56
faktörleri içeren daha uzun bir istihbarat yöntemini ifade etmektedir (Gookins,
2008: 64).
Günümüzde d
evlet dıĢı aktörler geçmiĢte olduğundan çok daha etkin ve
yoğun bir biçimde
istihbarat faaliyetleri içerisinde yer alma
ya baĢlamıĢlardır.
Terör örgütleri, tespit edilmeden eylem yapabilmek, devletin istihbarat
birimleri ise,
bu eylemleri önceden tahmin ve tespit edebilmek maksadıyla
istihbarata ihtiyaç duyarlar (Gookins, 2008: 68).
d.
Ġstihbarat Çarkı
Ġstihbarat çarkı
, karar vericilerin
diğer devletler veya küresel
aktörler hakkında
bilinmesine ihtiyaç duydukları konuların tanımlanması ile
baĢlar.
Empirik ve gözlemlenebilir bilgilerin
yanı sıra
düĢman veya düĢman
olması muhtemel tehditlerin niyetlerini de içeren bu konular
, devletin
istihbarat
birimleri tarafından önceliklendirilir
.
Ġstihbaratın sahip olduğu
temel
prensiplerin ( Tablo-8)
çarkın iĢleyiĢinde önemli bir yer tuttuğu
söylenebilir.
Belirtilen bu prensipler doğrultusunda elde edilen istihbaratın, güvenilirlik
derecesinin daha yüksek olacağını değerlendirmek mümkündür (Özdağ,
2011; Joint Publication 2-01, 2012) .
Tablo-8
: Ġstihbaratın Temel Prensipleri (Özdağ, 2011; Joint Publication
2-01, 2012)
Ġstihbaratın Temel Prensipleri
Sürat
Kesinlik
Doğruluk
Uygunluk
Esneklik
Uzmanlık
Süreklilik
Objektiflik
Tarafsızlık
Kullanılabilirlik
UlaĢılabilirlik
Gizlilik
Hazır
BulunuĢluk
Elastikiyet
Yenilikçilik
Ġstihbarat çarkı
, bilginin veya haberin istihbarata
dönüĢtürülmesi ve
kullanıcıların ihtiyacını gidermeye yönelik faaliyetleri tanımlayan bir süreç
olarak tanımla
nabilir (Richelson, 2012:4). Klasik bir istihbarat
çarkı
, FBI
‟ya
göre; planlama ve yönlendirme, toplama,
iĢleme
, analiz ve üretim ile
dağıtım
olmak üzere beĢ safhadan oluĢmaktadır
(FBI [web], 2013). M
ĠT'e
göre ise bu
çark
dört safhadan oluĢmaktadır. Bunlar
;
istihbarat ihtiyaçların tespiti ve
57
yönlendirilmesi,
haberlerin
toplanması,
haberlerin
iĢlenmesi
(değerlendirilmesi) ve istihbaratın yayımı ve kullanılması safhalarıdır (MĠT
[web], 2013).
ÇalıĢma
içerisinde
açıklanan
çark, "Planlama ve Yönlendirme,
Toplama, ĠĢleme, Analiz ve Üretim ile Dağıtım" olmak üzere beĢ safhadan
oluĢmaktadır
(
ġekil
-2). Taylor (2007)
istihbaratı
,
çarkın iĢleyiĢi kapsamında
değerlendirerek potansiyel düĢman devletler, gruplar, bireyler ve faaliyetler
hakkındaki bilgilerin toplanması, analizi, üretimi ve kullanılması olarak
tanımlamıĢtır. Bu tanım,
istihbarat
çarkının safhalarına yakın bir iĢleyiĢi ifade
etmektedir.
ġekil
-2 :
Ġstihbarat Çarkı (J
oint Publication 2-01, 2012)
Planlama ve yönlendirme safhasında;
istihbarat
ihtiyaçları belirlen
mekte
ve Ģu anki/geleceğe yönelik
istihbarat
harekâtı kapsamında bir yönlendirme
yapılmaktadır. Ġhtiyaçlar önceliklendiril
mekte
ve göreve iliĢkin
istihbarata
odaklanılmaktadır
(Joint Publication 2-01, 2012).
Toplama safhası;
istihbarat
sürecinin temel taĢı konumundadır.
Ġstihbarat, en uygun toplama vasıtası/kaynağı kullanılarak elde edilmektedir.
Bu toplama vasıtalarını; Teknik Ġstihbarat, Görüntü Ġstihbaratı, Açık Kaynak
Ġstihbaratı, Coğrafi Ġstihbarat, Ġnsan Ġstihbaratı, Sinyal Ġstihbaratı ve Ölçüm/Ġz
Ġstihbaratı olarak sınıflandırmak
mümkündür (Lowenthal, 2012; Joint
Publication 2-
01, 2012). Ġstihbarat toplama vasıtaları, kapalı ve açık olmak
üzere ikiye ayrılmaktadır
. A
çık kaynak istihbaratı dıĢında kalan diğer
toplama
Planlama ve
Yönlendirme
(1)
Toplama
(2)
ĠĢleme
(3)
Analiz ve
Üretim
(4)
Dağıtım
(5)
Görev
58
vasıtaları
,
kapalı
istihbarat
toplama vasıtası olarak tanımla
nabilmektedir
(MĠT
[web], 2013).
ĠĢleme safhasında toplanan bilgiler tasnif edilerek analiz edilebilir hale
getirilmektedir. Sahip olunan haber,
kriptoların çözümü, yabancı kaynakların
tercümesi ve veri hazırlama Ģeklinde iĢlen
mektedir.
Diğer bir
ifadeyle, elde
edilen ham bilgiler,
analiz sürecinde kullanılmak üzere veritabanına uygun
hale getirilmektedir (Joint Publication 2-01,2012; Richelson, 2012).
Üretim ve analiz
safhasında haberin
istihbarat
değeri, haberin alındığı
kaynağın güvenilirliği ve haberin doğruluk derecesi ile b
elirlenmektedir.
D
eğerlendirilme; elde edilen haberin doğruluğunun
ve
bu haberi sağlayan
kaynağın güvenilirliğinin belirlenmesi
ni ifade etmektedir
(Özdağ,
2011).
Kaynağın güvenilirliği ve haberin doğruluğu
,
birbirlerinden bağımsız olarak
değerlendirilir
(Tablo-9).
Alfanumerik tanımlama
,
kaynağın güvenilirlik
derecesini göstermekte olup en güvenilir kaynağın dahi yanlıĢ bilgi
verebileceği unutulmamalıdır.
Kaynağın uzmanlığı, motivasyonu ve
ulaĢılabilirliği, güvenilirliğini ve doğruluğunu artıracaktır
(Joint Doctrine
Publication 2-0, 2011: 3-20 ve 3-21).
Tablo-9:
Ġstihbarat Değerlendirme Kriterleri
(Joint Doctrine Publication 2-0,
2011: 3-20 ve 3-21).
Derece
Kaynağın Güvenilirliği
Derece
Bilginin Doğruluğu
A
Tamamıyla Güvenilir
1
Tamamıyla doğru, doğruluğu
diğer kaynaklardan teyit edilmiĢ
B
Genellikle güvenilir
2
Doğru olması kuvvetle
muhtemel
C
Güvenilir
3
Doğru olması mümkün
D
Genellikle güvenilmez
4
Doğruluğu Ģüpheli
E
Güvenilmez
5
Kuvvetle muhtemel doğru değil
F
Güvenilirliği hakkında
hüküm verilemez
6
Doğruluğu hakkında hüküm
verilemez
Değerlendirmeyi
takip eden süreçte, elde edilen bilgiler yorumlanarak
mevcut bilgiler ıĢığında geleceğe dair bir öngörü oluĢturulur ve politika
Dostları ilə paylaş: |