Uluslararası Geçmişten Günümüze Sinop’ta Türk-İslam Kültürü Sempozyumu / 5-7 Ekim 2018
101
SİNOPLU NEBÎ B. TURHÂN’IN SİLSİLETÜ’L-CEVÂHİR
ADLI ESERİNİN SARF İLMİ AÇISINDAN TAHLİLİ
Mehmet Faruk ÇİFÇİ
*
Öz
Silsiletü’l-cevâhir; daha çok Hayâtü’l-kulûb adlı eseri ve Vahdet-i vücûd düşüncesine karşı tutu-
muyla bilinen, Edirne’de yaşamış olan ve Kemalpaşazade’nin yardımcısı olduğu söylenen Si-
noplu Nebi b. Turhan b. Durmuş’un (ö. 936/1530-31?) el-Emsile isimli sarf risalesine yazdığı ve
kaynaklarda bahsi geçmeyen otuz sekiz varaklık Arapça bir şerhtir. el-Emsile üzerine yazılan en
eski şerhlerden biri olan bu eserin tespit edebildiğimiz kadarıyla tek nüshası mevcuttur ve bunu
1005/1596-97 yılında Yusuf b. Abdullah müellif nüshasından istinsah etmiştir. Müellif, mukad-
dimede herkesin anlayabileceği bir şekilde el-Emsile’yi şerh ettiğini ve oğlu Abdurrahman’ın is-
tifade etmesi için birçok faydalı bilgiyi bu şerhe koyduğunu ifade etmektedir. Eserde sarf ilmine
dair tarifler üzerinde özellikle durulduğu, bazı nahiv konuları hakkında da tatmin edici bilgilere
ve açıklamalara yer verildiği görülmektedir. Diğer yandan müellifin, kullandığı tariflerde genel-
likle el-ʿİzzî adlı eseri temel aldığı; bunun yanında bazı ifadelerinin de el-Maksûd adlı eser üzerine
yazılmış olan ve yazarı bilinmeyen el-Matlûb isimli şerhteki açıklamalarla bire bir aynı olduğu
görülmektedir. Eserde dikkatimizi çeken en önemli özellik, müellifin şerh ettiği el-Emsile nüsha-
sıyla, elimizde bulunan matbu el-Emsile nüshaları arasında çok büyük farkların bulunmasıdır ki
bu el-Emsile’nin zaman içinde değişikliklere uğradığının işaretidir. Biz sunacağımız tebliğde, bu
eseri tanıtacak, onu sarf ilmi açısından değerlendirecek ve müellifine dair ilginç ayrıntılara deği-
neceğiz.
Anahtar Kelimeler: Nebi b. Turhan es-Sinôbî, Silsiletü’l-cevâhir, el-Emsile.
*
Dr. Öğr. Üyesi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, m.farukcifci@hotmail.com
International Symposium on Turkish-Islamic Culture in Sinop From Past to Present / 5-7 October 2018
102
An Analysis of Nebi b. Turhan es-Sinôbî’s Book
Called Silsiletu’l-Jawahir in Terms of Morphology
Abstract
Silsiletü’l-cevâhir is a thirty-eight-page commentary written by Nebi b. Turhan b. Durmuş es-
Sinôbî on morphology book called al-Amsile and not mentioned in the sources. Nebi b. Turhan
is mostly known with his book named Hayâtü’l-kulûb and his attitude against wahdat al-wujûd
thinking and he is also known as assistant of Kemalpaşazade. This commentary is one of the
oldest commentaries on al-Amsila and as far as we can determine there is a single copy of the
work written by Yusuf b. Abdullah in 1005/1596-97 from the author's manuscript. The writer says
in the introduction: I have explained al-Emsile in a way that everyone can understand, and I have
put in this study much useful information for my son Abdurrahman to take advantage of it. İt
seems that the book focuses specifically on the terms of morphology and there is satisfactory
information and explanations about sentax in. İn the other hand we see that the author based in
his descriptions on the book named al-‘İzzi and we also see that he copied some expressions from
al-Matlûb Şarhi’l-Maksûd which is writer unknown book. The most important feature that attracts
our attention in this book that there are a lot of differences between printed copies of al-Amsila
and that copy which author is working on. This shows that al-Amsile has changed over time. So,
in this presentation, we will introduce this book, evaluate it from the point of morphology science
and will give interesting details about the author.
Keywords: Nebi b. Turhan es-Sinôbî, Silsiletü’l-cevâhir, al-Amsila.
Uluslararası Geçmişten Günümüze Sinop’ta Türk-İslam Kültürü Sempozyumu / 5-7 Ekim 2018
103
TAŞKÖPRÜZÂDE’NİN AVNİYE HAŞİYESİ’NE DAİR DİLSEL ARAŞTIRMA
Bozan ALHAMAD
*
Hasan Selim KIROĞLU
**
Selim KARAÇAĞA
***
Öz
Elimizde bulunan Taşköprüzade’nin bu Haşiyesi günümüze kadar henüz yayına konmamış, edebi
inceleme ve tartışmadan da yeterince nasibini almamış olduğunu gördük. Sinop’lu âlimimiz, Os-
manlı döneminde istinsah ettiği bu el yazması eserin birinci nüshasını Türkiye El yazmaları Ku-
rumu Başkanlığında (1/17657), ikinci nüshasını (7/41833) numara altında bulmak mümkün iken,
üçüncü nüshasını da A.B.D ‘nin Michigan Üniversitesinde (594) no’sunda görebiliriz. Bu eserin
önemi yayınlanması halinde gelecek dönemlerde anlaşılacağını ummaktayız. Bize göre elimizde
bulunan bu el yazma eserin müellifi Taşköprüzade’nin şerhine dair yaptığı mantıksal ve dilsel
yorumlar ilginçtir. Bu el yazması eserin dilsel yönü üzerinde durup açıklamalarda bulunacağız.
İçeriğinde inceleme-araştırma ya da tartışmalarla ilgili ilkesel tanımlar, müellif Muhammed b.
Hüseyin es-Sinobî’nin yaşamı, dönemi ile ilgili bilgiler, eserin konusu ve içeriği hakkında tanım-
lar, bilimsel yazım kuralları ve Arapça dil yöntemi hakkında bilgiler bulmamız mümkündür.
Araştırmamız, bu el yazmasının yayına hazırlanması, edisyon/kritiğinin yapılmasına zemin ha-
zırlayacağına, eserin yazıldığı dönem ve sonrası ile ilgili araştırma yapılmasının sağlanmasını,
Osmanlı dönemi âlimlerinin sarf nahiv gibi ilmi konuları nasıl ele aldıkları, Arap âlimlerle birleş-
tikleri noktalarda nasıl bir yöntem takip ettikleri, son olarak ta eserin sarf nahiv gibi ilimlere kat-
tığı terim, analiz ve eleştirileri içermektedir.
Anahtar Kelimeler: Taşköprüzade, Avniye haşiyesi, Muhammed b. Hüseyin es-Sinobi, Dil,
Araştırma.
*
Dr. Öğr. Üyesi, Sinop Üniversitesi, bozan555@hotmail.com
**
Dr. Öğr. Üyesi, Sinop Üniversitesi, hasanselimkiroglu@sinop.edu.tr
***
Öğr. Gör., Sinop Üniversitesi, skaracaga@sinop.edu.tr
Dostları ilə paylaş: |