258
Bakan D. A. Tolstoy’un Baratinskiy’nin tespitlerini araştırma işini İlminskiy ve
ekibine vermesi ona duyduğu güveni ve sisteminin pratikte
uygulanabilir olduğuna
kanaat gösterdiği içindir. Yine komisyon aldığı kararlara ek olarak N. İ Zolotniskiy’nin
“Çuvaşların eğitilmesi” adlı makalesini de Bakanlığa iletmiştir.
942
İlminskiy’nin yerel dilde eğitim yapan okulları Kazan Kreşen Tatar okuluyla
faaliyete geçince Yerel Halk yani kilise okulları bu sistemin faydasız olacağını iddia
etmeye başlamıştır. Yine devlet içinde bir grup yönetici Ruslaştırma politikasına bu tip
eğitimin zararlı olacağını düşünerek şikâyette bulunması da fazla vakit almamıştır.
Eğitimin tek tip olması gerektiği ana dilde yapılan eğitimin devleti bölebileceği korkusu
dile getiriliyordu. Şikâyetlerin artması üzerine Halk Eğitim Bakanlığı 20 Şubat 1867’de
özel bir toplantı yapmış ve bu toplantıya St. Petersburg Üniversitesi Profesörü
Oryantalist Georgiyevskiy de davet edilmiştir.
943
Toplantı sonucunda 27 Şubat 1867’de
şu karalar alınmıştır;
1. Kazan Bölgesinin isteği olan
ana dilde eğitime gerek yoktur, zira bu bölgede buna izin
verilirse diğer bölgelere de bu hak doğar. 2. Gayrı Ruslara Rusça öğretimi zor olduğu için ilköğretim 4
yıla çıkarılmalıdır. 3. Birinci yıl öğretim yılı ikiye bölünmelidir, birinci dönemde ana dille Rusça öğretimi
yapılmalı ve dinî bilgiler verilmelidir. 4. İkinci dönemde dersler tamamen Rusça işlenecektir. Rusçanın
bilinmediği bölgelerde ders haricinde ibadet ve ayinler ana dilde yapılabilir. İncil ve hıristiyanlığın kutsal
942
Bu makale
Gayrı Rusların eğitimi ile ilgili toplu belge ve materyaller adlı eserin içinde sayfa 191–204 arasında
da basılmıştır. Zolotniskiy gayrı Rus eğitimine üç noktadan bakmaktadır. “Politik birleşme, zekâ gelişimi
ve din
eğitimi. Siyasal birleşme ona göre sadece dilde birleşmeyle oluşmaz. İdeal ve fikir birlikteliğinin de olması
gerekmektedir. Bunun da en önemli öğesi dinî birlikteliğin olmasıdır. Dinî anlamda birleşme bir devlet için milli
kaynaşmada en önemli faktör ve avantajdır; dili aynı olsa da aynı devlet içinde yaşayan sosyal gruplar birbirine
düşman olabiliyor. Örnek olarak da müslüman Tatarlarla hıristiyan Çuvaşları göstermektedir. müslüman halk
Türkiye, Hive ve Buhara’ya sevgi beslerken hıristiyan Çuvaşlar Rusları desteklemektedir. Tatarlarla yaşayan Kreşen
Tatarları ise onların etkisiyle Tatar milliyetçiliğini benimseyebilmektedir. Gayrı Rusları Ruslaştırmak için ikinci
aşama Rus milletinin üstünlüğünü benimsetmektir. Bunun için Rusçadan önce Rusluğa saygı göstermek gerekir,
saygı olmazsa Rusçayı bilmek bu etkiyi vermez. Dolayısıyla Rus milliyeti fikri Rusça bilmeyen gayrı Ruslara
anlatılabilir, önce bu sağlanmalıdır. Rusça öğrenmek ise gayrı Ruslar için ikinci aşamada yani zeka ve dinî eğitim
için önemli bir vasıta olacaktır. Ruslaştırma unsurunun tamamlayıcı unsuru olacaktır. Ancak önce terbiye sonra saygı
ve eğitim sırasına itina göstermek ikisi olmadan üçüncüye geçmemek gerekmektedir. Bu metotların
tarihi süreçte
başarısız olduğu görülmüştür. Eğitim için okullara gelen gayrı Rus çocuklarını beyinlerini hiçe sayıp birden Rusçayla
doldurmak pedagojik açıdan da yanlıştır. İlköğretim bu nedenle ana dille başlamalı ve zekâ ve bilgi gelişimine bu
yöntemle gidilmelidir. Gayrı Rus çocuklarına verilen dinî eğitimin ana karakteri misyon olmalıdır. Bu tür eğitim
çocuğa yaşadığı toplumda dinî yayma görevini de yüklemiş olacaktır. ”
Sbornik, s. 191–204
943
Georgiyevskiy, çocuk eğitiminde ana dilin fonksiyonuna inanmaktadır, ancak bu tür bir eğitim için yeni kitapların
basılmasını da savunur. Nihayet basılı matbuatı olan kabilelerde milli şuur gelişecek ve uluslaşacaktır. Bu Rusya’nın
tercihi değildir. Georgiyevskiy eğitim dilinin Rusça olması gerektiğini Rusça öğrenildikten sonra dinî eğitmin
verilmesini ana dilin sadece başlangıçta bir ara vasıta olarak kullanılmasını savunmaktadır.
Sbornik, s. 161–171.
259
eserleri hariç hiçbir kitap yerel dillere çevrilmemelidir. Aksi Rus devletinin halkları Ruslaştırıp
birleştirme idealine
uygun düşmeyecektir
.
944
Bu kararlardan görüldüğü üzere Komisyon gayrı Rus eğitimine tamamen siyasi
bir gözle yaklaşmıştır. Ana dille eğitimin yasaklanmasının tek nedeni kabilelerin
uluslaşmasını önleme gayretidir. Ayrıca bu korkunun dış nedeni de Batı’da 1860’lı
yıllarda başlayan milliyetçilik hareketlerinin dalga dalga yayılmasıdır. Bir ikinci itirazda
kabile dillerinin hıristiyanlığın gerçeklerini anlatmakta yetersiz kalabileceklerini
düşünmüş olmalarıdır. Çuvaş Çeremiş ve Votyakların edebi lisanlarının olmaması
çeviriyi başarısız kılar düşüncesi hâkimdir. Müslümanların
dili edebi olduğu için
yapılan çevirilerin bu toplulukları müslümanlara yaklaştırma tehlikesini göze
alamamışlardır. Böylece Türkleştirme ve islamlaştırmaya hizmet etme korkusuyla
hareket etmişlerdir. Zaten St. Petersburg komisyonunda görev alan üyelerin hiç birisi
İdil boyu halklarının haklarında bilgi sahibi değildir. Sonuç kararları İdil boyunda yeni
yeni faaliyet gösteren İlminskiy okulunu felsefesi ile hiçbir noktada kesişmemektedir.
İlminskiy sistemine bir diğer itiraz da okulların kadrosu yönüyle getirilmiştir.
Zamanla yerel dil bilen öğretmen eksikliği hissedilirse pratik
olarak da sitsem kendini
feshetmek zorunda kalacaktır. Görüldüğü üzere İlminskiy’nin model olarak hem teori
de hem de pratikte koyduğu okul sistemine yapılan itirazlar tamamen kâğıt üzerinde
kalmış ve teoride geçerli olmuştur. Bunu gören İlminskiy ve arkadaşları başta Kazan
Eğitim bölgesi müdürü Şestakov, çeşitli mektup ve makalelerle bu itirazları çürütmeye
çalışmış ve devlete bu sistemi kabul ettirmeye çalışmışlardır.
945
İlminskiy ve arkadaşları kendi sistemlerinin doğruluğunu; hıristiyanlığın Rus
devletinde millet kaynaşmasında birinci etken güç olması teorisiyle açıklıyorlardı; eğer
bütün ahali hıristiyanlığı benimserse Ruslaştırmanın en birinci şartı yerine getirilecektir.
Böylece halk Rusları ve Rusçayı benimseyecektir. Bunun
için ilköğretimde ana dil
kullanılarak çocuklar sistemin içine çekilmeliydi. Buna örnek olarak Kazan’da
kurdukları Kreşen okulunun çocuklarını gösteriyorlardı. Bu çocuklar ana dille Rus
ruhunu benimsemiş ve birbirlerine Rusluklarını kanıtlamak için çaba gösteriyorlardı.
944
Sbornik, s. 171-173
945
Afanasyev, “N. İ. İlminskiy i ego sistema şkolnogo prosvışeniya inorodtsev Kazanskago kraya, IV”
Jurnal
Ministerstva Narodnogo Prosveşeniya, novaya seriya 52, (Aralık 1914), s. 152-153