Teqvim-2015. pdf

269
Milli ədəbiyyat 
90 
illiyi
Əbdül Hüseynov
1925
OKTY
ABR
Əbdül Ənbiyə oğlu Hüseynov 1925-
ci il oktyabr ayının 25-də Bakının 
Əmircan kəndində anadan olmuşdur. 
Hələ orta məktəbi bitirməmiş, könüllü 
olaraq müharibəyə getmiş, müharibədən 
qayıtdıqdan sonra bir müddət Ukrayna-
da, Türkmənistanda işləmiş, Krasno-
vodsk şəhərində rus dilində nəşr olunan 
“Krasnovodsk fəhləsi” qəzetinin baş re-
daktor müavini vəzifəsində çalışmışdır. 
1956-cı ildə Aşqabad Dövlət Universi-
tetinin hüquq-tarix fakültəsini bitirmiş-
dir. 
1958-ci ilə qədər Türkmənistan Res-
publikası Mədəniyyət nazirinin müavi-
ni olmuş, 1960-cı ildə Moskvaya köç-
müş və 1971-ci ildən diplomatik sahədə 
fəaliyyət göstərmişdir. 
Ə.Hüseynov tarixçi alim kimi uzun 
illər Türkiyədə,  İranda, Monqolus-
tanda işləmişdir. Yazıçının qələmindən 
bir-birinin ardınca “Mustafa xanın 
xəzinəsi”, “Arzamaslı qadın”, “İslam 
dünyasının cəngavəri”, “Taxta çıxan 
əkinçi”, “Qan qardaşları”, “Cənuba 
yürüş”, “Bəhrəmgurun məhəbbəti və 
kədəri”, “Müdrik adamın arzuları”, 
“Məhəbbət haqqında üç dastan”, “Üs-
yankar Xaqani”, “Xocalı  fəryadı”, 
“Müharibənin sədası” kimi tarixi ro-
manlar, ümumilikdə isə otuzdan çox ro-
man, povest və digər əsərlər çıxmışdır.
Onun  ədəbi qəhrəmanları müxtəlif-
dir.  Əbdül Hüseynovun başqaların-
dan seçilən nikbin və  təbii bir üslubu, 
özünəməxsus yazı manerası var. Yazı-
çının əsas məqsədi tarixi romanlarında 
həqiqətin gözünə dik baxmaq, heç nəyi 
saxtalaşdırmamaq, həyatın şirin və acı-
larını  qəlbinin süzgəcindən keçirərək 
yazmaqdan ibarətdir. 
Hələ Sovetlər dönəmində bir sıra 
məşhur azərbaycanlılarla, o cümlədən, 
TofiqTağızadə, Eldar Quliyev, Hüseyn 
Seyidzadə kimi rejissorlarımızla sıx 
əlaqə saxlamış, “Sönmüş ocaqların işı-
ğı”, “Babək”, “Koroğlu”, “Qaynana” 
kimi  filmlərin beynəlxalq arenaya çıx-
masında müstəsna xidmətləri olmuşdur. 
Rasim Ocaqovun “Tütək səsi”  filmi 
haqqında Amerikada nəşr olunan “Sine-
ma” jurnalında sanballı məqaləylə çıxış 
etmişdir. Onun əsərləri ingilis, ispan, 
alman, fransız,  ərəb dillərinə  tərcümə 
edilərək nəşr edilmişdir.  Ə.Hüseynov 
400-dən çox elmi-publisist məqalənin, 
“Türkiyədə  həmkarlar hərəkatı”, “Yıl-
maz Qüney-həyat və  qəhrəmanlıq”, 
“Türkiyənin ictimai-siyasi həyatında 
kütləvi informasiya vasitələrinin rolu” 
kimi monoqrafiyaların müəllifidir. 
Yazıçının ssenariləri  əsasında 7 
film çəkilmişdir. O, doğma vətəndən 
kənarda yaşasa da, ədəbiyyatımızı  və 
mədəniyyətimizi layiqincə  təmsil et-
mişdir. 
Ümumiyyətlə,  Əbdül Hüseynovun 
Azərbaycandan yazdığı  əsərlər Rusi-
ya ilə, Rusiyadan yazdığı  əsərlər isə 
Azərbaycanla  əlaqəlidir. Onun yaradı-
cılığı iki xalq, iki mədəniyyət arasında 
körpü təsiri bağışlayır.
Əbdül Hüseynov III dərəcəli 
“Şöhrət” ordeni, I dərəcəli “Böyük 
Vətən müharibəsi” ordeni, 16 medalla 
təltif edilmişdir. 
Yazıçı, kinodramaturq, tarix elmləri 
namizədi, şərqşünas alim Əbdül Hüsey-
nov ömrünün 90 yaşında da fəaliyyətini 
yorulmadan davam etdirir.
Ə d ə b i y y a t
Mustafa xanın xəzinəsi: 
tarixi povest /Ə.Hüseynov; 
rəy. və ön söz. müəl. 
M.İsmayılov; red. 
Ş.Novruzov.- Bakı: 
[Vətən], 1994.-168 s.
Мечты мудреца 
/А.Гусейнов; [oтв. ред. 
Е.Потапенков; науч. ред. 
Н.Мамедов].- Москва: 
Оверлей, 2007.- 262 с.
Унесенные чумой 
повесть о скорби и 
любви /А.Гусейнов; 
пер. с русс. на англ. яз. 
С.Ибрагимова.-Москва: 
ИД Содружества, 2012.- 
60 с.
Əliş, Ə. Əbdül Hüseyno-
vun yeni kitabı /Ə.Əliş                   
//Təzadlar.- 2011.- 12-14 
aprel.- S.15.
Nəbioğlu, N. Yazı-
çı Əbdülün üsyankar 
Xaqanisi /N.Nəbioğlu //
Ədəbiyyat qəzeti.- 2010.- 
29 oktyabr.- S.4.
“Üsyankar Xaqani”             
//Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 
15 iyul.- S.1.
İ n t e r n e t d ə
www.adam.az
www.anl.az
25
Yazıçı

---

270
Dünya ədəbiyyatı
120 
illiyi
Sergey Yesenin
  1895-1925    
OKTY
ABR
Sergey Aleksandroviç Yesenin 1895-
ci il oktyabr ayının 3-ü (bəzi mənbələrdə 
21.09.1895) Ryazan quberniyasının, Koz-
min mahalındakı Konstantinovo kəndində 
anadan olmuşdur. Uşaqlığı ana babasının 
himayəsində keçmiş Yesenin 1909-cu ildə 
kənd dördillik məktəbini  əla qiymətlərlə 
bitirərək təhsilini Spas-Klepikovski 
müəllim məktəbində davam etdirmişdir. 9 
yaşında  şeir yazmağa başlamış  gənc  şair 
1912-ci ilin yayında Moskvaya gələrək 
ədəbi həyata qoşulmuş, o vaxtlar xalq 
içərisindən çıxmış  gənc  ədəbiyyatçıları 
birləşdirən Surikov adına  ədəbi-musiqi 
dərnəyinin üzvü olmuşdur. O, müntəzəm 
olaraq  Şanyavski Xalq universitetinə 
gəlmiş, tərəqqipərvər  əhvali-ruhiyyəli 
professorların mühazirələrini dinləmişdir. 
Sonra İ.D.Sıtinin mətbəəsində işə düzələn 
gənc Sergey inqilabi hərəkata qoşulmuş və 
1914-cü ildə “Put pravdı” qəzetində onun 
“Dəmirçi” şeiri dərc olunmuşdur.
1915-ci ildə Peterburqa köçmüş, Pe-
terburq həyatı şairin dünyagörüşünün for-
malaşmasında müstəsna rol oynamışdır. 
1916-cı ildə ilk şeirlər kitabı “Radunitsa” 
çap olunmuşdur. Sonrakı illərdə yazdığı 
poemalarda (“Coşğunluq”, “Yad diyar”, 
“Qüdrətli”) kənd ab-havası çox güc-
lü olmuşdur.  Şeirləri “Русская  мысль”, 
“Ежемесячный  журнал”, “Северние 
записки” və s. jurnallarda çap olunurdu.
O, 1919-1923-cü illərdə imajinizm 
ədəbi cərəyanına qoşulmuş, bu, şairin 
müvəqqəti olaraq ictimai həyatdan uzaq-
laşmasına səbəb olmuşdur. O, “Meyxana-
lı Moskva” şeirlər silsiləsi, “Qara adam” 
poemasını yazmışdır. 1924-1925-ci illər 
onun yaradıcılığında dönüş illəri olmuş-
dur. 
1924-1925-ci illərdə Bakıda olmuş, 
bir müddət Mərdəkanda yaşamışdır. Bakı 
həyatı Yesenin yaradıcılığında nikbin-
lik  əhvali-ruhiyyəsini, beynəlmiləlçilik 
motivlərini gücləndirmiş  və yaradıcılığı-
nın  ən məhsuldar dövrü hesab edilmiş-
dir. Təsadüfi deyil ki, yeseninşünaslar bu 
dövrü onun yaradıcılığının “qızıl dövrü” 
adlandırır və  həmin dövrü Puşkin yara-
dıcılığının “Boldino payızı” ilə müqayisə 
edirlər. Yesenin bir sıra məşhur əsərlərini, 
o cümlədən “Anna Snegina” poemasını, o 
cümlədən sevgi poeziyasında xüsusi yeri 
olan Yeseninin sevgi himni sayıla biləcək 
“İran nəğmələri” silsiləsinə daxil olan 
şeirlərin bir çoxunu burada yazmışdır. 
Ümumilikdə, 1924-1926-cı illərdə Yese-
ninin Bakı  mətbuatında 51 əsəri (48 seir 
və 3 poema) dərc edilmiş, onlardan 50-si 
(47  şeir və 3 poema) “Bakinski raboçi” 
qəzetində  işıq üzü görmüşdür. Yesenin, 
Bakıya olan böyük sevgisini və rəğbətini 
məşhur “Прощай,  Баку”  şeirində ifadə 
etmişdir.  Şeirləri dünyanın 50-dən çox 
dilinə  tərcümə edilmişdir. Azərbaycanda 
ilk dəfə Yesenin yaradıcılığına S.Rüstəm 
müraciət etmişdir.
1975-ci il oktyabr ayının 3-də, Yeseni-
nin anadan olmasının 80 illiyi münasibətilə 
Mərdəkanda  şairin yaşadığı evdə onun 
xatirə muzeyi (otaq-muzey) yaradılmışdır. 
həmin küçəyə şairin adı verilmişdir.
Sergey Aleksandroviç Yesenin 1925-ci 
il dekabr ayının 28-də intihar etmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Seçilmiş əsərləri 
/M.Y.Lermontov.- Bakı: 
Öndər nəşriyyatı, 2005.- 
520 s. 
Aşıq Qərib: nağıl 
/M.Y.Lermontov; red. 
M.Namaz; tərc. ed. 
Ə.Yusifoğlu.- Bakı: 
Gənclik, 1981.- 23 s. 
Sevirəm Qafqazı mən        
/M.Y.Lermontov; tərc. 
ed. M.Rahim və b.- Bakı: 
Gənclik, 1988.-181 s. 
Qurbanov,  Ş. Lermontov  
və Azərbaycan  ədəbiyyatı 
/Ş.Qurbanov.- Bakı: Maa-
rif, 1976.- 66 s.
Lermantov Mixail 
Yuryeviç //Azərbaycan 
Sovet ensiklopediyası:10 
cilddə.-Bakı, 1982.- 
C.VI.- S.206-207.
İ n t e r n e t d ə
www.az.wikipedia.org
en.wikipedia.org
russiapedia.rt.com 
3
Rus şairi

---