Uşaq Kitabxanası
Yüklə 475,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
11
50 illik ədəbiyyatımızın həmiĢəyaĢarlıq fondunun vəsiqəsini almıĢdır. Ġstedadlı tənqidçi Q.YaĢar yazır: Elçin Əfəndiyev ― gözəllik uzaqda deyil, həyatımızda, məiĢətimizdədir‖ – prinsipi ilə hərəkət edərək adi adamların daxilən gizlədib xəlvətdə saxladığı mənəvi keyfiyyətləri hamımız üçün estetik sərvətə çevirir‖. Bu ədalətli qiymətə belə bir fikir də əlavə etmək olar ki, yazıçı bu adi adamların heç birinin tərəfində dayanmır, onların həyatını, mübarizəsini təsvir etdikcə bu adamların daxilində gizlənən və qətrə-qətrə üzə çıxan bütövlükdə; - Ġnsan gözəldir! Təbiətin yaratdığı ən gözəl varlıq insandır! – fəlsəfəsinin ifadəsinə çevrilir. Müxtəlif əhvali-ruhiyyəli, müxtəlif fərdi həyat yolları keçən adamların mənəvi aləminə eyni səviyyədə dərindən nüfuz etmək qabiliyyəti onun yazıçılıq istedadının ən qüvvətli amillərindəndir. Elçin Əfəndiyev uzun illər boyu Azərbaycan ədəbiyyatının ən müxtəlif problemləri barədə keçmiĢ ittifaq mətbuatında çıxıĢlar etmiĢ və bu professional səviyyəli yazıları ilə milli ədəbiyyatın uğur və problemlərini iĢıqlandırmağa nail olmuĢdur. Onun həm bədii, həm də elmi-tənqidi yazılarında əsas özül sabitlikdir. Ədəbiyyat elminin bu və ya digər sahəsi ilə, milli mədəniyyət və mənəviyyatın ayrı-ayrı problemləri ilə bağlı fikir və qənaətlərin sabitliyi, daha artıq dərəcədə qəlbən və ağlın gücü və iĢığı ilə inandığı, tanındığı həqiqətlərdən üz çevirməmək, onları hər Ģeydən qabaq milli mənəviyyatla bağlamaq, araĢdırıb öyrənmək adəti. Yazıçının bir çox tənqidi məqalələri dünya ədəbiyyatı və mədəniyyəti kontekstini əhatə edir. Bu tipli yazıları diqqətlə nəzərdən keçirdikdən sonra dərk edirsən ki, əsas məqsəd yenə də məhz milli ədəbiyyatın indiyə kimi gün iĢığı düĢməyən, kölgədə qalan cəhətlərini öyrənməkdir. Elçin müəllim təsvir etdiyi obrazları içinəcən, daxili aləminin bütün çalarlarınacan görməyi
12
bacarır, bu görüntülərdə ən dəqiq, ən səciyyəvi olan cizgiləri seçə bilir. Yazıçı nə elmi, nə də bədii yaradıcılığında rəng adiliyi, həyata münasibətin birtərəfliliyi ilə barıĢmır. Əsərlərində varlığın Ģeriyyətini açır, ehtiyac duyanda onun sərt və acı həqiqətlərini göstərir. Dinamiklik, hadisələri daxildən açıb mənalandırmaq, surəti təbii və həyati ifadə etmək onun hekayələri ilə povestləri arasında rabitə yaradır.
Elçin müəllim mövzu seçəndə, həyatın bir ―parçası‖nı təsvir edəndə, surətin daxili-mənəvi aləminə enəndə heç kimə bənzəmir, həmiĢə özünün üslubuna, Ģirin və axarlı yazı tərzinə sadiq qalır, geniĢ əhatəli təbiət təsvirləri vermir, əlavə haĢiyələrlə düĢünmür, bir qayda olaraq mahiyyətə, psixologiyaya, his və düĢüncə aləminə enir, surətin daxilində gizlətdiyi ziddiyyətləri, qeyri-adi keyfiyyətləri açır. Buna görə də oxucu bu istedadlı sənətkarın yaratdığı surətlərin taleyi, əxlaqi- mənəvi keyfiyyətləri, istək və arzuları, onların özlərinə məxsus hərəkət və fəaliyyətləri ilə maraqlanır. Elçin Əfəndiyev ―Yaxın, uzaq Türkiyə‖ əsərində özünü iĢgüzar bir tədqiqatçı kimi göstərir. Türkiyədəki kitabxanalardan, arxivlərdən əldə etdiyi məlumat, dövri mətbuatı hərtərəfli nəzərdən keçirməsi nəticə etibarilə onun oçerklərinin elmi və faktik sanbalını daha da artırır. Elçin Əfəndiyevdə görmək, seçmək, səciyyəvini sənətə gətirə bilmək, ümumiləĢdirmək və mənalandırmaq, gözəlliyi məiĢətdə, yaĢayıĢda, davranıĢ və münasibətdə axtarıb tapmaq bacarığı çox güclüdür. Onun bədii nəsrində hər Ģeyin, hər kəsin öz yeri, öz məqamı, öz məna və məzmunu var. Yazıçı rəmzdən, bədii-fəlsəfi Ģərtilikdən, kəskin məcazdan cəsarətli istifadə edir, psixoloji əhvali-ruhiyyəni detalda əyaniləĢdirən mizanlar və cizgilər axtarır, onları görümlü, baxımlı, obrazlara çevirən epitetlər tapır. Məhz bu epitetlərin təĢkil etdiyi bir mozaikada bəzən nağıl və hekayə, əfsanə və həqiqət bir- biri
13
ilə barıĢa və qaynayıb qarıĢa bilir. Elçin müəllimin laboratoriyasında yerində istifadə oluna bilən bir çox vasitələr vardır. Hazırla keçmiĢi, ayıqlıqla yuxunu, həqiqətlə xəyalı, real hadisələrlə nağılı, əfsanəni yanaĢı təsvir etmək, daxili dioloqlardan öz-özü ilə söhbətdən, dramaturji səhnələrdən, mozaik parçalardan, mübaliğə, ĢiĢirtmə üsulundan istifadə etmək, onun təsvirlərinin emosional qüvvəsini artırır, fikrimizi də bir qədər hərəkətə gətirir. Elçin Əfəndiyevin dünyanın Ģah əsərləri arasına girən və ədəbi dəyəri üzərində həssaslıqla durulan ―Ağ dəvə‖, ―Ölüm hökmü‖, ―Mahmud və Məryəm‖ əsərlərini də türk ədəbiyyatsevərlər tanıyırlar, bu əsərlər ədəbiyyat tarixinə düĢmüĢdür. Mənim fiktimcə, insanlar nə ilə iftixar edərlər? Ya keçmiĢi, tarixi, ədəbiyyatı, mədəniyyəti, ya da bugünkü beynəlxalq siyasət səhnələrindəki müvəffəqiyyətləri ilə. Bu xüsusiyyətlərin əksəriyyəti Elçin Əfəndiyevdə var. Elçin Əfəndiyev atası, müəllimi olmuĢ Ġlyas Əfəndiyevdən müasir həyatı dərindən duymağı, insan taleyinə, insan mənəviyyat və psixologiyasına sənət qayğısı ilə yanaĢmağı, mövzuya vətəndaĢ münasibəti bəsləməyi, bədii yaradıcılığın sirlərini və dilin daxili imkanlarını axtarıĢda mənimsəməyi, oxucunun zövqü və yüksək tələbi səviyyəsində dayanmağı öyrənmiĢdir. Çünki yazıçıda Ġlyas Əfəndiyev sənətinə bir obyektiv yazıçı-tənqidçi məhəbbəti vardır. Elçin Əfəndiyev bu görkəmli ədibi yaradıcı Ģəkildə duyur, onun boya və rənglərindən təzə axarda istifadə edir. Sirr deyildir ki, ―Aman ovçu, vurma məni‖ kinopovesti Ġlyas Əfəndiyevin ―Mahnı dağlarda qaldı‖ pyesinin motivləri əsasında, ―Hökmdarın taleyi‖ kinopovesti isə Ġlyas Əfəndiyevin qələmə aldığı ―Hökmdar və qızı‖ faciəsinin motivləri əsasında yazılmıĢdır. Elçin Əfəndiyev fasiləsiz yaradıcılıq axtarıĢındadır, onun bədii Ģəkillərin
Yüklə 475,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|