Xaqani Şİrvani seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
________________Milli Kitabxana________________ Səh. 199. Sürmə olar Yəquba, nura dönər göz yaşı, Vəsmə Züleyxa tapar, ta qarala ağ başı. Bu beytdə məşhur "Yusif və Züleyxa" dastanına işarə edilir. Əfsanəyə görə Yusif şahlığa çatanda atası Yəqubun üzü güldü, qocalmış Züleyxa cavanlaşdı.
Zöhrə mizrabını vurur çənginə, Nəşin qızlarını oynadır yenə.
səyyarə, məhəbbət ilahəsi. Səh 203. Ölkənin Qiydafəsi, zaman gəzib sənə tay, Rabiədən savayı bir oxşayan görməmiş. Bu beytdə adı çəkilən Qiydafə "Şahnamə"də İskəndərə ağlı ilə qalib gələn qadındır. Rabiə isə paklıqda nümunə olan məşhur ərəb qızıdır. Səh. 204. Sən sifətdə Sarasan, paklıqda Asiyəsən, Heç kəsin görmədiyi mehriban Zübeydəsən.
Abbasilər xəlifələrindən Harun-ər-Rəşidin arvadı. Səh .207. Bu yosun basmış olan Ruyindeji, Tutmağa mən həftxanı seçmişəm. Bu beytdə "Şahnamə" dastanlarından İsfəndiyarın yeddi tilsim sındırıb, Ruyindej qalasına çatması xatırlanır. Xaqani özünü qəhrəman İsfəndiyara bənzədərək, yeddi tilsim sındırıb, eşq qalasını fəth etdiyini bildirir. Səh .207. Təkcə Bilqeysi-zamanı seçmişəm. Bu misrada Şirvanşahın bacısı İsmətəddini məşhur "Süleyman və Bil-qeys" dastanında gözəlliyi təriflənən Bilqeyslə tutuşdurub, onu öz zəmanəsinin Bilqeysi adlandırır. Sonra "ismətəddinə Məryəm (İsanın anası) hökmü var" dedikdə onu daha da yüksəyə qaldırır.
Mənziliçin Fərqədanı seçmişəm. Fərqədan - səhərə yaxın üfüqdə görünən cüt, parlaq ulduza deyilir. Xaqani bu misrada İsmətəddinin məqamını asimana yüksəldir. Səh .209. Təzadı boşladı dörd təb, birləşib qaldı. Bu misrada dörd təb - dörd ünsürə işarədir. Şair deyir: şahın ədaləti sayəsində ünsürlər arasında olan ziddiyyət aradan qalxdı. Səh. 209. Yəqin Xütəndəki yəbruh bitkisi dil açar, Yaxın zamanda o, Vəqvaq ağacıtək danışar. Orta əsrdə Vəqvaq adlı cəzirədə bir ağac olmuş ki, o külək əsəndə danışığa bənzər səs çıxararmış. Həmin ağac da Vəqvaq adlanmışdır. Beytin mənası: şahın ədaləti sayəsində Xutən şəhərində (Çindədir) bitən yəbruh adlı ot belə Vəqvaq ağacı kimi dil açar.
________________Milli Kitabxana________________ Səh. 210. Görüncə səndəki Pərvin qıran oxu, hətmən, Bənat-nəş alar, qorxaraq, təlaq göydən.
Qidağ oxu uçar ikən sənin kamanından, Qidağa əks-sədası çatar dar üstə haman.
sərrast ox atması təriflənir. Səh. 210. Başında çətri tutub "Caə Nəsrullah"ı zəfər. Misranın mənası: Zəfər onun başı üstündə qalibiyyət bayrağı tutmuşdur. "Caə
O nüktələr ki, düşər nəzmimə dəqiq, parlaq, Yəqin ki, sirrini bilməz "Əbu Əli Dəqqaq".
nişaburludur. Qəznəvilər dövründə (IX-X) yaşayıb. Hicri 405-ci ildə vəfat etmişdir. Səh. 211. Yəmak ilə Yalaqı tərif eyləyim necə mən? Yəmak və Yalaq - türk şahlarının adlarıdır.
Əlac gözləmərəm çünki İbn-İshaqqdan. İbn İshaqq - məşhur təbib Hüseyn ibn İshaqqa işarədir (IX əsr). Səh. 213. Xidmətinə çatan dəmdə yaraşarmı Məsihayə, Buraxsın öz donuzunu bir gün Məscidi-Əqsayə?
Zərli qılıncla Günəş Ay sipərinə vurub, Tikdi darın çiyninə öz əli ilə ğiyar.
parçaya deyilir. Beytin mənası: Günəş öz zərli şüaları ilə Ayın qalxanına (üzünə) sarı rəng vurub, dağın zirvəsini işıqlandırdı. Səh. 214. Oldu Səmak tutduğu nizə əlilə qələm, Oldu bu əllə İrəm çeşməli bir laləzar.
(behişt). Beytin mənası: Fələyin nizəni qələmə dövdərən ulduzu yer üzündə behişt yaratdı.
Asəf ikən, ver əlin Hatəm edibdir səni. Əhnəf ikən, sözlərin Söhbanı xatırladar.
________________Milli Kitabxana________________ Asəf- məşhur Süleyman peyğəmbərin ağıllı vəziri. Hatəm - səxavətdə məşhur ərəb dövlətlisi. Əhnəfibn Qeys - ağıllı, müdrik alim Söhban ibn Vail - fəsahət və bəlağətdə məşhur alim.
Bəxşişi Xalid kimi hədsiz olan Yəhyasan, Cəfər ikən, olmusan rəydə Harunşüar.
ad çıxaran görkəmli ərəb başçılarıdır. Xaqani vəzir Zeynəddini yuxanda adları çəkilən məşhur şəxslərə oxşadır.
Sünbülənin çərxdə yandı fərəh xırmanı, Köçdü Günəş Mizana, tapdı o yerdə qərar.
bürcündə olarkən bahar, Mizan bürcündə olanda payız olur. Beytin mənası: bahar keçdi, payız gəldi.
Göylərin zər parçası çatdı Tərəziyə çün, Gecəylə gündüz bu dəm ölcüdə bir oldular. Yəni Günəş Tərəzi (Mizan) bürçünə daxil olduqda gecə-gündüz bərabər oldu, payız başladı.
Ölkədə qoydu nizam, dinə edir ehtiram, Tabe olubdur ona ölkədə pəncü çahar.
Beytin mənası: Vəzir (Zeynəddin) ölkədə nizam-intizam yaradaraq, hisslərini ağlına tabe etmişdir.
Tusda doğulmuş Həsən aləmə səs salsa da, İndi də sən olmusan aləm üçün iftixar. Səlcuq Məlikşahın vəziri Nizamülmülk adı ilə məşhur olan Həsən ibn Əli öz idrakı ilə bütün Şərqdə ad qazanmışdı. Xaqani mədh etdiyi vəzir Zeynəddini həmin Nizamülmülkdən üstün tutur.
Misrin əzizi olar cah-cəlalınla xar. "Yusif və Züleyxa" dastanında Misir padişahı Misrin əzizi deyə yad edilmişdir. Səh 218. Oldu piyada könül, səbr eylə olsun vəzir, Ta keçə bilsin bu dəm yeddi çətin məvanı. Xaqani bu beytdə özünü şahmat oyununda olan piyadaya bənzədir. Yeddi çətin xanəni keçdikdən sonra vəzirə çevriləcəyini, yəni, maneələrə qalib gələrək, qüdrətli şair olacağını bildirir. Səh. 219. Öndə gedir tbinin Cövzası daim onun, Tale isə arxada nəhs Sərətanıdır. Beytin mənası: Xaqaninin təbi Cövza kimi yüksək olduğu halda, bəxti (taleyi) Xərçəng (Sərətan) bürcü kimi geri qalır (alçaqdadır).
Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|