74
kültürel istihbaratın ayrı bir uzmanlık alanı olarak ele alınmasın
a ihtiyaç
duyul
maktadır (Özdağ, 2011:107).
Sonuç olarak,
çalıĢmanın ana amacını oluĢturan kültürel istihbaratı
n,
Ġstihbarat disiplini içerisin
de
sosyal istihbarattan farklı bir uzmanlık dalı olarak
yer almasının
uygun olacağı, bu sayede mevcut Ġstihbarat disiplinine önemli
bir
katkı sağlanabileceği değerlendirilmiĢtir.
Bu değerlendirme ıĢığında
,
çalıĢmanın bundan sonraki kısmında
, kültürel istihbarat
a temel oluĢtur
an
"kültür" kavramı incelenmiĢtir.
4.
KÜLTÜR KAVRAMI
a.
GiriĢ
Canlı doğanın bir parçası olan insanoğluna iliĢkin verilere göre
insanlık iki döneme ayrılmaktadır: tarih öncesi dönem (biyolojik) ve tarih
sonrası dönem (kültürel). Tarih öncesi dönem de kendi içerisinde; taĢ devri,
tunç devri ve maden devri olarak sınıflandırılmaktadır. Bu dönemlerde
insanoğlu, oldukça zor Ģartlar altında hayatını sürdürmüĢ, belli çevre ve
koĢullarda yaĢamaya ĢartlanmamıĢ, kutuptan ekvatora hemen her türlü iklim
ve coğrafyada yaĢayabilme kabiliyeti kazanmıĢtır. Aynı Ģartlarda yaĢayan
diğer canlıların yeteneklerine sahip olmayan insanoğlu, ağır tüm iklim ve
coğrafi Ģartlar altında yaĢamayı nasıl baĢarabilmiĢtir? (Güvenç, 2013:9).
Güvenç (2013:10) bu soruyu yine kendisi Ģu Ģekilde cevaplamıĢtır:
"
Ġnsanoğlu kültürel bir varlıktır, diğer bir ifadeyle, hayatta yaĢayarak
öğrendiklerini kültüründe saklayarak bir sonraki nesillere aktarma yeteneği ve
becerisine sahiptir. Bu yüzden sahip olduğu kültür ile dünyaya hâkim olmuĢ
ve diğer canlılar gibi yaĢamını sürdürebilmiĢtir
".
Kültür, yüzyıllar boyunca yapılan savaĢ ve çatıĢmaların temelinde yer
almakla birlikte, askeri alanda gerçekleĢtirilen çalıĢmalarda kendisine çok
fazla yer bulamamıĢ bir kavramdır. Özellikle soğuk savaĢ öncesinde
uygulanan askeri planlamalarda, kültür ve kültürel faktörlerin genellikle göz
ardı edildiği söylenebilir. Bununla birlikte iletiĢim ve ulaĢım teknolojilerindeki
hızlı değiĢimler, değiĢik bölgelerdeki kültürlerin keĢfedilmesine olanak
75
sağlamıĢ, çeĢitli kültürleri keĢfetme isteği, dünyayı iletiĢim ve ulaĢım
açısından ulaĢılabilir bir Ģekilde küçültmüĢtür. Örneğin; hava yolu ulaĢımı ile
uzun mesafelere kısa bir süre içerisinde eriĢebilme kabiliyeti kazanılmıĢ,
balistik füzelerin okyanusları aĢma süresi dakikalarla ölçü
lmeye
baĢlamıĢtır.
UlaĢım ve iletiĢimdeki hızın artıĢı
na paralel olarak maliyetler de bir o kadar
azalmıĢtır (Nye ve Welch,
2011). Bahsedilen bu geliĢmeler, dünyanın dört bir
yanında varlığı bilinmeyen kültürlere ulaĢımı sağlamıĢtır.
Yukarıda belirtilen bu değerlendirmeler ıĢığında, bölüm içerisinde yer
alan "kültür
kavramı" baĢlığı; "kültür nedir?", "kültürün özellikleri", "yumuĢak
güç unsuru olarak kültür", "askeri harekâtlarda
kültür", "kültürlerarası iletiĢim
kuramları" ve "değerlendirme" olmak üzere altı
ana baĢlık altında
incelenmiĢtir. Bu doğrultuda ilk olarak kültürün tanımı yapılmıĢ, özellikleri
ortaya konulmuĢtur. Daha sonra yumuĢak güç kaynağı (Nye, 2005) olarak
görülen kültür, yumuĢak güç ve askeri alandaki uygulamaları çerçevesinde
incelenmiĢtir. Takiben, kültürel istihbarat temelli oluĢtuğu değerlendirilen
kültürlerarası iletiĢim kavramı, Edward T. Hall ve Geert Hofstede'nin
geliĢtirdiği kuramlar çerçevesinde irdelenmiĢtir. Kültür ve kültürlerarası
iletiĢimi ortaya koyan bu kısım
genel bir değerlendirme ile sonlandırılmıĢtır.
b.
Kültür Nedir?
Kültürü,
Uluslararası ĠliĢkiler
literatüründe yer alan güç, istihbarat
ve güvenlik gibi kavramlara
benzer Ģekilde farklı tanım
lara sahip bir kavram
olarak görmek mümkündür. Bir yandan belirli bir insan grubu t
arafından
paylaĢılan inançlar, değerler, davranıĢlar ve maddi objeler olarak
tanımlanırken diğer taraftan bir toplumun tarihsel süreç içinde ürettiği ve
kuĢaktan kuĢağa aktardığı her türlü maddi ve manevi özellikler olarak
görülmektedir. Toplumların kimliklerini oluĢturan kültür kavramı, bir toplumu
diğer toplumdan farklı kılan
özellikler içerir ve toplum
ların
yaĢa
m biçimi ile
düĢünce tarzlarını
oluĢtur
ur (Macionis, 1989).
Kültürün tek bir tanımı olmadığı gerçeği bugüne
dek
yapılan
çalıĢmalardan açıkça gör
ülmektedir.
Amerikalı antropolog
lar Alfred Kroeber
ve Clyde Kluckhohn tarafından 1952 yılında yapılan çalıĢma
da
, kültüre iliĢkin
76
164 farklı tanımın
olduğu
belirtilmiĢtir
(Güvenç, 2011:121; Journet, 2009:15).
Kültüre
iliĢkin çok sayıda tanımın bulunmasının
nedenlerinden birisi
Erkenekli'ye göre (2013:148); kültürün maddi-manevi, maddi-
moral, açık
-
kapalı, görünen
-görünmeyen, öznel-nesnel, soyut-
somut Ģeklinde iki
li
ayrımlara sahip olmasıdır.
Kültür sözcüğü Latince “c
olere
”
kelimesinden türetilmiĢtir ve “sürmek”,
“ekip, biçmek” anlamında kullanılmaktadır
(Erkenekli, 2013:148)
. Ġlk kez
Voltaire tarafından insan zekâsının oluĢumu, geliĢimi, geliĢtirilmesi ve
yüceltilmesi anlamında kullanıl
an (Güvenç, 2011:122; Demirkan, 2007:5)
kültürün ilk bilimsel tanımı,
1871
yılında Ġngiliz
antropolog Sir Edward Burnett
Taylor
tarafından "Ġlkel Kültür,
Primitive Culture (1871)"
adlı eserinde
verilmiĢtir. Taylor‟a
(1871) göre kültür veya medeniyet; toplumun bir üyesi
olarak
insanoğlunun kazandığı bilgi, sanat,
moral, kanun, gelenek-görenek
ve benzeri yetenek ve becerileri içeren
karmaĢık bir bütündür (
Taylor,
1871:1). Türkiye'de
kültür konularını ilk defa ciddi ve akademik olarak ele
alan Ziya
Gökalp‟e
(1995:11) göre
insan toplumlarının bütün fertlerini
birbirine bağlayan,
yani
kiĢiler arasındaki uyumu sağlayan kurumlar
"hars" bir
baĢka ifadeyle
"kültür"
kurumlarıdır.
Kültür
kavramı
,
SoydaĢ (2010:34)
tarafından
;
yaygınlık, fonksiyonel, öğrenme zamanı, yerleĢim yeri ve refah
seviyelerine göre
beĢ temel baĢlık altında altında
14
(Tablo-11), Erkenekli
(2013:149)
tarafından
ise
betimleyici, tarihsel, normatif, yapısal, psikolojik ve
genetik tanımlamalar Ģeklinde
altı baĢlık altında sınıflandırılmıĢtır
.
Tablo-11 :
Kültürel Sınıflandırma (SoydaĢ,
2010:34)
Yaygınlık derecesine göre
Genel kültür
Alt kültür
Fonksiyonuna göre
Maddi kültür
Manevi kültür
Öğrenme zamanına göre
Sonradan oluĢan kültür
Birlikte oluĢan kültür
Önceden oluĢan kültür
YerleĢim yerlerine göre
Köy kültürü
ġehir
kültürü
Refah seviyesine göre
Fakirlik, Zenginlik
14
SoydaĢ (2010), beĢ temel sınıflandırmanın yanı sıra
genel olarak kültürün;
Açık Kültür,
Hayat Kültürü, Bireysel Kültür, Ulusal Kültür, Egemen Kültür, Seçkinler Kültürü, Utanç
Kültürü, Kapalı Kültür, Ölüm Kültürü, Ortak Kültür, Evrensel Kültür, KarĢıt Kültür, Popüler
Kültür, Kitle Kültürü ve Suç Kültürü baĢlıkları altında da incelenebileceğini belirtmektedir.
Dostları ilə paylaş: |