«Tasdiqlayman» «Ijtimoiy fanlar» kafedrasi mudiri

Lekciya hám seminar teması: Filosfiyalıq oydıń rawajlanıw basqıshları: Shıġıs filosfiyası

1.XX ásirde Ózbekstanda filosofiyalıq rydıń rawajlanıwı neler menen baylanıslı?

*A) Tuwrıdan-tuwrı Ózbekstan jámiyeti: a) Patsha Rossiyası quramındaġı, b) SSSR quramındaġı hám v) ġárezsiz Ózbekstandaġı sociallıq-siyasiy qubılıslar menen baylanıslı

B) Tuwrıdan-tuwrı Ózbekstan jámiyeti: a) SSSR quramındaġı hám b) ġárezsiz Ózbekstandaġı sociallıq-siyasiy qubılıslar menen baylanıslı

C) Ġárezsizlikke eriskennen soń qádiriyatlardıń qayta tiklenimenen baylanıslı

D) Mánawiyat máseleleriniń mámleketlik siyasatta ústin áhmiyetke iye bolıwı menen

2. Filosofiyanıń tariyxıy rawajlanıwındaġı barlıq regionlar ushın ulıwmalıq basqısh qalay ataladı?

A) Alġashkı dáwir

*B) Predfilosofiya (filosofiya aldı)

C) Sinkretikalıq dáwir

D) Primitiv dáwir

3. Peripatetizm degen ne?

A) Rásmiy katolicizm hám Orta ásirler sxolastikası

B) Rásmiy katolicizm hám Orta ásirler sxolastikasına oppoziciyada bolġan «latınsha averroizm»

*C) Al-Kindiy, Al-Farabiy, Ibn Sino, Ibn Tufeyl, Ibn Rushd hám basqalar tárepinen baġdar berilgen arab tilindegi filosofiya arab yaki SHıġıs aristotelshiligi

D) Áyyemgi Rimde rawajlanġan filosofiyalıq táliymat

4. Animatizm degen ne?

A) Haywanatlar, ósimlikler yaki basqa zatlar menen sırlı tuwısqanshılıqqa ieniw

B) Átiraptı qorshap turġan dún`ya hám insanlarġa tásir ótkiziwge qábiletli bolıp turġan ruwxlar hám árwaqlarġa isenim

C) Dún`yadaġı barlıq nárselerdiń janlı ekenligine iseniw

*D) Tábiyattıń janlı ekenligine iseniw

5. Gilozoizm degen ne?

*A) Dún`yadaġı barlıq nárselerdiń janlı ekenligine iseniw

B) Átiraptı qorshap turġan dún`ya hám insanlarġa tásir ótkiziwge qábiletli bolıp turġan ruwxlar hám árwaqlarġa isenim

C) Tábiyattıń janlı ekenligine iseniw

D) Haywanatlar, ósimlikler yaki basqa zatlar menen sırlı tuwısqanshılıqqa ieniw

6. Animizm degen ne?

A) Tábiyattıń janlı ekenligine iseniw

*B) Átiraptı qorshap turġan dún`ya hám insanlarġa tásir ótkiziwge qábiletli bolıp turġan ruwxlar hám árwaqlarġa isenim

C) Dún`yadaġı barlıq nárselerdiń janlı ekenligine iseniw

D) Haywanatlar, ósimlikler yaki basqa zatlar menen sırlı tuwısqanshılıqqa ieniw

7. «Avesto» boyınsha birinshi adam Yimadan adamlardıń qanday gúnası ushın zıyanker ruwx Anxra Maynyu olarġa suwıq hám qar jibergen?

A) Olar qadaġan etilgen miywe - almanı jep qoyġan

B) Olar birin-biri óltirip qoyġan

*C) Olar qadaġan etilgen mal góshin jep qoyġan

D) Olar Axura Mazdanıń belgilep bergen qaġıydaların buzġan

8. Qanday ideyaları ushın Zardushtke jamiyet basında turġanlar qarsı shıqqan hám ol nızamnan tısqarı dep járiyalanġan, jámiyetten quwılġan, onıń mal-múlki konfiskaciyalanġan?

A) Jaqsı pikir, jaqsı sóz, jaqsı is ideyası ushın

B) Tábiyatqa, ásirese geypara haywanatlarġa múnásibet haqqındaġı ideyalarıushın

C) Jerlew máresimlerine baylanıslı ideyalarıushın

*D) Áyne awıl xojalıgındaġı reformaları ushın

9. Qaysı milliy dinlerde jánnet hám dozaq tuwralı táliymat bar?

*A) Zardshtiylik, yahudiylik

B) Yahudiylik

C) Zardshtiylik

D) Hinduizm

10. Vedalar qanday derek?

A) Dún`yanıń kelip shıġıwı hám payda bolıwı haqqındaġı áyyemgi hind filosofiyalıq deregi

*B) Ariy qáwimleriniń alġashqı dún`yaqarasları, diniy-ápsanawiy kompleks hám sıyqırlıqtı sáwlelendirgen derek

C) Tirishilik dóńgelegi (sansara) haqqındaġı qaġıyda hám qis-háreketke jarasa sıylıq nızamı (karma) haqqındaġı derek

D) Braxmanlardıń tiykarġı ritualları boyınsha ámeliy qollanbalar

11. Filosofiya rawajı kóz-qarasınan Qıtay filosofiyasınıń eń áhmiyetli deregin kórsetiń.

A) Tariyx kitabı (b.e.sh. 1-mıńjıllıqtıń basları)

B) Tártip kitabı (b.e.sh. IV-I ásirler)

*C) Ózgerisler kitabı (b.e.sh. XII-VI ásirler)

D) Qosıqlar kitabı (b.e.sh. XI-VI ásirler), Báhár hám gúz kitabı (b.e.sh. VII-IV ásirler)

12. «Kirin ózinde bes birlemshi elementler bolġan suw, ot, daraq, metall hám topıraqtı jámlestirgen bolıp, tınıshlıq, shadlıq, tuwrılıq hám saplıq rámzi bolıp tabıladı » - bul qaysı filosofiyaġa tiyisli?

A) Qıtay filosofiyasına

B) Buddizm filosofiyasına

C) YApon filosofiyasına

*D) Koreys filosofiyasına

13. Eramızdan aldıńġı birinshi mıń jıllıq ortalarında Hindistanda Vedalar ideologiyasınan taza bolġan hám insannıń jámiyettegi ornı máselesine jańasha jantasatuġın táliymatlardıń qaysı biri ulıwmahindistanlıq áhmiyetke iye bolġan edi?

*A) Jaynizm, buddizm

B) Yoga. Lokayata

C) Sankx`ya, vaysheshika

D) Lokayata, buddizm

14. Tómendegi úsh faktor - aġartıwshılıq (pradjna), minez-qulıq (shila) hám dıqqat-itibar samadxi yaki dıqqat qaratıw – Áyyemgi Hindistannın qaysı filosofiyalıq táliymatına tán?

A) Braxmanlıq

*B) Buddizm

C) Vaysheshika

D) Jaynizm

15. Buddizm táliymatına kóre, azap-uqıbettiń sebebi – bul:

A) Insan tábiyatının ajıralmas ózgesheligi

B) Insannıń nápsi

*C) Quwanısh hám emociyalar arqalı ózgerislerge, qayta tuwılıwġa alıp barıwshı qálewler (trishna)

D) Har bir insannıń karması

16. Tómendegi pikirler qaysı táliymattı sıpatlaydı: «ózgeriwsheńlik haqqındaġı táliymat, yaġnıy ulıwmalıq turaqsızlıq, nárseler tábiyatınıń ótkinshiligi haqqındaġı teoriya – barlıq orın alġan nárseler belgili bir shárayatlarġa kóre payda boladı, olardıń joq bolıwı menen saplastırıladı, barlıq nárseniń baslaması hám juwmaqlanıwı bar»

A) Moizm, legizm

B) Braxmanlıq, vaysheshika

C) Konfuciylik, daosizm

*D) Jaynizm, buddizm

17. Áyyemgi Hindistannıń materialistlik filosofiyalıq mektebin kórsetiń:

*A) Lokayata

B) Vedanta

C) N`yaya

D) yoga

18. Áyyemgi Qıtaydıń ádep-ikramlılıq qaġıydalar hám sociallıq basqarıw máselelerine dıqqat-itibar qaratatuġın filosofiyalıq táliymatı qaysısı?

A) Daosizm

*B) Konfuciylik

C) Moizm

D) legizm

19. Konfuciylik ushın eń jetik úlgi – bul:

A) Xalıq dástúrleri

B) Tariyx

*C) Ótmish

D) Boysınıwshılıq

20. Konfuciyliktiń tiykarġı ádep-ikramlılıq-siyasiy qaġıydaların kórsetiń: 1) «xalıqtı shápáát penen basqarıw hám xalıq ishine minez-qulıú qaġıydaları járdeminde tártipti engiziw»; 2) «aspan erkinen qorqıw» hám «ólgenler ruwxın húrmet penen eske alıw»; 3) «tuwma bilimlerge iye bolġanlar» (jetik danıshpanlar) hám «oqıw-úyreniw nátiyjesinde bilimge iye bolġanlar»; 4) «Altın ortadármiyanlıq jolı», «eki qarama-qarsı qırlardı qolda uslap, biraq xalıq ushın ortashasınan paydalanıw»; 5) «ózińe ráwa kórmegen nárseni basqa adamġa da rawa kórme».

A) 2, 3, 4, 5

B) 1, 2, 5

C) 1,2,4,5

*D) 1, 2, 3, 4, 5

21. Konfuciylik táliymatında jámiyettegi qanday bes múnásibet haqqında aqida bar?

*A) Patsha hám puqara ortasındaġı múnásibet, ata-analar menen balalar, er menen hayal, úlken hám kishi jastaġı aġa-iniler, doslar ortasındaġı múnásibet

B) Analar hám qızlar, atalar hám ullar, er menen hayal, úlken hám kishi jastaġı aġa-iniler, doslar ortasındaġı múnásibet

C) ata-analar menen balalar, er menen hayal, úlken hám kishi jastaġı aġa-iniler, úlken hám kishi jastaġı apalar hám sińliler, doslar ortasındaġı múnásibet

D) Patsha hám puqara ortasındaġı múnásibet, patsha hám ámeldarlar ortasındaġı múnásibet, ata-analar menen balalar, er menen hayal, doslar ortasındaġı múnásibet

22. Áyyemgi Qıtay filosofiyalıq táliymatlarınıń qaysı biriniń dıqqat orayında tábiyat, kosmos hám insan turadı hám bul baslamalar logikalıq- aqılıy jol menen emes, al orın alġan tábiyatqa tuwrıdan-tuwrı kirip barıw járdeminde bilip alınadı. Dún`ya hesh qanday sebeplersiz udayı háreket hám ózgeriste bolıp, rawajlanadı, jasaydı hám sırtqı tásir nátiyjesinde emes, al ishki sebep nátiyjesinde júzege kelgen.

A) Konfuciylik

*B) Daosizm

C) Moizm

D) Isimler mektebi

23. Tiykarın salıwshısı yamasa payġambarı, birer-bir aqida diniy iyman sıpatında hám diniy ádebi orın almaġan táliymat -

A) Paternalizm

B) Buddizm

*C) Sintoizm

D) Legizm

24. Kushan imperiyasında qanday jaġday orın alġan: 1) buddizm, jaynizm, zardushtiylik, jergilikli hám qáwimlik diniy itiqatlar bir-biri menen tınısh jasaġan; 2) Oraylıq Aziya hám Uzaq SHıġıs mámleketlerine jayılġan Mahayana formasındaġı buddizm ayrıqsha rawajlanġan; 3)buddizmniń tarqalıwı jergilikli itiqatlar hám dástúrlerdiń joq qılınıp yaki jutıp jiberiliwin ańlatpaydı

A) 1,2

B) 2,3

C) 1,3

*D) 1,2,3

42-b.

25. Eramızdıń II-III ásirlerinde qul iyelewshilik dúzimi óziniń krizis hám buzılıw basqıshında usı krizistiń ideyalıq ańlatılıwı sıpatında payda bolġan aġımdı kórsetiń:

*A) Maniylik

B) Mazdakizm

C) Zardushtiylik

D) Lokayata

26. Oraylıq Aziya hám Iranda feodalizmniń rawajlanıp barıwı hám diyxanlar turmısınıń awırlasıwı qatlamlar ortasındaġı qarama-qarsılıqtıń kúsheyiwi, urıslar, tábiyiy apatlar, qáhátshiliktiń bul processti tereńlestiriwi, diyxanlardıń feodal húkimdarlardan narazılıġınıń artıp barıwınıń ańlatpası sıpatında júzege kelgen diniy - filosofiyalıq aġım - bul:

A) Zardushtiylik

*B) Mazdakizm

C) Maniylik

D) Lokayata

27. Qaysı ideyaları ápiwayı xalıq arasında Mazdaktıń dańq tarqatıwına alıp keldi?

A) Mazdakiylik háreketiniń basında shax Qubod I bir tárepleme kúsheyip baratırġan feodallar hám zardushtiylik jreclerge qarsı gúreste óz hákimiyatın bekkemlew máplerinen kelip shıġıp, onnan paydalanıwġa umtılıwı

B) Jaqsılıq penen jamanlıq ortasındaġı gúrestiń jeńisi hám jamanlıqtıń kúsh isletiw arqalı joq qılınıwı menen juwmaqlanadı

*C) Mazdakshılardıń sociallıq baġdarlamaları keskin talaplar: barlıq adamlardıń teń huqıqlılıġı, tutınıwda teńlik, barlıq menshiktiń hám eń dáslep jerdiń ulıwmalıq ıqtıyarda bolıwı

D) Tábiyat úsh element: suw, ot hám topıraqtan quralġan bolıp, olardıń qosılıwınan unamlı hám unamsız qubılıslar kelip shıġadı degen ideyası

28. Múlkiy hám sociallıq teńsizlikti (sonıń qatarında qullıqtı) Quran ne dep bahalaydı?

A) Insanlardıń nápsi hám menmenlikke beriliwi nátiyjesi

B) Allah tárepinen ornatılġan tártiptiń buzılıwı

C) Bul haqqında Quranda sóz etilmegen

*D) Allah tárepinen ornatılġan tártip

29. Quran hám Muhammed (s.a.v.) payg`ambar hádisleri hámirine kóre, insanlar ortasındaġı haqıyqıy hám ádalatlı múnásibetler ornatıwdıń tiykarġı hám zárúriy shárti – bul:

*A) Tınıshlıq

B) Mehir-miriwbet

C) Iyman

D) siyasat

30. Islam adamlar arasında qandayda bir majhul hám absolbt teńlikti emes, bálki turmıstıń barlıq áhmiyetli tarawlarında, yaġnıy sociallıq paydalı miynet, tálim-tárbiya alıw, sociallıq qorġalıw, medicinalıq járdemnen paydalanıw hám basqa sociallıq xızmetler boyınsha hámme ushın teń imkaniyatlar jaratıwdı kózde tutadı, bul -

A) Teń huqıqlılıq

*B) Sociallıq ádalat

C) Sociallıq qorġaw

D) Sociallıq siyasat

31. SHialıqdagi tiykarġı másele -

A) Tavhid (jekequdaylıq)

B) adl (ádalatlılıq)

*C) imamat (imamlar hákimiyatı)

D) nubuvvat (payġambarlıq)

32.«Eger Qudaydıń ózi tárepinen táġdirde belgilep qoyılġan bolsa, insan qalay etip óziniń gúnalı is-háreketlerine juwap beredi? Eger quday jamanlıq deregi bola almaytuġın bolsa, ol qalay etip insannıń gúnalı islerin aldınnan belgilep qoyadı? Insannıń óz isleri ushın juwapker ekenligi, onıń óz is-háreketlerinde ıqtıyar erkinligine iye ekenligin kórsetpeydi me hám gúnalı isler quday tárepinen belgilep qoyılıwı múmkin emes pe?» degen másele boyınsha tartıslar VII-IX ásirler dawamında kimler ortasında alıp barılġan edi?

A) Xavorij hám xanifiylar

B) Sunniylar hám shialar

C) Ismailiylar hám qarmatlar

*D) Jabariylar hám qadariylar

33. Barlıq mu`taziliyler ushın ulıwmalıq birdey nárse dep esaplanatuġın ólshem sıpatındaġı bes tiykarġı qaġıyda (usıl)nı kórsetiń: 1. Jekequdaylıq (tavhid) , 2. Ádalat (adl), 3. Wáde hám qorqıtıw (al-va`d va-l-va`id), 4. Ortasha halat (al-manzila bayna-l-manzilatayn), 5. Buyrıqlar hám qadaġan etiwler (al-amr va-l-ma`ruf va-n-naxi`an al-munkar). 6. «Kalam».

*A) 1, 2, 3, 4, 5

B) 1, 2, 3, 6

C) 1, 2, 3, 4

D) 1, 2, 3, 4, 5, 6

34. Mu`tazila táliymatınıń tiykarın salıwshısı kim?

A) Hasan al-Basriy

*B) Vasil ibn Ata

C) Abul Hasan al-Ashariy

D) Abu Mansur al-Moturidiy

35. Bul táliymatqa «Kasb» teoriyası tán bolıp, oġan kóre qaza (qarar, húkim) Qudaydıń máńgilik hám ulıwmalıq erki bolıp, qadar (hákimiyat, erk) bolsa, Qudaydıń qararın dún`ya qubılıslarına qısman qollanılıwı edi. Insan usı ayırım alınġan qarardı tek ózinikindey «kasb etedi» yamasa «ózlestiredi». Bul teoriyaġa muwapıq is-háreket Quday tárepinen jaratıladı, biraq ıqtıyar erkinligine iye bolġan insan tárepinen ózlestiriledi hám orınlanadı. Sóz qaysı teoriya haqqında?

A) Kadariya

B) Qarmatlıq

*C) Kalam

D) Jabariya

36. «Anal haq» («men-haqiqat», «Men - Quday») uranın ortaġa taslap, sonı dálillewge urınġan hám eretik sıpatında Baġdatta parra-parra qılınıp, otqa jaġılġan sufiy kim edi?

A) Abu Bakr Raziy

B) Abu YUsuf ibn Ishaq al-Kindiy

C) Al-Bistamiy

*D) Husayn ibn Mansur Hallaj

37. Bul islam sheńberindegi ayrıqsha sırlı, diniy-filosofiyalıq dún`yaqaras bolıp, onıń wákilleriniń pikirinshe, insan óziniń shaxsiy ruwxıy tájiriybesi arqalı quday menen tikkeley ruwxıy baylanıs (mushahada yaki qosılıw) ornata aladı. Buġan ekstaz yaki ishki parlaw (ozarenie) jolı menen erisiw múmkin, dildiń parlawı júreginde qudayġa degen muhabbatı bolġan hám usı ıshqı menen Quday «jolı»nan baratırġan insanġa aspannan túsiriledi. Bul qaysı táliymat?

*A) Tasavvuf

B) Mujohada

C) Kalam

D) Mu`tazila

38. Xorezmiydiń tiykarġı ashılıwı algoritmniń mánisi nede?

A) Matematikalıq teńlemelerdin sheshisi

*B) Ol barlıq matematikalıq teńlemelerdi sheshiwdiń ulıwmalıq quralı

C) Informatikanıń alġashqı elementi

D) Kibernetika metodı

39. «Ózleriniń sebeplik baylanısları arqalı usı baslamalar eki kóriniske ajıratıladı: «vojibul vujud» - sonday nársekim, barlıġı ózinen kelip shıġadı; «mumkinul vujud» - sonday nársekim, onıń barlıġı basqa nárseden kelip shıġadı. «Mumkinul vujud» óziniń bar bolıwı ushın sebepke zárúrlik sezedi, hám qashan ol payda bolsa, basqa nárse sebepli, «vojibul vujud»ke aynaladı» - bul pikirler qaysı filosoftıń táliymatına tán?

A) Aristotel`

B) Platon

*C) Farabiy

D) Ar-Raziy

40. Farabiydiń ilimler klassifikaciyasında qanday toparlar orın alġan: 1. Jeti bólimnen ibarat til haqqındaġı ilim, 2. Logika, 3. Jeti ġárezsiz pánge bólinetuġın riyoziyat, yaġnıy arifmetika, geometriya, optika, juldızlar haqqındaġı ilim, muzıka haqqındaġı ilim, awırlıqlar haqqındaġı ilim hám mexanika, 4. Tabiyiy hám ilahiy ilimler yaki metafizika, 5. Qalanı basqarıw haqqındaġı ilim (yaki siyasiy ilim), huqıqtanıw hám kalam.

A) 1, 3, 4, 5

B) 1, 2, 3, 4

C) 1, 3, 4

*D) 1, 2, 3, 4, 5

41. «Al-Mantiqiy» laqabın alġan filosof kim edi?

*A) Farabiy

B) Aristotel`

C) Al-Kindiy

D) Ibn Sino

42. «Kamalatınıń joqarı shoqqısına erisken jamiyetlerde kásip-ónerdi azat tańlaw imkaniyatı bar. bul jerde jekehákimlik joq bolıp, haqıyqıy azatlıq hám teń huqıqlılıq húkimranlıq qıladı. Bunday qalalardıń xalqı óz baslıġın saylaydı, biraq onı hár qashan hákimiyattan mahrum etiwi de múmkin. Bunday qalalarıdńı baslıqları óz iskerliginde ádalatlılıq, teń huqıqlıq hám ulıwmalıq párawanlıq qaġıydasınan kelip shıġadı. Baslıq – bul ózine tán muġallim bolıp, óz oqıwshıların bilim alıwġa hám baxıt-saadatqa erisiw jolların ózlestiriwge úyretedi. Biraq barlıq talaplardı bir adamda jámlestiriw qıyın, sonıń ushın topar tárepinen bolatuġın basqarıwlı shólkemlestiriw múmkin. Bunday jaġdayda jámiyettiń hár bir aġzası usı qásiyetlerdiń birewin jámlestiriwi lazım boladı». Bul pikirler qaysı filosoftıń táliymatına tán?

A) Zamaxshariy

*B) Farabiy

C) Ibn Sino

D) Beruniy

43. Tómendegi ilimler klassifikaciyası qaysı filosofqa tiyisli: I. «SHáriyat» ilimleri hám olar menen baylanısqan «arabsha» ilimler: 1. Fiqh, yaġnıy musılman huqıqtanıwshılıġı, 2. Kalam, 3. Sarf hám nahv (grammatika), 4. Poeziya, 5. Waqıyanama (xronologiya) haqqındaġı ilim; II. «Arabsha bolmaġan ilimler» («grek» hám «basqa xalıqlar»): 1. Teoriyalıq filosofiya, 2. Ámeliy filosofiya: etika, úy xojalıġı (úy-ruzġardı basqarıw), siyasat (qalalardı, mámleketti basqarıw), 3. Metafizika, 4. Riyoziyat ilimleri (arifmetika, geometriya, astronomiya, muzıka haqqında ilim), 5. Tábiyattanıw ilimleri (tabapat, meteorologiya, mineralogiya, alximiya, mexanika), 6. Logika?

A) Ibn Sino

B) Farabiy

*C) Xorezmiy

D) Beruniy

44. Atomistikalıq táliymat tárepdarı bolġan Beruniy -

A) Boslıqtı barlıq nárseniń baslaması dep esaplaġan

B) Boslıqtı tán aladı

C) Boslıq tuwralı sóz etpegen

*D) Boslıqtı biykarlaydı

45. Dún`yanı Quday jaratqan, lekin ol tábiyat hám jámiyet turmısına aralaspaydı deytuġın diniy-filosofiyalıq aġım – bul:

*A) Deizm

B) Panteizm

C) Dualizm

D) Plyuralizm

46. Filosofiyaġa jol bolmıstı tereń túsinip jetiwge imkaniyat beretuġın tábiyattanıw pánleri arqalı ótedi dep esaplaġan oyshıl kim?

A) Xorezmiy

*B) Beruniy

C) Ibn Sino

D) Farabiy

47. Háreketke usı sıpatlama kim tárepinen berilgen: «Qandayda bir nárseniń hár qanday halatı hám háreketi, imkaniyatta usınday qanday da bir nárse bolġanlıġı sebeinen háreket dep ataladı»?

A) Beruniy

B) Farabiy

*C) Ibn Sino

D) Ar-Raziy

48. Etikalıq-jidaktikalıq shıġarmalardı kórsetiń: 1. «Qutadg`u bilig», 2. «Kitob al-adab al-kabir», 3. «Baxıt haqqında traktat», 4. «Qabusnama», 5. «Qalbshunslik», 6. «Xibatul-hakayiq»

A) 1, 2, 3, 4, 6

B) 1, 4, 6

C) 1, 2, 3, 4, 5, 6

*D) 1, 2, 4, 6

49. Jalġız maqsetti gózlep jámiyettiń barlıq qatlamların aġa-ini sıpatında kelisimge keltiriw hám áne usı negizde ádil, gúllep-jasnaytuġın jámiyet qurıw qaysı oyshıldıń etikalıq kóz-qarasların quraydı?

*A) YUsuf Xas Hajib

B) Ahmad Yugnakiy

C) Kaykavus

D) Abdulla Avloniy

50. Ózi haqqında «Men barlıq nárseni: ekileniwlerdi, shák-shubhalardı, biykar etiwlerdi, itiqatsızlıqtı óz basımnan ótkizdim; haqıyqattı tasavvufta tawdım», dep jazġan oyshıl kim edi?

A) Omar Hayyam

*B) Abu Homid ibn Muhammad G`azzaliy

C) Ahmed YAssawiy

D) Áliysher Nawayı

51. Ġazzaliy filosofiya hám diniy táliymatlardıń barlıq wákillerin qanday tórt taypaġa bóldi: 1) mutakallimler; 2) batınıylar; 3) filosoflar; 4) sufiyler; 5) orifler.

A) 1, 2, 3, 4

B) 2, 3, 4, 5

*C) 1, 2, 3, 4, 5

D) 1, 3, 4, 5

52. Kimlerdiń táliymatlarına qarsı shıġıp, Ġazzaliy olardıń «adasqanlıqların» jigirma qaġıydada dep bildi, olardan úshewi dinge pútinley qarsı, qalġan on jetisi – «bid`at» dep tán alınıwı kerek edi. Dinge pútkilley qarama-qarsı bolġan úsh qaġıydaġı tómendegilerdi kirgizdi: 1) dene ólgennen keyin tirilmeydi, sıylıq hám jaza ruwxıy bolıp, fizikalıq qásiyetke iye emes; 2) Haqtu Allah ayrıqsha jeke alınġan nárseler haqqında emes, bálki ulıwmalıq nárseler haqqında bilimge iye; 3) dún`yanıń máńgiligi hám ólmeytuġınlıġı haqqındaġı pikir

A) Omar Hayyamnıń

B) Platon, Sokrat kóz-qaraslarına

C) Tasavvuf táliymatı wákilleriniń

*D) Aristotel` hám onıń Farabiy hám Ibn Sino kelbetindegi izbasarlarınıń

53. Omar Hayyamnıń «Bolmıs hám májbúriyat haqqında traktatında» qanday máseleler talqılanġan?

*A) Quday bar ma yaki joq pa, onıń payġamlarlarına eriw lazım ba yaki joq pa degen máseleler

B) Determinizm máseleleri

C) Bolmıstaġı barlıq nárselerdiń birlemshi sebepleri máseleleri

D) Rawajlanıw nızamlıqları máseleleri

54. Ibn Sino filosofiyasınıń eń áhmiyetli elementleriniń biri bolġan determinizmnen júz burġan SHıġıs oyshılı kim edi?

A) Ġazzaliy

*B) Omar Hayyam

C) Beruniy

D) Ar-Raziy

55. Qaysı táliymat kóz-qarasınan júrek (qálb) dún`yada Qudaydı sıydırıwġa qadir bolġan jalġız nárse esaplanadı?

A) Qadariya

B) «Taza aġayinler»

*C) Tasavvuf

D) Ismailiya

56. Tómendegi pikir kimge tiyisli: «insan kishi álem (mikrokosm) bolıp, ózinde úlken álemde (makrokosmta) ne bolsa, hámmesine iye hám, demek, ol ózinde «miyirimli, ráhimdil Allah»tıń sıpatların tısqarı qılġanda, iláhiy qásiyetlerdi de jámlestire alıwı múmkin»?

A) Sayfiddin Boxarziy

B) Ahmad YAssaviy

C) Bahovuddin Naqshbandiy

*D) Najmiddin Qubro

57. Ol óliminen keyin muqaddes shaxs esaplanıp, Quday aldında járdemshi, káramat kórsetiwshi hám Buxaranıń qáwenderi sıpatlarına iye boldı. Qábiri ústine ornatılġan maqbara ziyarat qılınatuġın orınġa aylandı. Ol kim?

*A) Bahawaddin Naqshbandiy

B) Najmiddin Qubro

C) Ahmad YAssaviy

D) Al-G`ijduvoniy

58. Ruwxıy páklik, mápparazlıqtan júz burıw, kewilli ráwishte pakırlıqta (jarlılıqta) jasaw, hákimiyat wákilleri menen hesh qanday baylanısta bolmaw hám honaqahda jasaw – qaysı tariqattıń tiykarġı talapları edi?

A) YAssaviya

*B) Naqshbandiya

C) Qubroviya

D) Malomatiya

59. Qaysı atamadaġı shıġarmanı Ibn Sino hám Ibn Tufeyl dóretiwshiliginde ushıratıwımız múmkin?

A) «Raddiyani rad etish»

B) «Logikaġa tiyisli shıġarmalar»

*C) «Risolaye Hay ibn YAqzon»

D) «Zaman mashqalası»

60. Kimniń pikirinshe, materiallıq hám belsendi aqıl insanda «ilim-bilim rawajı, ilimlerdiń jáne de joqarıraq dárejelerge kóteriliwi» nátiyjesinde birlesedi. Aqıl sebepli insan «materiallıqtan máńgilik bar bolıwġa kóteriledi»?

A) Ibn Bajja

B) Ibn Tufeyl

C) Ibn Sino

*D) Ibn Rushd

61. Qaysı oyshıllar Ámir Temur hám temuriyler dáwirinde dóretken?

*A) Sa`duddin Taftazoniy, Mir Sayyid SHarif Jurjoniy

B) Ibn Tufayl, Ibn Rushd

C) Ahmad YUgnakiy, YUsuf Xos Hojib

D) Ibn Sino, Beruniy