Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə
Yüklə 3,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 157 Bunları ümumi şəkildə təqdim edəsi olsaq filologiya elmləri doktoru Yəhya Seyidovun İ.Əfəndiyevin həyatı və yaradıcılığı haqqında müxtəsər oçerki bu sahədə - monoqrafik tədqiqat ölçüsündə atılan ilk addımdır. Bununla belə obyektiv səbəblər üzündən həmin kitabda ədibin son 20-25 ildəki yaradıcılığı öz əksini tapmamışdır. Filologiya elmləri namizədi Yaqub İsmayılovun «İl- yas Əfəndiyevin yaradıcılıq yolu» monoqrafiyası isə daha geniş tədqiqatın nəticəsidir. Kitabın müəllifi özündən əv- vəlki tədqiqatçıların yazıçı haqqındakı fikirlərini təkrar etməmiş, İ.Əfəndiyevin bədii nəsri yüksək qiymətlən- dirilərək həyat və qəhrəman, konflikt və xarakter kimi nəzəri problemlərdən söhbət açmış, dramaturqun lirik- psixoloji pyeslərinin təhlilinə daha çox üstünlük vermiş, ədəbi-tənqidi görüşləri və sənətkarlıq xüsusiyyətlərini araşdırmışdır. Təbii ki, 1991-ci ildə çap edilmiş bu ki- tabda İ.Əfəndiyevin son illərdə yazılmış əsərləri təd- qiqatdan kənarda qalmışdır. Filologiya elmləri namizədi Aida Salahova isə öz əsərində yazıçının yalnız romanlarının dil və üslub xüsusiyyətlərindən söhbət açmışdır. Ədibin yaradıcılığı haqqında ilk namizədlik dissertasiyası olan H.Nəsirovun 1965-ci ildə yekunlaş- dırdığı «İlyas Əfəndiyevin yaradıcılıq yolu» əsərində yazıçının yalnız 60-cı illərə qədər qələmə aldığı bir neçə əsərindən bəhs edilmiş, B.Məmmədovun «İ.Əfəndiyevin dramaturgiyası» adlı tədqiqatı isə 1973-cü ilə qədər yazılmış pyeslərinin təhlili ilə məhdudlaşmışdır. Belə ki, ədibin yaradıcılığı haqqında müxtəlif səpgili kitablar, monoqrafiyalar çap edilmiş, dissertasiyalar: «İlyas Əfəndiyevin yaradıcılıq yolu» (Ə.T.Əfəndiyev) www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 158 kimi doktorluq, «Dramaturgiyamızda psixologizm problemi» (İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı əsasında (X.T. Fərziyev), «İlyas Əfəndiyev və xalq ədəbiyyatı» (G.V.Şükürova), «İlyas Əfəndiyevin dram əsərlərində qəhrəmanların tipologiyası» (M.Y.Məmmədova), «İlyas Əfəndiyevin dramaturgiyası» (B.Məmmədov), «İlyas Əfəndiyevin dramaturji irsi və müasirlik problemi» (S.V.Abbasova), «İlyas Əfəndiyevin dramaturgiyasında tarixi mövzu və müasirlik» (İ.A.Ağayev), «İlyas Əfəndi- yevin nəsrində psixologizm» (T.K.Məmmədova), «İlyas Əfəndiyevin publisistikası» (Y.N.Qasımova), «İlyas Əfəndiyevin tarixi dramları» (S.H.Məcidova) və s. müdafiə edilmiş, sistemli ədəbiyyatşünaslıq sahəsi yaranmışdır... Biz tədiqat boyu bu adlarını çəkdiyimiz əsər və monoqrafiyalara yeri gəldikcə münasibət bildirmiş, istinad etmiş, xüsusən G.V.Şükürovanın ―İlyas Əfəndiyev və xalq ədəbiyyatı‖ tədqiqatından daha ətraflı danışmışıq. İndi isə böyük yazıçı barəsində hələlik son monumental monoqrafiya olan, onun yaradıcılığını illər boyu ardıcıl öyrənən, tanınmış ədəbiyyatşünas, filologiya elmlər namizədi Əmin Əfəndiyevin ―İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı.‖ (-Bakı. - Elm - 2000. - 310 c.) əsərini oxucularımıza müəyyən dərəcədə daha ətraflı təqdim etmək istərdik. Bu kitabda tədqiqatçı İ.Əfəndiyevin çoxsahəli yaradıcılıq yolunu bir küll halında yenidən nəzərdən keçirmiş, dərc olunmuş ilk mətbu əsərlərindən, birinci məqalə, oçerk və hekayəsindən tutmuş, tamaşaya qoyulmuş son pyesinə qədərki sənət aləmini müasir dövrün elmi konteksti baxımından yenidən araşdırmış, www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 159 yazıçının qələmindən çıxmış hekayə, povest, roman, oçerk, məqalə və s. nümunələri ayrı-ayrı bölmə və fəsillər daxilində təhlil edərək qiymətləndirmiş, Azərbaycan dram teatrı səhnəsində tamaşaya qoyulmuş iyirmi pyesi müasir Azərbaycan dramaturgiyası və teatr sənətinin ümumi inkişafı ilə paralel bir formada, ədəbi mühitlə və zamanla əlaqəli bir şəkildə tədqiqata cəlb etməyə çalışmışdır. Monoqrafiya üzərində işləyərkən, bu vaxta qədər toxunulmamış, yaxud az araşdırılmış məsələlər üzərində daha çox dayanmağa cəhd göstərilmişdir. Yazıçının yaradıcılığı haqqında daha geniş və tam təsəvvür yaratmaq məqsədilə, tədqiqatçı ədibin təkcə çap olunmuş və tamaşaya qoyulmuş əsərlərini deyil, eyni zamanda arxiv sənədlərini, bu günə qədər nəşr edilməmiş bir çox əlyazmalarını da nəzərdən keçirmiş, onun tərcümeyi-halının və həyat yolunun müxtəlif səbəblərdən indiyənə qədər gizlində qalan faktları aşkarlmış, dəqiqləşdirmişdir. Özü də, bir cəhət xüsusən əhəmiyyətlidir ki, tədqiqatçı ilə yazıçı arasında demək olar ki, dostluq əlaqələri olmuş, bir sıra prinsipial məsələlər müzakirədən keçirilmiş, qarşılıqlı anlaşma və razılaşma şəklində qəbul edilmişdir ki, bu da hər tədqiqatçıya müəssər olmur... Əmin Əfəndiyevin "İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı" adlı elmi monoqrafiyasının elmi redaktoru akademik Bəkir Nəbiyevdir. Kitab "Giriş"dən, dörd fəsildən və "Nəticə"dən ibarətdir. "Giriş"də müəllif İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığından, onun Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində tutduğu yerdən, əsərin yazılma səbəblərindən bəhs edir. "Həyat yolu. Ədəbi qaynaqlar" adlanan I fəsildə "Uşaqlıq və gənclik Yüklə 3,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|