V. Q. QƏDĠrov
Yüklə 218,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
41 Cədvəl 2.8 AĢağı Kür çökəkliyi sahələrində çöküntü kompleksləri üzrə orta sıxlıq və sıxlıq artımları Sahələr Sarıcallar, Daykənd, Padar 2.7 cədvəlindəki digər sahələr üzrə Stratiqrafiya Orta sıxlıq, kq/m 3 Sıxlıq artımı, kq/m 3 Orta sıxlıq, kq/m 3 Sıxlıq artımı, kq/m 3 Dördüncü dövr 2130 - 1860 - AbĢeron 2,09 -40 1940 80 Ağcagil 2,29 200 1960 20 Məhsuldar Qat 2,42 130 2060 100 2.5. Geoloji kəsiliĢdə süxurların sıxlığının və maqnit qavrayıcılığının dəyiĢmə xüsusiyyətləri Qravitasiya və maqnit anomaliyalarının geoloji interpretasi- yasının düzgün aparılması çöküntülərin sıxlıq və maqnit parametr- lərinin Ģaquli və lateral istiqamətlərdə dəyiĢmə xüsusiyyətlərinin düzgün qiymətləndirilməsindən bilavasitə asılıdır. Yevlax-Ağcabədi çökəkliyində Ģaquli kəsiliĢ boyunca ən bö- yük sıxlıq artımı üst TəbaĢir çöküntü kompleksində müĢahidə edi- lir. Ayrı-ayrı sahələrdə sıxlıq artımı 235-310 kq/m 3 və daha böyük- dür (cədvəl 2.9). Kür-Qabırrı çaylararası sahənin mərkəz hissəsində üst TəbaĢir, Ģimal hissəsində isə Sarmat və Konk-Qaraqan horizontları izafi sıxlıqlı sərhədlər kimi qeyd olunurlar. Burada üst TəbaĢirin izafi sıxlığı 280 kq/m 3 , Konk-Qaraqanın isə 190 kq/m 3 təĢkil edir. 42 Tovuz-Qazax qalxım zonasında iki sıxlıq sərhədi qeyd olunur - üst TəbaĢir və Eosen. Bu horizontlarda sıxlıq artımı uyğun olaraq 240 kq/m 3 və 110 kq/m 3 təĢkil edir. Acınohur perspektivli NQR (Qaraməryəm sahəsində) Eosen çöküntüləri izafi sıxlıqlı sərhəd kimi qeyd olunur. Alt Pliosendən Eosenə keçiddə sıxlıq artımı ≈290 kq/m 3 -ə çatır. Bu sahədə üst TəbaĢir çöküntülərinin sıxlığı isə Eosenə nəzərən daha azdır. AĢağı Kür çökəkliyində izafi sıxlıqlı sərhəd kimi Məhsuldar Qat çöküntüləri qeyd olunur. Bu çöküntülərdə sıxlıq artımının ≈130 kq/m 3 -a bərabər olduğu göstərilir (cədvəl 2.9). Ümumiyyətlə, kəsiliĢdə izafi sıxlıqlı sərhədləri qeyd etmək üçün üst-üstə yatan iki qonĢu horizontun sıxlığı müqayisə olunur. Məsələn, Muradxanlı NQR-də izafi sıxlıqlı üst TəbaĢir horizontu onu örtən Eosen horizontu ilə müqayisə olunub və bu sərhəddə sıxlıq artımı 310 kq/m 3 təĢkil edir. Lakin, Eosen horizontundan üstdə yatan digər çöküntü kompleksləri var ki, burada sıxlıqlar Eosen çöküntülərindəkindən də azdır. Belə olan halda, üst TəbaĢir çöküntülərinin sıxlığını ondan üstdə yatan bütün çöküntü komp- leksinin (Eosen-Dördüncü dövr) orta sıxlığı ilə müqayisə etmək daha doğru olardı. Cədvəl 2.1-də Eosen-Dördüncü dövr çöküntü- lərinin sıxlıqları və kəsiliĢdə qalınlıqlarından istifadə etməklə kəsi- liĢin həmin hissəsinin orta sıxlığını aĢağıdakı düsturla hesablamaq olar: i n i i or H h 1 (2.1) burada, i h və i - hər bir horizontun ayrı-ayrılıqda qalınlığı və sıxlıqları; H - orta sıxlığı hesablanan çöküntü kompleksinin qalın-lığıdır (izafi sıxlıqlı sərhədə qədər). 43 Cədvəl 2.9 Dağlararası Kür çökəkliyində bəzi geoloji sərhədlərdə sıxlıq artımları Sahələr Horizontlar üzrə izafi sıxlıqlar – Δσ, kq/m 3 Orta sıxlığın nəzərə alınması ilə hesablanmıĢ izafi sıxlıq – Δσ, kq/m 3 K 2 P 2 N 1 3 s N 1 2 kn+kg N 2 1 MQ Yevlax-Ağcabədi çökəkliyi Muradxanlı NQR 310 - - - - 458 Gəncə NQR 235 - - - - 345 Kür-Qabırrı çaylararası sahə ġimal hissə - - 160 190 - - Mərkəzi hissə 280 - - - - 360 Tovuz-Qazax qalxım zonası 240 110 - - - - Acınohur perspektivli NQR Qaraməryəm sahəsi - 290 - - - - AĢağı Kür çökəkliyi - - - - 100- 130 216 43 44 Bu düsturdan istifadə edərək Muradxanlı NQR-da üst Təba- Ģirdən üstdə yatan bütün çöküntü kompleksinin orta sıxlığı hesab- lanmıĢdır ( or = 2192 kq/m 3 ). Belə olan halda, üst TəbaĢir çökün- tülərində sıxlıq artımı = 458 kq/m 3 -ə bərabər olur (cədvəl 2.9). Sıxlıq artımlarının bu cür hesablanması qravimetrik kəĢfiyyat mate- riallarının interpretasiyasında böyük əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, izafi sıxlıqlı sərhədlərin əmələ gətirdikləri kiçik amplitudalı və ya dərində yatan qalxımların, qırılmaların və digər struktur ele- mentlərin ağırlıq qüvvəi sahəsində əks olunmasını əsaslandırmaq mümkün olur. Üst TəbaĢir mərtəbəsindən üstdə yatan bütün çöküntü komp- leksinin 2.1 düsturu ilə hesablanmıĢ orta sıxlığı Gəncə NQR-də 2190 kq/m 3 , Kür-Qabırrı çaylararası sahənin mərkəz hissəsində 2284 kq/m 3 təĢkil edir. Bu sərhəddə sıxlıq artımı NQR-lərə uyğun olaraq 345 kq/m 3 və 360 kq/m 3 olacaqdır. AĢağı Kür çökəkliyində MQ-dan üstdə yatan çöküntü komp- leksinin orta sıxlığı ≈1755 kq/m 3 , buna əsasən tapılan sıxlıq artımı isə 285 kq/m 3 təĢkil edir (cədvəl 2.9). Kür çökəkliyində süxurların maqnit qavrayıcılığı onların fa- siyası və litoloji tərkibindən bilavasitə asılıdır. Burada ən yüksək maqnit qavrayıcılığı vulkanogen süxurlara aiddir və böyük inter- valda dəyiĢir (cədvəl 2.1; 2.2; 2.4). Çökmə qata nisbətən vulka- nogen süxurların yüksək maqnit qavrayıcılığına malik olması geo- loji kəsiliĢdə onların əmələ gətirdikləri qurumların maqnit sahə- sində anomaliyalar Ģəklində əks olunmasına imkan verir. Sıxlığın təkcə Ģaquli istiqamətdə deyil, lateral dəyiĢməsinin öyrənilməsinin də böyük əhəmiyyəti vardır. Neftli-qazlı strukturlar üzərində qravitasiya minimumunun təzahür etməsi həmin sahədə sıxlığın azalması ilə əlaqələndirilir [8, 57]. Bu halda, sıxlığın də- yiĢməsi ədədi qiymətcə o qədər kiçik olur ki, kern əsasında onları Yüklə 218,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|