Yusifov E. F., Hacıyev V. C

 
55 
5  növ,  həşəratlardan  40  növ,  quşlardan  36  növ  daxil  edilmişdir. 
Botanika  alimləri  Azərbaycanın  zəngin  florasından  mühafizəsi  tələb 
olunan 400 nadir və yoxa çıxmaq təhlükəsi olan bitki təyin etmişlər. 
Adı çəkilən nəşrə qorunması təxirə salınmadan tələb olunan 140 növ 
daxil  edilmişdir.  Aşağıdakı  cədvəllərdə  bunlar  haqqında  daha 
müfəssəl məlumatları ala bilərsiniz. 

---

 
56 
Cədvəl 11 
Azərbaycanın Qırmızı Kitabına düşmüş bitki növləri 
 
1.
 
 
Dioskorid nektaroskordumu  60.  Naxçıvan gəvəni 
2.
 
 
Üçfutlu nektoroskordumu 
61.  Paradoksal gəvəni 
3.
 
 
Qışdaçiçəkləyən 
şternbergiyası 
62.  Prilipko gəvəni 
4.
 
 
Fişer şternbergiyası 
63. 
Xəzər lələyi, şeytan ağacı 
5.
 
 
Sarı şternbergiya 
64. 
Adi şabalıd 
6.
 
 
Oraqmeyvə karopodium 
65. 
Araz palıdı 
7.
 
 
Çılpaq dorema 
66. 
Şabalıdyarpaq palıd 
8.
 
 
Qafqaz ilankölgəsi 
67.  Laqodex acıçiçəyi 
9.
 
 
Yumurtavarı ilankölgəsi 
68.  Qurdqulağı süsəni 
10.
 
 
İran ilankölgəsi 
69.  Paradoksal süsən 
11.
 
 
Şovits ilankölgəsi 
70.  Prilipko süsəni 
12.
 
 
Azşüalı dağçətiri 
71.  Torlu süsən 
13.
 
 
Oşe lələklivəsi 
72.  Qanadmeyvə yalanqoz 
14.
 
 
Daralagöz stenoteniyası 
73.  Budaqlı danaya 
15.
 
 
Hirkan şümşadı 
74.  İriçiçək laləvər 
16.
 
 
Pastuxov daşsarmaşığı 
75.  Ledebur zanbağı 
17.
 
 
Bott zəravəndi 
76.  Ağaran danaqıran 
18.
 
 
Radde ayıdöşəyisi 
77.  Qəşəng ilansoğanı 
19.
 
 
Parlaq kladoxeta 
78.  Hirkan xıncılosu 
20.
 
 
Qafqaz xədicəgülü 
79.  Hirkan bigəvəri 
21.
 
 
Turnefor qundeliyası 
80.  Atropatan zümrüdçiçəyi 
22.
 
 
Taxtacan südləməsi 
    81.  Biberşteyn dağlaləsi 
23.
 
 
Komarov birəotu 
82.  Qarabağ dağlaləsi 
24.
 
 
Koçi birəotu 
83.  Eyxler dağlaləsi 
25.
 
 
Qrossheym təkəsaqqalı 
84.  Florenski dağlaləsi 
26.
 
 
Gözəl təkəsaqqal 
85.  Yuliya dağlaləsi 
27.
 
 
Xırda təkəsaqqal 
86.  Şmidt dağlaləsi 
28.
 
 
Darləçək qlobalariya 
87.  Qusar gülxətmi 
29.
 
 
Dəmirağac 
88.  Lənkəran gülxətmi 

---

 
57 
11 №-li cədvəlin davamı 
30.
 
 
Nazikyarpaq anoqramma 
89.  Sağsağan gülxətmi 
31.
 
 
Gözəl dazı 
90.  Sərttüklü marsiliya 
32.
 
 
Xəzər zəfəranı 
91. 
Hirkan ənciri 
33.
 
 
Şoranyer qarğasoğanı 
92.  Şanagülə 
34.
 
 
İtikənarlı süsən 
93.  Ağ suzanbağı 
35.
 
 
Kamilla süsəni 
94.  Qar suzanbağı 
36.
 
 
Qrossheym süsəni 
95.  Uzunyarpaq tozbaş səhləb 
37.
 
 
Gürcü süsəni 
96.  Qəşəng qayışləçək 
38.
 
 
Qəşəng süsən 
97.  Qafqaz qaş səhləbi 
39.
 
 
Gözəl telegiya 
98.  Fır-fır səhləb 
40.
 
 
Ürəkvariyarpaq qızılağıc 
99.  Natamam limodorum 
41.
 
 
Radde tozağacısı 
100.  Satirvari steveniyella 
42.
 
 
Quru bozqovqaç 
101.  Mlokoseviç pionu 
(buynuzbaşı) 
43.
 
 
Barmaqvarı qovaq 
102. 
Eldar şamı 
44.
 
 
Kolxida şümşadı 
103. 
Kox şamı 
45.
 
 
Hirkan şümşadı 
104. 
Şərq çinarı 
46.
 
 
Şüalı zəngçiçəyi 
105.  Şamaxı tıs-tısı 
47.
 
 
Məxməri gərməşov 
106.  Nazikçiçək tıs-tıs 
48.
 
 
Şamdanvari öldürgən 
107.  Fələstin qumotu 
49.
 
 
Yevgeni öldürgəni 
108.  Şişkin vələmir 
50.
 
 
Tamamşyan şorangə 
109.  Tükcüklü şiyav 
51.
 
 
Ayı fındığı 
110.  Təkdənli buğda 
52.
 
 
Ağıriyli ardıc 
111.  Yarpaqsız cuzqun 
53.
 
 
Qafqaz xurması 
112.  Bakı cuzqunu 
54.
 
 
Qafqaz xanıməli 
113.  Qırxbuğum cuzqun 
55.
 
 
Sarı xanıməli 
114.  Qarağatvari rəvənd 
56.
 
 
Qrossheym südləyəni 
115.  Zərif meşənovruzgülü 
57.
 
 
Güləbrişin-ipək akasiyası 
116.  Yuliya novruzçiçəyi 
58.
 
 
Bakı gəvəni 
117. 
Adi nar 
59.
 
 
Quba gəvəni 
118.  Kuznetsov əsməsi 

---

 
58 
11 №-li cədvəlin davamı 
 
119.  İriyarpaq kövrək mürdəşir 
132.  Qafqaz xanımotu 
120.  Qaya dovşanalması 
133.  Kolxida stafulası 
121. 
Aptek dəfnə gilənarı 
134. 
Giləli qaraçöhrə 
122. 
Adi meşə gilası 
135.  Zaqafqaziya canavargiləsi 
123. 
Buasye armudu 
136.  Maqakyan cincilimcəsi 
124. 
Eldar armudu 
137.  Hirkan sufındığı 
125 
Hirkan armudu 
138. 
Azat, Vələsyarpaq azat 
(nil) 
126.  Qırmızı tubulqa 
139.  Sarımsaqyarpaq pişikotu 
127.  Azərbaycan ağgülü (itburnu) 
140.  Meşə üzümü 
128.  Karyagin ağgülü 
141.  Alp vudsiyası 
129.  Nizami ağgülü 
 
 
130.  Sosnovski ağgülü 
 
 
131. 
Kuznetsov söyüdü 
 
 
 
Respublikanın “Qırmızı Kitab”ının bu nəşri üçün fauna və floranın 
2  kateqoriyası  nəzərdə  tutulmuşdur:  yoxa  çıxmaq  təhlükəsi  olan  və 
nadir  növlər.  Birinci  kateqoriyaya  bir  sıra  mənfi  amillərin  təsiri 
nəticəsində  (tələf  olması  və  yaşadığı  yerlərin  dağıdılması)  sayı  və 
arealı  əhəmiyyətli  dərəcədə  azalan  və  böhran  səviyyəsinə  çatan 
növlər  daxildir.  Sayı  azalmağa  doğru  meyl  edən  və  kiçik  sahələrdə 
rast gələn növlər isə nadir növlərə aid edilmişdir. 
Məlumdur ki, Azərbaycanın Qırmızı Kitabı flora və faunanın nadir 
və nəsli kəsilməkdə olan növləri haqqında məlumat verməklə yanaşı, 
bütün  canlı  aləmin  müasir  vəziyyətinin  və  bioloji  müxtəlifliyinin 
genetik  ehtiyatlarının  müəyyənləşdirilməsində,  onların  öyrənilməsi, 
mühafizəsi  və  davamlı  istifadəsi  üçün  təxirəsalınmaz  tədbirlərin 
həyata keçirilməsi və idarə olunmasında yeni imkanlar yaradır.  
Azərbaycanın Qırmızı Kitabının I nəşrindən 15 il, yazılmasından isə 
20 ilə qədər vaxt keçmişdir. Bu illər ərzində «Qırmızı Kitab»a düşmüş 
bir  çox  nadir  və  nəsli  kəsilmək  təhlükəsi  altında  olan  növlərin  sayı 
müxtəlif obyektiv və subyektiv səbəblərdən azalmış, bir sıra növlərin 
nəsli kəsilmək təhlükəsi yaranmış, onlara olan tələblər və kriteriyalar 
dəyişmişdir.  AMEA  Zoologiya  və  Botanika  İnstitutlarının  əməkdaşları 
(Musayev  M.Ə.,  Yolçuyev  Y.Y.,  Hacıyev  V.C.,  Musayev  S.H.) 
Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabının yeni nəşrinin tərtibatının 

---