T. C. Kara harp okulu savunma bġLĠmlerġ enstġTÜSÜ GÜvenlġk bġLĠmlerġ anabġLĠm dali

 
56 
 
faktörleri içeren daha uzun bir istihbarat yöntemini ifade etmektedir (Gookins, 
2008: 64). 
 
Günümüzde d
evlet dıĢı aktörler geçmiĢte olduğundan çok daha etkin ve 
yoğun bir biçimde 
istihbarat  faaliyetleri  içerisinde  yer  alma
ya baĢlamıĢlardır. 
Terör  örgütleri,  tespit  edilmeden  eylem  yapabilmek,  devletin  istihbarat 
birimleri  ise, 
bu  eylemleri  önceden  tahmin  ve  tespit  edebilmek  maksadıyla 
istihbarata ihtiyaç duyarlar (Gookins, 2008: 68). 
d. 
Ġstihbarat Çarkı
 
 
 
Ġstihbarat  çarkı
,  karar  vericilerin 
diğer  devletler  veya  küresel 
aktörler  hakkında
 
bilinmesine  ihtiyaç  duydukları  konuların  tanımlanması  ile 
baĢlar. 
Empirik  ve  gözlemlenebilir  bilgilerin 
yanı  sıra
 
düĢman  veya  düĢman 
olması  muhtemel  tehditlerin  niyetlerini  de  içeren  bu  konular
,  devletin 
istihbarat 
birimleri tarafından önceliklendirilir
. 
Ġstihbaratın sahip olduğu 
temel 
prensiplerin  (Tablo-8) 
çarkın  iĢleyiĢinde  önemli  bir  yer  tuttuğu
  söylenebilir. 
Belirtilen  bu  prensipler  doğrultusunda  elde  edilen  istihbaratın,  güvenilirlik 
derecesinin  daha  yüksek  olacağını  değerlendirmek  mümkündür  (Özdağ, 
2011; Joint Publication 2-01, 2012) .    
Tablo-8
:  Ġstihbaratın  Temel  Prensipleri  (Özdağ,  2011;  Joint  Publication 
 
 
 
2-01, 2012) 
 
Ġstihbaratın Temel Prensipleri
 
Sürat 
Kesinlik 
Doğruluk
 
Uygunluk 
Esneklik 
Uzmanlık
 
Süreklilik 
Objektiflik 
Tarafsızlık
 
Kullanılabilirlik
 
UlaĢılabilirlik
 
Gizlilik 
Hazır 
BulunuĢluk
 
Elastikiyet 
Yenilikçilik 
 
Ġstihbarat  çarkı
,  bilginin  veya  haberin  istihbarata 
dönüĢtürülmesi  ve 
kullanıcıların  ihtiyacını  gidermeye  yönelik  faaliyetleri  tanımlayan  bir  süreç
 
olarak  tanımla
nabilir  (Richelson,  2012:4).  Klasik  bir  istihbarat 
çarkı
,  FBI
‟ya
 
göre; planlama ve yönlendirme, toplama, 
iĢleme
, analiz ve üretim ile 
dağıtım 
olmak üzere beĢ safhadan oluĢmaktadır
 (FBI [web], 2013). M
ĠT'e
 göre ise bu 
çark 
dört  safhadan  oluĢmaktadır.  Bunlar
; 
istihbarat  ihtiyaçların  tespiti  ve 

---

 
57 
 
yönlendirilmesi, 
haberlerin 
toplanması, 
haberlerin 
iĢlenmesi 
(değerlendirilmesi)  ve  istihbaratın  yayımı  ve  kullanılması  safhalarıdır  (MĠT 
[web], 2013).  
 
ÇalıĢma
  içerisinde 
açıklanan 
çark,  "Planlama  ve  Yönlendirme, 
Toplama,  ĠĢleme,  Analiz  ve  Üretim  ile  Dağıtım"  olmak  üzere  beĢ  safhadan 
oluĢmaktadır
  (
ġekil
-2).  Taylor  (2007) 
istihbaratı
, 
çarkın  iĢleyiĢi  kapsamında
 
değerlendirerek  potansiyel  düĢman  devletler,  gruplar,  bireyler  ve  faaliyetler 
hakkındaki  bilgilerin  toplanması,  analizi,  üretimi  ve  kullanılması  olarak 
tanımlamıĢtır. Bu tanım, 
istihbarat 
çarkının safhalarına yakın bir iĢleyiĢi ifade 
etmektedir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ġekil
-2 : 
Ġstihbarat Çarkı (J
oint Publication 2-01, 2012) 
 
Planlama ve yönlendirme safhasında; 
istihbarat 
ihtiyaçları belirlen
mekte 
ve  Ģu  anki/geleceğe  yönelik 
istihbarat 
harekâtı  kapsamında  bir  yönlendirme 
yapılmaktadır.  Ġhtiyaçlar  önceliklendiril
mekte 
ve  göreve  iliĢkin 
istihbarata 
odaklanılmaktadır
 (Joint Publication 2-01, 2012). 
 
Toplama  safhası; 
istihbarat 
sürecinin  temel  taĢı  konumundadır. 
Ġstihbarat, en uygun toplama vasıtası/kaynağı kullanılarak elde edilmektedir. 
Bu  toplama  vasıtalarını;  Teknik  Ġstihbarat,  Görüntü  Ġstihbaratı,  Açık  Kaynak 
Ġstihbaratı, Coğrafi Ġstihbarat, Ġnsan Ġstihbaratı, Sinyal Ġstihbaratı ve Ölçüm/Ġz 
Ġstihbaratı  olarak  sınıflandırmak
  mümkündür  (Lowenthal,  2012;  Joint 
Publication  2-
01,  2012).  Ġstihbarat  toplama  vasıtaları,  kapalı  ve  açık  olmak 
üzere ikiye ayrılmaktadır
. A
çık kaynak istihbaratı dıĢında kalan diğer 
toplama 
 
 
 
 
 
Planlama ve 
Yönlendirme 
(1) 
Toplama 
(2) 
ĠĢleme
 
(3) 
Analiz ve 
Üretim 
 (4) 
Dağıtım
 
(5) 
Görev 

---

 
58 
 
vasıtaları
, 
kapalı 
istihbarat 
toplama vasıtası olarak tanımla
nabilmektedir 
(MĠT 
[web], 2013).  
 
ĠĢleme  safhasında  toplanan  bilgiler  tasnif  edilerek  analiz  edilebilir  hale 
getirilmektedir.  Sahip olunan haber, 
kriptoların çözümü, yabancı kaynakların 
tercümesi  ve  veri  hazırlama  Ģeklinde  iĢlen
mektedir. 
Diğer  bir 
ifadeyle,  elde 
edilen  ham  bilgiler, 
analiz  sürecinde  kullanılmak  üzere  veritabanına  uygun 
hale getirilmektedir (Joint Publication 2-01,2012; Richelson, 2012).  
 
Üretim  ve  analiz 
safhasında  haberin 
istihbarat 
değeri,  haberin  alındığı 
kaynağın  güvenilirliği  ve  haberin  doğruluk  derecesi  ile  b
elirlenmektedir. 
D
eğerlendirilme;  elde  edilen  haberin  doğruluğunun
  ve 
bu  haberi  sağlayan 
kaynağın  güvenilirliğinin  belirlenmesi
ni  ifade  etmektedir 
(Özdağ,
  2011). 
Kaynağın  güvenilirliği  ve  haberin  doğruluğu
, 
birbirlerinden  bağımsız  olarak 
değerlendirilir
  (Tablo-9). 
Alfanumerik  tanımlama
, 
kaynağın  güvenilirlik 
derecesini  göstermekte  olup  en  güvenilir  kaynağın  dahi  yanlıĢ  bilgi 
verebileceği  unutulmamalıdır.
 
Kaynağın  uzmanlığı,  motivasyonu  ve 
ulaĢılabilirliği,  güvenilirliğini  ve  doğruluğunu  artıracaktır 
(Joint  Doctrine 
Publication 2-0, 2011: 3-20 ve 3-21).  
Tablo-9:  
Ġstihbarat  Değerlendirme Kriterleri
  (Joint  Doctrine  Publication  2-0, 
 
 
2011: 3-20 ve 3-21).  
Derece 
Kaynağın Güvenilirliği
 
Derece 
Bilginin Doğruluğu
 
A 
Tamamıyla Güvenilir
 
1 
Tamamıyla doğru, doğruluğu 
diğer kaynaklardan teyit edilmiĢ
 
B 
Genellikle güvenilir 
2 
Doğru olması kuvvetle 
muhtemel 
C 
Güvenilir 
3 
Doğru olması mümkün
 
D 
Genellikle güvenilmez 
4 
Doğruluğu Ģüpheli
 
E 
Güvenilmez 
5 
Kuvvetle muhtemel doğru değil
 
F 
Güvenilirliği hakkında 
hüküm verilemez 
6 
Doğruluğu hakkında hüküm 
verilemez 
 
Değerlendirmeyi 
takip  eden  süreçte,  elde  edilen  bilgiler  yorumlanarak 
mevcut  bilgiler  ıĢığında  geleceğe  dair  bir  öngörü  oluĢturulur  ve  politika 

---