Geologiya va konchilik ishi

• O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
• QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI
• “GEOLOGIYA VA KONCHILIK ISHI” FAKULTETI
• “GEODEZIYA, KADASTR VA YERDAN FOYDALANISH” KAFEDRASI
• “GEODEZIYA” FANIDAN

• MAVZU: POLIGONOMETRIYA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA

• Poligonometriya haqida tushuncha.

• 1

• Poligonometriyaning to’rlari.

• 2

• 4-sinf 1 va 2 razryad poligonometriyasiga
• qo’yiladigan talablar.

• 3

• REJA:

• 4-sinf 1 va 2 razryad poligonometriyasining
• asosiy ko’rsatkichlari.

• 4

• Poligonometriya – joyda siniq chiziqlar sistemalarini qurishdir. Bu usulda koordinatalari aniqlanadigan nuqtalarni tutashtiruvchi chiziqning uzunligi S hamda siniq chiziqlar orasidagi gorizontal burchaklar  DEB o’lchanadi.

• Siniq chiziqlar yo’llar, kesmalar uzunligi esa tomonlar yoki chiziqlar, kesmalar orasidagi gorizontal burchaklar burilish burchaklari deyiladi. Poligonometriya yo’llarining uchlari poligonometriya nuqtalari deyiladi.

• Yakka poligonometriya yo’li ochiq poligon (1-rasm) yoki yopiq poligon (2-rasm) shaklida bo’lishi mumkin. Ochiq poligonometriya yo’li koordinatalari ma’lum bo’lgan ikkita tayanch nuqtalari oraligida o’tkaziladi.

• Yopiq poligonometriya yo’li esa koordinatasi ma’lum bo’lgan nuqtadan boshlanib yana shu punktga bog’lanadi. Agar yo’l to’g’ri chiziqqa yaqin bo’lsa, unda cho’ziq, aks holda egilgan deyiladi.

• OCHIQ POLIGON VA YOPIQ POLIGON KURINISHI

• 2-RASM.

• 1-RASM.

•  = 1800 * (n –2);

• Yopiq poligonli poligonometriya bir nuqtadan boshlanib yana o’sha nuqtaga tutashadi. Ichki burchaklar yig’indisi ko’p burchaklar ichki burchaklarining yig’indisi sifatida quyidagi formula yordamida aniqlanadi

• 2.Burchak xatoligini quyidagi formula bilan hisoblaymiz, ya’ni:

• Bir-biri bilan bog’langan bir necha yo’llar poligonometriya to’rlarini hosil qiladi.
• Triangulyasiya usulini qo’l­lab bo’lmaydigan joylarda, masalan, o’rmon zonasida yoki shahar ichida punktlar bir-biridan ko’rinishi uchun juda baland geodezik belgi

• (signal) o’rnatishga to’g’ri kelgan hollarda geodezik tayanch to’rlarini ko’rishda poligonometriya usuli qo’llaniladi.
• Poligonometriyada burchaklar berilgan sinf yoki razryadning aniqliklariga qarab optik teodolitlar bilan o’lchanadi.
• Masofani o’lchash uchun har xil usullar qo’llaniladi:

• 1

• Svetodalnomer, bunda o’lchanadigan masofa bo’ylab yorug’likning vaqt bo’yicha tarqalishidan aniqlanadi;

• 2

• Radiodalnomer, bunda o’lchanadigan masofa bo’ylab radioto’lqinni tarqalishi hisobga olinadi;

• Bevosita, bunda o’lchanayotgan masofa aniq o’lchov asboblari yordamida o’lchanadi;

• 3

• Dalnomer, bunda o’lchanadigan masofa har xil tipdagi optik-mexanik asboblar yordamida o’lchanadi;

• Parallaktik qisqa bazisli, bunda o’lchanayotgan masofa qisqa bazisdan yordamchi geometrik shaklning o’lchangan burchaklari orqali aniqlanadi.

• 4

• 5

• Ko’rsatilgan usularning aniqliklari bir xil emas, shuning uchun bular mos ravishda poligonometriyaning sinf va razryadlarida qo’llaniladi.

• Masofani o’lchash usullariga ko’ra poligonometriya to’rlari quyidagicha:

• Svetodalnomer poligonometriya;

• 1

• Radiodalnomer poligonometriya;

• Masofani bevosita o’lchash poligonometriyasi;

• Dalnomer poligonometriya;

• Qisqa bazisli poligonometriya.

• 2

• 3

• 4

• 5

• Svetodalnomer poligonometriya geodezik to’rlarning barcha sinflarida va razryadlarida, hamda maxsus geodezik to’rlarda qo’llaniladi.
• Radiodalnomer poligonometriya - barcha sinfdagi davlat geodezik to’rlarini barpo qilishda qo’llaniladi.

• Masofani bevosita o’lchash poligonometriyasi masofa qisqa bo’lganda qo’llaniladi. Bu asosan yirik mashtabli s’yomkalar va har xil muhandislik topshiriqlarini bajarishda keraklidir.