Xaqani Şİrvani seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
________________Milli Kitabxana________________ Səh 219. Şeyxi-mühəndis ləqəb, şöhrəti - Nəccar Əli, Azərin, İqlidisin ustadı, bürhamdır. Xaqani atası Nəccar Əlini öz sənətinin mühəndisi adlandırır, İbrahim peyğəmbərin atası məşhur Nəccar Azərdən və yunan həndəsə alimi İqlidisdən (Evklid-eradan əvvəl III əsr) üstün tutur. Səh .220. Oldu Tuğanşah mənə, Altun anamdır mənim, Mən də onun Sonquru, canım onun canıdır. Xaqani burada atasını səlcuq şahlarından Tuğanşaha, (İbn Alp Arslan - XI əsr), anasını şah arvadı Altuna, özünü isə sonqura (xidmətçiyə) bərabər tutur.
Fəna Kərxini tərk etmək, bəqa Bağdadına getmək. Kərxi - Bağdad yaxınlığında qəsəbə adıdır. Səh. 222. Tutubdur yolları cadu, gərək əldə əsa getmək. Burada Musa peyğəmbərin əjdahaya çevrilən əsasına işarə edilir ki, onunla Musa sehrkarları məğlub etmişdir. Səh. 223. Qalıb heyrət quyusunda - xilaskar axtarırsan sən, Əlində ip, durubdur o, yada salsan, kifayətdir. Bu beytdə Xaqani eyhamla "Şahnamə" dastanında quyuya salınmış Biyjəni, Rüstəmin ip sallayıb, onu çıxarmasını bildirir. Yəni: hər işdə ümidli olmaq lazımdır.
Onun bayrağı üstündə yazılmışdı "Rəsuləllah", O qurdu "La ilahə" qəsrində "illa"nı, əlbəttə. Bu və bundan sonra gəlsən beytlərdə Xaqani Məhəmməd peyğəmbəri mədh edərək, onun Allahın elçisi (Rəsulu) və dilində "Allahdan başqa Allah yoxdur " şüarı olduğunu nəzərə çarpdırır. Sonrakı beytdə: "Təbarəka", "Sübhanə", "Ləimrək" - "quran" ayələrinə işarədir.
Göyərçin pərdəyə döndü, bulud saldı ona kölgə, Bu bir olmuş həqiqətdir, verib baş vəqti-hicrətdə. Peyğəmbər düşmənlərdən ehtiyat edib, Məkkədən Mədinəyə köçən zaman göyərçinlərin ağ pərdəyə çevrilərək, onu gizlətdiyinə və buludun onu dumana bürüyüb, görünməz etdiyinə işarədir.
Ona dörd canişin olmuş, xilafət taxtına çıxmış, Yeri vardır, Nəsirəddin otursun o xilafətdə. Peyğəmbərin dörd canişini - onun vəfatından sonra hökmran olan dörd böyük xəlifəyə (Xüləfay-e Raşidin) – Əbubəkr, Ömər, Osman və Əliyə işarədir. Xaqani demək istəyir ki, onun mədh etdiyi Əbu İshaqq Nəsirəddin İbrahim də belə böyük xəlifələr səviyyəsində hörmətə malikdir.
Bəli, İbrahimin möcüzlə imanı olan yerdə Sala bilməz onu ulduzla büt, yoxdur o imkan da.
________________Milli Kitabxana________________ Məkkədə bütləri sındıran İbrahim peyğəmbər möcüz sahibi olub, odda yanmamışdı. Xaqani mədh etdiyi Əbu İshaqq Nəsirəddin İbrahimi də belə kəramət sahibi hesab etmişdir. Səh. 224. Biri çox istədi fillə dağıtsın Kəbəni, ancaq, Onu quşlar daşa basdı, yeri duzəxdir əlan da. Dini rəvayətə görə, Kəbəni dağıtmaq üçün fillə hücum edən dinsizin başına saysız- hesabsız qaranquşlar dimdiklərində daş gətirib,tökmüş və Kəbəni hücumdan xilas etmişlər. Səh. 224. Tökə tənqid odun hərgah paxıllar bir kəsin üstə, Eşitsə İbrahim adın, o atəş də durar yanda. Burada Xaqani özünün mədh etdiyi Nəsirəddin İbrahimi möcüzə göstərib, odda yanmayan İbrahim peyğəmbərlə müqayisə edir.
İnan, əsli səadətdir bu taledə ola insan, Bunu təsdiq edər İdris, əgər olsa bu dövranda.
məşhur alim Hermeslə eyni hesab edirlər. Burada Xaqani mədh etdiyi Əbu İshaqq Nəsirəddin İbrahimin böyük alim olduğuna işarə edir. Səh. 225. O dövlət ki, sənin vardu", yanar İskəndərin bağrı, Külə dönməzmi Yəcucun canı, aya, bu atəşdən.
Məcuc) adlanan tayfaya qalib gəlib, onları odlamışdır. Xaqani mədh etdiyi Əbu İshaqqı İskəndərdən də üstün, qüdrətli göstərmək istəmişdir.
Xızır Bağdad çeşməsindən su içib, Həm də Musa nuru Bağdaddan keçib. Şair Bağdadın suyunu abi-həyata bərabər tutur. Musanın Tur dağıvda gördüyü nurun da Bağdaddan keçdiyni bildirir (mübaliğəli tərif).
Dəclə gövsər, Kərx isə cənnət bizə, Xoş hava Tubasıdır nemət bizə.
müqabil tutulur. Bağdadın yaxınlığında olan Kərxi şair əsil cənnət hesab edir ki, onun xoş havası cənnətdə bitən Tuba ağacının rayihəsinə bənzədilir.
Bağdadın "ba" hərfi görsənsə əgər, Misr "mim"i "vəsl əlifı"tək itər.
________________Milli Kitabxana________________ "Vəsl əlifi" ərəb əlifbasında iki sözü birləşdirib, lakin, oxunmayan "əlif"ə deyilir. Məsələn Əbdülkərim sözünün ortasında duran "əlif" kimi. Misr sözünün birinci "mim" hərfi görünməz olsa, mənası itər. Şair bununla Bağdadı Misirdən üstün tutur.
Uçmağa aldı oxum ondan lələk. Oxun kamandan çıxıb, hədəfə düz getməsi üçün onun ardına quş lələyi taxırlar. Mənası: o mənə kömək etdi. Səh. 228. Qəssə oxşatdı məni bağdadlılar. Qəss - Əbu Ömər Əhməd ibn Əhməd - XI əsrin məşhur ərəb şairidir. Səh 230. Ey aləmin parlaq nuru, sən Məsihin həmdəmisən. Məsih - İsa peyğəmbər, dini rəvayətə görə onun məskəni dördüncü fələk, yəni Günəş olan göydədir. Buna görə də Xaqani Günəşi İsanın həmdəmi adlandırır.
Ey "Ərrəhman" surəsinə hüsnü ilə timsal olan. "Ərrəhman" "Ouran"ın 55-ci surəsi olub, rəhmdilliyə təbir olunur. Xaqani bu vasitə ilə mədh etdiyi şəxsin rəhmli olduğunu nəzərə çarpdırır. Səh. 233. Bəli, bu təxt həm fələkdir, həm də ki, cənnət bağı, Həm İsanın məskənidir, həm İdrisin yatağı. Dini rəvayətə görə İsanın məskəni dördüncü göy (fələk), Günəş mənzili hesab edilir. Guya İsa göyə, Allahın ("atasının") yanına uçanda anası Məryəmin iynəsi onun döşündə olduğu üçün dördüncü göydə ilişib qalmışdır. İdris peyğəmbər isə hələ ölməmiş guya, cənnətə gedib, qayıtmışdır. Burada mədh edilən Əlaəddinin taxtı şərafətdə, mübaliğə üsulu ilə, dördüncü göyə - Günəşə, həm də cənnətə müqabil tutulmuşdur.
O səxavət Ağrısıdır, Nuh gəmisi dayanar, Tur dağıdır, çiskinindən Nil dəryası yaranar. Dini rəvayətə görə guya dünyanı su basandan sonra, Nuh peyğəmbərin gəmisi Ağrı dağında oturmuşdur.
edilənin səxavəti, əliaçıqlığı mədh edilir. Səh. 235. Zəmanənin Cahizidir Əlaəddin aşikar. Cahiz - məşhur "Əl bəyan vət-Təbyin" adlı əsərin müəllifi olub, çox fəsahətlə danışarmış (IX əsr). Onun müridləri özlərini "Cahiziyyə" təriqətinə mənsub hesab etmişlər.
Qan axanda gözümdən, məşq şaşırdı bu qan, Dedim: necə doğulur hindlidən bir slavyan?
Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|