Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
buraxmıĢ kimi görünən ġahtaxtinskilər ailəsinə yeni faciə üz verdi - Ġsveçrədə, Lozanna universitetinin tibb fakültəsində təhsil alan Leylabəyim Ġsa Sultan qızı ġahtaxtinskaya 22 yaĢında uzaq və qürbət ölkədə iztirabını sevincindən daha çox daddığı həyatla vidalaĢdı. Bu qeyri-adi azərbaycanlı qızın ölüm xəbəri hətta onu yaxından tanımayanları da sarsıtdı... Həmin kədərli günlərdə Gəncədən ġəfi adlı müəllif "Zakafkazye" qəzetində çap etdirdiyi təəssüf və həyəcan dolu məktubda yazırdı: "YaxĢı adamlar nə qədər azdırlar və bizim qəddar zəmanə onlarla nə qədər amansızlıqla rəftar edir! Ġnsan həqiqətə, xeyirxahlığa, iĢığa can atdığı bir zamanda ölümün məhvedici qüvvəsi öz qurbanının kimliyinin fərqinə belə varmadan ayrılıq hökmünü verir. Lakin elə bir Ģey də var ki, onu heç bir qüvvə dağıdıb məhv edə bilmir, o, əbədi yaĢayır. Gənc, sinəsində sonsuz həyat eĢqi qaynayan Leylabəyim çadra mühitinin əhatə dairəsi və atmosferi ilə məhdudlaĢa bilməzdi. Bu mühit və onun fəlsəfəsi gənc qıza boğucu görünürdü. Orta təhsil aldıqdan sonra o, yalnız həmin təhsillə kifayətlənmək istəmədi. Ġsveçrəyə gedərək Lozanna universitetinə daxil oldu. Çadranın və xurafatın həmvətənlərinə, bacı və qardaĢlarına necə
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
maraq və səylə həm təbabəti, həm də ictimai elmləri öyrənməyə baĢladı. Arzuları böyük idi. Leylabəyim Cenevrədə xəstələnib həyata əlvida dedi. Lakin onun xatirəsi, onun baĢladığı xeyirxah iĢ, çadranın altından da olsa, gözünün ucu ilə həyata baxmaq, dünyanı görmək istəyənlərin yaddaĢında həmiĢə yaĢayacaqdır. Qoy sənin bu addımın xeyirxahlığa və iĢığa can atanlar üçün həmiĢə bir nümunə olsun!"
Leylabəyimin ölümü özünü ailə xoĢbəxtliyinə görə ilk növbədə ġahtaxtinskilərə minnətdar sayan Cəlil Məmmədquluzadəni də dərindən sarsıtmıĢdı. Sırf satira jurnalı olan "Molla Nəsrəddin" yaradıcılıq prinsiplərini pozaraq ilk dəfə (sonralar dahi Sabirin və böyük tatar Ģairi Tukayın vəfatı zamanı da bu hal təkrarlanmıĢdı) səhifələrində ciddi və kədərli materiala - Leyla bəyimin vaxtsız vəfatı münasibəti ilə nekroloqa yer vermiĢdi. Bir qayda olaraq, Rotterin, ġmerlinqin, daha sonralar Xəlil Musayev və Əzim Əzimzadənin fırçasından çıxan dərin məzmunlu karikaturalarla səhifələrini bəzəyən məcmuə 1908-ci ildə çıxan sonuncu - 52-ci sayında Leyla bəyim www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
qara çərçivəyə alınmıĢ portretini vermiĢdi. Mirzə Cəlil Leylabəyimin qısa bioqrafiyası ilə oxucularını tanıĢ etməyi də zəruri saymıĢdı. O, yazırdı: "Sahibi- mənsəblərimizdən məĢhur Ġsa Sultanın qızı Leyla xanım ġahtaxtlı anadan olub 1886-cı ildə Qars Ģəhərində. 1904- cü ildə Tiflisdə qız institutunu bitirəndən sonra 1906-cı ilin sentyabr ayında gedib ġvetsariyaya və orada darülfünunun həkimlik Ģöbəsinə girib və Hacı Zeynalabdin Tağıyev cənablarının köməyi ilə üç il orada təbabət elmini oxumaqda idi. Ġki ildən sonra həkimlik dərsini qurtarıb Ģəhadətnamə alacaq idi və gəlib vətənində biçarə müsəlman övrətlərinin min-min dərdlərinə Ģəfa verəcəkdi..." Bu tərcümeyi-hal bilgilərinin ardınca Mirzə Cəlilin səmimi ürək sözləri və özünəməxsus ümumiləĢdirmələri gəlirdi: "Əfsus... Qismət olmadı... Leyla xanım keçən il ġvetsariyada soyuqdəymədən vəfat elədi. Yevropaya elm dalınca gedən müsəlman qızlarından biz Leyla xanımdan savayı bir özgəsini eĢitməmiĢik. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
bilsinlər ki, belə bir vücudun yox olmağı bizim üçün təskinsiz dərddir". Bu sətirlər Mirzə Cəlilin məĢhur "Erməni və müsəlman qadınları" felyetonunu, onun əsərlərində dərd və faciələri ürək ağrısı ilə təsvir olunan binəsib Azərbaycan qadın və qızlarının acı, fərəhsiz həyatını yada salır. Leylabəyim ġahtaxtinskaya öz iradəsinin gücü və mübarizə əzmi ilə sübut etmiĢdi ki, Azərbaycan qızlarının ağlı və intellekti heç də baĢqa millətlərin qadınlarınınkından az deyil. Onları hüquqsuz, zavallı vəziyyətə salan cəmiyyətdir, mövcud münasibətlər sistemidir, gerilik və cəhalətdir, lüzumsuz tabular və çadra əsarətidir. O, qarĢısına Azərbaycan qadınını təqdim edildiyi, göründüyü kimi deyil, olduğu və olması lazım gələn kimi göstərmək məqsədini qoymuĢ, gənc yaĢında bu qayəsini gerçəkləĢdirmək üçün həqiqətən də fədakarlıq göstərmiĢdi. Məhz bu səbəblərə görə də 22 yaĢlı Leylabəyimin vaxtsız ölümünü Mirzə Cəlilin özü və "Molla Nəsrəddin" əməkdaĢları "təskinsiz dərd" sayırdı. Lakin dərdin ağırlığına baxmayaraq, Cəlil Məmmədquluzadə Azərbaycan xanımlarının gələcəyindən naümid deyildi. O, vətən qızlarını Leylabəyimin yolu ilə getməyə səsləyərək, onun baĢladığı iĢin davam
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|