T. C. MĠLLÎ EĞĠTĠm bakanliğI
Korteks Bölümü Hormonları
Yüklə 270,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.5.2. Korteks Bölümü Hormonları
- Glukokortikoidlerin görevleri
- Kortizon yokluğunda görülen bozukluklar
- Androkortikoidler (Gonodokortikoidler, Seksüel Hormonlar)
- 2.6. Pankreas Bezi (Pancreas)
- 2.6.1. Pankreas Bezi Hormonları
- Kanın glikoz düzeyinin ayarlanması
19 2.5.2. Korteks Bölümü Hormonları
Adrenal bezin korteks bölümü yaĢam için çok önemli bir bezdir. Korteks bölümünün olmaması ölümle sonuçlanan ciddi bozukluklara yol açar. Korteksten 30-40 çeĢit hormon salgılanır. Bu hormonlar, hipofiz ön lob hormonu olan adrenokortikotrop hormon (ACTH)un korteksi uyarması ile salgılanır ve kana verilir. Adrenal korteksten steroid hormonlar sentezlenir bu nedenle bu hormonlara kortikosteroid hormonlar da denir. En önemlileri; glukokortikoidler, mineralokortikoidler ve androkortikoidlerdir. Hormonlar fonksiyonları bakımından birbirlerinden farklıdır.
Glukokortikoidler
Daha çok protein, yağ ve karbonhidrat metabolizması üzerine etkilidir. Bu gruptaki en önemli hormonlar kortizol ve kortikosterondur (kortizon ve hidrokortizon).
Glukokortikoidlerin görevleri o
Karaciğeri etkileyerek protein ve yağlardan glikoz oluĢmasını ve glikozun karaciğerde depolanmasını sağlar. Hücrelerde glikoz kullanımını azaltır. Böylece kanda glikoz miktarı artar. o
Proteinlerin yıkımını artırır ve protein sentezini azaltır. Karaciğer dıĢındaki kas dokusunda protein depolarını azaltır. o
o
Glukokortikoidlerin metabolik etkilerinin yanı sıra iltihap belirtilerini ve alerjiyi giderici etkileri vardır.
Kortizon yokluğunda görülen bozukluklar o
Kan glikoz düzeyi düĢer. o
Yağ dokusundan serbest yağ asitlerinin meydana gelmesinde eksiklikler ortaya çıkar. o
o
Distal tübülün suya geçirgenliğini azaltarak daha fazla suyun atılmasına neden olur. Kortizol eksikliğinde fazla su içildiği zaman vücutta su birikmesine ve su zehirlenmesine neden olur. o
görülebilir. o
Kas zayıflığı görülür. o
Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte yokluğunda timus bezi ve lenf bezleri büyür.
Mineralokortikoidler
Bu grupta bulunan hormonların en önemlileri aldesteron ve desoxycorticosterondur (dezoksikortikosteron). Aldesteron vücudun sıvı ve elektrolit dengesini sağlanması için gerekli bir hormondur. Asıl etkisini sodyum üzerine gösterir. Aldesteron, böbreklerin nefron tubulusları üzerine etki ederek sodyumun böbreklerden geri emilimini sağlarken potasyumun ve hidrojen iyonlarının böbreklerden idrarla atılımını hızlandırır. Sodyum miktarının artması ozmotik basıncın artmasına ve aynı oranda suyun emilimine neden olur. Böylece vücut sıvılarındaki su ve elektrolit dengesi sağlanır.
Ayrıca aldesteron enfeksiyonlara karĢı savunma sistemini de destekler.
20 Dezoksikortikosteron, iltihaplarda bağ dokusunun artmasını böylece dokunun onarılmasını sağlar.
Aldesteronun yetersiz salgılanmasında sodyum, su ve klorun geri emilimi azalır. Kan hacmi ve kalp atıĢı yavaĢlar, buna bağlı olarak dolaĢım Ģoku geliĢir. Aldesteron fazlalığında ise potasyumun vücuttan fazla atılmasına bağlı olarak potasyum miktarı azalır ve kas zayıflığı görülür.
Androkortikoidler (Gonodokortikoidler, Seksüel Hormonlar)
Korteksten salgılanan seksüel hormonlar progesteron, östrojen ve androjendir. Androjen erkekte ses kalınlaĢması, kıllanma ve kas tonüsünün artmasında rol oynar. Kadında cinsiyet içgüdüsünün ortaya çıkmasında etkilidir.
Androkortikoidlerin salgılanması ACTH denetimindedir. Bu hormonlar aynı zamanda testis hücrelerinde de üretilir.
Pankreas karın boĢluğunda midenin arka kısmında, duodenumun kıvrımı içine yerleĢmiĢtir. Dalağa kadar uzanır. Ortalama 12–15 cm uzunluğunda, 80 gram ağırlığındadır. Resim 2.7: Pankreas bezi
Pankreas hem endokrin, hem de ekzokrin salgı yapan karıĢık bir bezdir. Pankreasın % 98’lik kısmı ekzokrin görevi, kalan % 2’lik kısmı da endokrin görevini yerine getirir. Salgıladığı sindirim enzimlerini ductus pankreaticus kanalı aracılığı ile duodenuma akıtırken salgıladığı hormonları ise bir kanala ihtiyaç duymadan direkt kana verir. Pankreasın endokrin kısmı langerhans adacıklarıdır. Langerhans adacıklarını oluĢturan hücreler içerdikleri granüllerin Ģekillerine, özelliklerine, büyüklüklerine göre sınıflandırılır. Her adacıkta fonksiyonları farklı A (alfa) hücreleri, B (beta) hücreleri, D (delta) hücreleri ve F hücreleri olmak üzere dört tip hücre bulunur.
21 2.6.1. Pankreas Bezi Hormonları
Langerhans adacıklarında bulunan A (alfa) hücreleri glukagon, B (beta) hücreleri insülin, D (delta) hücreleri somatostatin ve F hücreleri pankreotik polipeptid salgılar.
Ġnsülin hormonu pankreasın langerhans adacıklarındaki beta hücrelerinin granüllü endoplazmik retikulumunda sentezlenir. Ġnsülin kandaki glikoz seviyesini düĢürerek düzenler. Kanda glikoz seviyesi yükseldiğinde insülin miktarı artar ve Ģu etkileri yapar.
Glikozun karaciğere taĢınarak glikojen hâlinde depo edilmesini sağlar.
Glikozun hücre içine taĢınmasını sağlar. Glikozun hücreler tarafından kullanılması ve oksidasyonu insülin sayesinde gerçekleĢir. Ġnsülin olmadan hücreler glikozu kullanamazlar. Çünkü glikoz dokular arası sıvıdan hücre içine insülin sayesinde taĢınır. Bağırsaklardan emilen glikoz insülin sayesinde kaslarda ve karaciğerde depo edilir.
Karbonhidratlardan yağ oluĢumunu hızlandırır.
Ġnsülinin yetersiz salgılanması sonucu glikoz karaciğerde glikojen hâlinde depo edilemez ve hücreler tarafından yeterince kullanılamaz. Sonuç olarak kanda glikoz seviyesi yükselir. Herhangi bir nedenle insülinin yetersiz salgılanmasına bağlı olarak kanda glikoz seviyesinin normalin üstünde olmasına hiperglisemi denir. Kanda glikoz birikmesi diabetes
Ġnsülinin normalin üstünde salgılanmasına bağlı olarak kanda glikoz düzeyinin normalin altına düĢmesine hipoglisemi denir. Bu durumda en çok beyin etkilenir. Çünkü beynin tek enerji kaynağı glikozdur. Hipogliseminin ilerleyen aĢamalarında hipoglisemik Ģok ve ölüm geliĢir.
Glukagon hormonu, pankreasın langerhans adacıklarının A (alfa) hücrelerinde sentezlenir. Kanda glikoz düzeyini artırıcı etki yapar. Karaciğerde ve kaslarda depo edilen glikojenin glikoza dönüĢtürülerek kana verilmesini sağlar.
Kanın glikoz düzeyinin ayarlanması
Kan glikoz seviyesinin dengede tutulması çok önemlidir çünkü beyin hücrelerinin sürekli olarak glikoza ihtiyacı vardır. Beyin hücreleri baĢka hiçbir maddeyi beslenmek için kullanamaz. Ġnsülin ve glukagonun salgılanması direkt olarak kan-glikoz seviyesi tarafından kontrol edilir. Ġnsülinin antagonisti glukagondur. Kanın glikoz değeri, insülin ve glukagon hormonlarının birlikte çalıĢması sayesinde % 80–120 mg olarak sabit tutulur. Plazmadaki glikoz seviyesi artınca B (Beta) hücreleri uyarılır ve insülin salgılanması artar. Glikozun hücrelerde kullanımı gerçekleĢir ve kan glikoz seviyesi düĢer. Yüklə 270,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|