T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ arkeoloji (klasiK arkeoloji) anabiLİm dali
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
bütün insani sanatlardan daha yüksek bir ölçüde amacın gerçekleşmesini sağlar. Çünkü insani yetenek, bildiğimiz gibi doğaya öykünmedir” 413 … Bu ifadeleri; onun, sanata soylu bir görev yüklediğini imliyor. Sanat eseri, mükemmelliğe öykünerek yaratmış olan doğanın yarım bıraktığı işi -aynı kusursuzluğu hedefleyerek- tamamlamak için vardır. Düşünürün yazınsal etkinliğinin ikinci evresinde yazdığı ve etik üzerine kaleme alınmış üç yapıtından (Nikomakhos’a etik ve Büyük etik ile birlikte) biri olan “Eudemos’a etik”, yedi kitaptan oluşur. Birinci kitapta Aristoteles’in şu ifadesi yer alıyor: “Delos’ta tanrıya düşüncesini açan biri Leto tapınağı girişine iyi, güzel ve hoşun hepsinin ayrı ayrı alındığında aynı özellikleri taşıyan şeyler olmadığı anlamına gelen şu dizeleri yazdırmış:“en güzel şey en adil olandır, en iyi şey sağlıklı olmak, en hoş şey ise kişinin arzuladığı şeye kavuşması”; Ne ki biz buna katılmıyoruz, çünkü herşeyin en güzeli ve en iyisi olan mutluluk en hoş şeydir” 414 … Üçüncü kitapta ise şöyle diyor: “...Haz düşkünlüğü çok anlamda kullanılsa da şu açık: kimi hazlarla ve acılarla ilgilidir ve bunlara göre bellli bir tutum takınan kimseler hem kendi aralarında hem de başka insanlarla farklılık gösterirler... Aynı hazlar karşısında duyarsızlıktan ötürü devinimsiz kalan kişilere kimileyin duyarsız derler, kimileri de onlara başka adlar verir... Güldürü ozanlarının yabani diye söz ettikleri kişiler, hoş şeylerden ölçülü ve zorunlu olanları bile tatmıyor. Madem ölçülü kişi hazlarla ilgili, arzularla da ilgili olması zorunlu. Öyleyse hangileriyle ilgili, 413 Aristoteles 2003, 23-25 414 Aristoteles 1999b, 11 118 bunları ele almak gerekiyor; çünkü ölçülü kişi ne bütün arzularla ilgili olarak ölçülüdür ne de bütün hoş şeylerle ilgili olarak. Bilinegelen, iki duyumla; tat alma ve dokunma duyumlarıyla ilgili olduğu ama aslında dokunma duyusuyla. Nitekim cinsel arzulardan bağımsız olarak güzel şeylere bakmaktan haz almakla ya da çirkin şeylere bakarken acı duymakla, uyumlu ya da uyumsuz sesleri dinlemekle, ayrıca iyi ya da kötü kokudan kaynaklanan koku alma duyarlığıyla ilgili değildir ölçülü kişi... Biri güzel bir heykele, bir ata, bir insana bakarken ya da şarkı dinlerken herhalde yeme içme isteği ya da cinsel arzu duymasa gerek. Güzel şeyleri seyretmekle, güzel şarkıları dinlemekle haz düşkünü olunmaz” 415 … Yedinci kitapta ise dostluktan söz ederken diyor ki: “...Öyle görünüyor ki; hepimiz kendimize ait iyileri dostlarla paylaşıyoruz, her birimiz üstümüze düştüğü ölçüde ve olabildiğince en iyi biçimde yapıyoruz bunu. Ne ki; kimi beden hazzını, kimi sanat eserinin temaşasını, kimi de felsefeyi paylaşıyor” 416 … Aristoteles, “Politika” kitabının 2, 3, 7 ve 8. kitaplarını bu dönemde yazmıştı 417 . Yedinci kitapta; onun, çocuk ve gençlerin eğitimine ilişkin görüşleri yer alır. Kitabın son bölümünde diyor ki: “...Yasanın kendilerine ayıp şeyler yapma ayrıcalığını tanıdığı tanrıların sunaklarından başka hiçbir yerde yakışıksız eylemleri gösteren heykel ya da resim, herhangibir şeyin bulunmamasını sağlamak, yöneticilerin ödevi olmalıdır” 418 … 415 Aristoteles 1999b, 119-121 416 Aristoteles a.g.e., 219 417 Copleston 1997b, 12 418 Aristoteles 1993, 230 119 Sekizinci kitapta ise; müzik eğitimi ve müziğin verdiği hazlar üzerine yorum yaparken şöyle söylüyor: “...Ritm ve melodilerde gerçeğe -öfke ve yumuşaklığın ayrıca cesaret ve ılımlılığın ve bunların karşıtlarının, giderek bütün ahlak niteliklerinin gerçekliklerine- yakın bir benzerlik vardır. Dinlenilen müziğin bizde sahiden duygusal bir değişiklik yaratması, bunun bir belirtisidir. Gerçeğe benzeyen şeylerde haz (ya da acı) duyma alışkanlığı olmak, gerçek karşısında da aynı yatkınlığı olmaya çok yakındır. Şunu demek istiyorum ki; bir adam, görünüşünün hoşuna gitmesinden başka bir neden olmaksızın bir kimsenin heykeline bakmaktan haz duyuyorsa, o anda benzerini seyrettiği şeklin aslına bakmaktan da zorunlu olarak haz duyacaktır. Evet, duyumlarla algılanan, dokunulan ya da tadılan nesnelerin manevi niteliklere herhangibir benzerlik göstermedikleri doğrudur fakat müzikte ahlâki nitelikler vardır. İşittiğimiz melodiler bunları temsil eder. Bunlar dinleyenlerinde farklı tepkiler yaratırlar, hepsi aynı yönde etkilenmez” 419 … Filozofun; varlık öğretisi, tanrı bilimi, kuvve-fiil öğretisi, dört neden kuramı, bilimler sınıflaması, bilim anlayışı gibi konuları irdelediği ve ondört kitaptan oluşan “Metafizik” 420 çalışmasının Kitap A, Kitap B, Kitap K 1-8, Kitap M 9-10 ve Kitap N kısımları da onun yazınsal faaliyetinin ikinci dönemine aittir 421 . Yunanca harfler veya sayılarla gösterilen kitaplardan oluşan bu eserine, Aristoteles muhtemelen “İlk felsefe” (peri tes protes philosophias) adını vermişti. “Metafizik” (meta ta physika) deyimi, Aristoteles’in bilinen ilk yayımcısı olan Rodos’lu Andronikos tarafından, Aristoteles’in eserlerinin düzenlenişi gözönüne alınarak kullanılmıştır 422 . 419 Aristoteles 1993, 241 420 Aristoteles 1996, 10 421 Copleston 1997b, 12 422 Aristoteles 1996, 9 120 Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|