T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri (Dİnler tariHİ) anabiLİm dali

 
13
haftalık, yıllık, mevsimlik şekilleri olduğu gibi, bu ibadetlerin hem evrenin yeniden 
yaratılışını hem de insanın yeniden doğuşunu temsil ettiği de düşünülmüştür.
39
  
Vedalar dönemi insanının bu kurbanları sunmaktaki amacı, sağlıklı uzun bir 
ömür, servet, evlat, mutluluk, başarı gibi dünyevi isteklerdir. Bu metinlerde 
insanların bu isteklerine ulaşabilmek için çaba sarf etmeleri gerektiği ifade edilmiş ve 
insanlar bunun için teşvik edilmişlerdir. Vedalar döneminde yeniden doğum, tenasüh 
inancı Hinduizm’de henüz yerini almamıştır. Bu yüzden de dünya hayatına olumsuz 
bir bakış söz konusu olmamıştır.
40
  
Upanişadlarla birlikte Hinduizm’in dini yapısı değişmeye başlamıştır. Vedalar 
dönemindeki ibadete dayalı din anlayışı, yerini bilgiye dayalı din anlayışına 
bırakmıştır. Yukarıda da belirttiğimiz gibi Veda ilahilerinde tanrılara uzun bir ömür, 
evlat, mal mülk sahibi olmak için yalvarılıyordu. Upanişadlar ise insana bu 
dünyadaki geçici isteklerden uzak durmayı tavsiye etmiştir.
41
 
Upanişadlar’ın Hinduizm’e getirdiği en büyük yenilik karma- tenasüh inancı 
olmuştur. Bu inanç Hinduizm yanında aynı bölgede ortaya çıkan Budizm, Caynizm 
ve Sih Dini’nde de kabul görmüştür. Karma kelimesi Sanskritçe, yapmak, sebep 
olmak, meydana getirmek gibi anlamlara gelen “kr” fiil kökünden türetilmiş bir 
isimdir. Bu kelime her türlü iradi fiil ve bunların sonuçları ile ilgili evrensel bir 
kanunu ifade eder.
42
 Yani karma bir nevi sebep- sonuç kanunudur. İnsan önceki 
varoluşlarında ne yaptıysa şimdi onun sonucuna bağlı bir hayat yaşamaktadır ve bir 
                                                 
39
 Bkz. Eliade, C. I, s. 269-280. 
40
 Yitik, Karma Tenasüh, s. 66; Aydın, s. 79. 
41
 Kemal Çağdaş, “Upanishad’lar”, AÜDTCF Dergisi, Ankara 1961, C. XIX, S. 3-4, s. 149. 
42
 William K. Mahony, “Karman” (Hindu and Jain Concepts), The Encyclopedia of Religion 
(ER), C. VIII, s, 262; Yitik, Karma Tenasüh, s. 43. 

---

 
14
sonraki hayatı da bu yaşamında yaptığı iyi veya kötü fiillere bağlıdır. Ancak insanın 
karmasının doğurduğu sonuçlar sadece tek bir yaşamla tüketilemeyebilir. Bunun 
sonucunda da yeniden bedenlenmeler (tenasüh) ortaya çıkmaktadır.
43
 Tenasüh, 
karmaya bağlı olarak ortaya çıkan ve onun ayrılmaz bir parçası olan yeniden doğum 
inancıdır. Karma ortadan kalkmadıkça yeniden doğum döngüsü de bitmez. Karmanın 
sonu ise bütün karmik birikimlerin tüketilip karşılığının alınması ile 
gelebilmektedir.
44
 Tenasüh inancına bir sonraki başlıkta yer vereceğiz. Ancak 
konumuz gereği kurtuluş anlayışında karma ve tenasühe tekrar döneceğiz. 
Hinduizm için karma- tenasüh inancı kadar önemli olan bir başka kavram ise 
dharma kavramıdır. Yukarıda Hinduların kendi dinlerine “Sanatana Dharma”  adını 
verdiklerini belirtmiştik. Dharma, Sanskritçe desteklemek, bir arada tutmak, 
beslemek gibi anlamlara gelen “dhr” kökünden türetilmiştir ve “din, şeriat, görev, 
sorumluluk, ahlak, fazilet” gibi anlamlara gelmektedir.
45
 Görüldüğü gibi bu kavram, 
farklı anlamları içinde barındırmaktadır. Bu çerçevede doğadaki dengeyi ayakta tutan 
kanun, insan için uyulması zorunlu olan, kutsal metinlerde bildirilmiş kurallar ve 
kişinin içinde bulunduğu sosyal sınıfa bağlı olarak yerine getirmek zorunda olduğu 
görevler gibi anlamları bulunmaktadır. Ancak en fazla, son belirttiğimiz sosyal 
sınıfa, yani kasta bağlı görevler anlamında kullanılmaktadır.
46
  
                                                 
43
 Günay Tümer- Abdurrahman Küçük, Dinler Tarihi, Ankara 1988, s. 67; Kürşat Demirci, 
“Hinduizm”, TDV İslam Ansiklopedisi (TDVİA), İstanbul 1998,  C. XVIII, s. 115; A. Hilmi 
Ömer Budda, Dinler Tarihi, İstanbul 1935, s. 77. 
44
 Aydın, s. 67. 
45
 Ali İhsan Yitik, “Hinduizm’de Din ve Din Anlayışı: Dharma Kavramı”, Dinler Tarihi 
Araştırmaları II, Ankara 2000, s. 310.  
46
 Yitik, “Dharma Kavramı”, s. 311- 318. 

---

 
15
Hinduizm’de insanlar çeşitli sınıflara ayrılmışlardır. Buna kast sistemi adı 
verilmektedir. Bu sistem Vedalar’da tanrı Brahma’nın bedeninin bölümleri ile 
açıklanmıştır. Bu çerçevede Brahman’ın başı, Brahmin yani din adamı  sınıfını; 
kollar, savaşçı ve yönetici olan kshatriyaları; bacaklar, çiftçi, tüccar, sanatkâr sınıfı 
olan vaisyaları; ayaklar ise sudraları, hizmet işlerine bakanları temsil etmektedir.
47
 
Bu sınıflardan başka bir de paryalar, yani dokunulmazlar sınıfı vardır. Bunlar dinen 
temiz sayılmamakta ve kast dışı kabul edilmektedirler. Hindu olmayanlar ise 
bunlardan daha aşağıda bulunmaktadırlar çünkü herhangi bir kasta mensup 
değillerdir.
48
  
Geleneksel Hinduizm’de insanlar yukarıda belirtilen kastlardan birine mensup 
olarak doğmakta ve bu kastın görev ve sorumluluklarına uygun davranışları 
yapmaktadırlar. Bireyin hangi kasta mensup olarak doğacağını ise Tanrı veya bir 
başka yüce varlık değil kendi karması belirlemektedir. Buna göre kişi önceki 
hayatında işlediği fiiller neticesinde daha üst veya daha aşağı bir kastta dünyaya 
gelir.
49
 Kast, aileden miras kalır ve değiştirilmesi de mümkün değildir.
50
 Kişi içinde 
bulunduğu kastın görevlerini eksiksiz bir şekilde yerine getirirse bir dahaki dünyaya 
gelişinde daha iyi bir kastta yer alma şansına sahip olabilir. İşte bu noktada dharma 
kavramı devreye girmektedir. Kastına uygun davranmak, her türlü ahlaki ve dini 
kurala uymak, dharmayı yerine getirmektir. Dharma, aynı zamanda Hindular için 
önemli olan hayatın dört amacından bir tanesidir. Kişinin dharmasına uygun olarak 
                                                 
47
 Nikhilananda, s. 82. 
48
 Ekrem Sarıkçıoğlu, Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, İstanbul 1983, s. 144-145; Yitik, 
Karma Tenasüh, s. 25. 
49
 Nikhilananda, s. 83-84. 
50
 Sarıkçıoğlu, s. 144; Yitik, Karma Tenasüh,  s. 26. 

---