GiRİŞ Çarlik rusyasi dönemi Öncesi karakalpak türkleri ve karakalpakistan tariHİ
Yüklə 14,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
90 edindiğimiz bilgilere göre Göklen hareketi köylülere asla dokunmamıştır. Bu harekete katılanlar genelde çar hükûmetinin temsilcilerine ve yerli yöneticilere saldırılar düzenlemişlerdir. Örneğin Göklen taraftarları, 1887 yılında Nökis’te posta bölüğüne saldırı düzenlemiştir. Bununla, posta ve mahkeme kayıtları yok edilerek çar hükûmetinin ve yerli yöneticilerin verdiği emirler ile vergi borçlarının yazıldığı belgeleri yok etmek amaçlanmıştır. 249
Ayaklanmacılar, Biybazar nahiyesi yöneticilerinden Abdullahbay, Annamurat ve bazı hainleri de öldürmüşlerdir. 1887 yılında Şorahan bölgesine bağlı Biybazar nahiyesi yöneticisi Karlıbayev’e karşı halk ayaklanmıştır. 250 hareketleri sadece Amuderya Bölümü’nde değil aynı zamanda Türkistan’ın değişik bölgelerinde de ortaya çıkmıştır. Bu ayaklanmalardan dolayı Rus yöneticiler korkar hâle gelmişlerdir. Sırderya bölgesinin askerî valisi, Göklen hakkında Amuderya Bölümü yöneticisine: “Göklen’i yakalama konusunda üç yıldır süren bütün gayretlerden bir sonuç alınamadı. Bu isyancıları ve kaçakçıları yakalamak için en hızlı ve en etkili bütün yolları denemenizi rica ediyorum.” 251
diye yazmıştır. Göklen Ayaklanması sebebiyle Amuderya Bölümü’ndeki Rus yöneticiler zor durumda kalmıştır. Ayaklanmanın sona erdirilmesi amacıyla Sultanbaba Dağları, Sırderya bölgesindeki kazalar ile sınırdaki nahiyelere asker gönderilmiştir. Göklen yakalanana kadar askerlerin buralardan ayrılmamaları ve bütün ihtiyaçlarını bu bölgelerden karşılamaları emredilmiştir. 10 Haziran 1887 yılında iki yüz civarında asker, Şeyh- Abbasveli ve Biybazar nahiyesine gönderilmiştir. Bu askerler, Amuderya’dan geçen bütün gemileri kontrol etmekteydiler. Amuderya Bölümü’nde bulunan bütün nahiye başkanları askerlere yardım etmek için emir almışlardır. 252
Sırderya Bölgesi valisi, Amuderya Bölümü başkanına Göklen’in yakalanması durumunda 300 manat para vereceğini bildirmiştir. 253
Çar hükûmeti, Şorahan bölgesinde yaşayan Türkmenlerin Göklen boyuna Baba Göklen’i yakalamaları için emir vermiştir. Eğer bu Türkmen boyu Göklen’i teslim etmezse bütün Göklen obasının tahrip edileceği bildirilmiştir. Şorahan
249
ÖZROMA, fond: I–17, liste:1, dosya:2275, s. 9–11. 250
K. Sarıbayev- A. Töreyev, ayn. mkl., s. 55-56. 251
ÖZROMA, fond: I–17, liste:1, dosya:978, s. 188, 192. 252
ÖZROMA, fond: I–17, liste: 1, dosya: 2275, s. 45–47. 253
ÖZROMA, fond: I–17, liste: 1, dosya: 2275, s. 72. 91 bölgesindeki pek çok köylü Göklen’i sakladıkları ve onu kolladıkları için askerler tarafından öldürülmüştür. Göklen’i yakalamak için halk arasına bazı ajanlar gönderilmiştir. Göklen’in halk arasındaki ününü azaltmak isteyen Ruslar ve yerli yöneticiler onun aslında bir katil ve hırsız olduğunu çevreye yaymışlarsa da başarılı olamamışlardır. Aksine yerli halk Göklen’e daha çok inanmaya ve ona daha çok yardım etmeye başlamıştır. Çünkü Ruslara karşı kendilerinin yapamadığını onda görmüşler ve onu desteklemekle bir bakıma yerli yöneticilerden ve Ruslardan öçlerini almışlardır. Zaten ayaklanmacıların çoğu halkın arasında saklanmıştır. Ayaklanmacıların bütün ihtiyaçları yerli halk tarafından karşılanmıştır. Herhangi bir baskın yahut arama olacağı zaman halk bu haberi ayaklanmacılara ulaştırarak onların dağlara yahut çöle kaçmalarını sağlamıştır. 254 Rus yöneticiler ve yerli beyler ne kadar uğraşmışlarsa da halkı Göklen’e karşı gelmeye ikna edememişlerdir. Örneğin Göklen’in yakalanması operasyonundan sorumlu Amuderya Bölümü yönetici yardımcısı Kiselev, Amuderya Bölümü başkanına yazdığı 20 Haziran 1887 tarihli raporda: “Arbaşı ve Göklenler 255 boyları Baba Göklen’in yakalanması ve teslim edilmesi konusunda bizlere yardım etmiyorlar. Onun yakalanması konusunda Göklenler oldukça isteksiz görünüyorlar.” 256
diye yazmıştır.
Amuderya Bölümü’nde yaşayan yerli halk, bu ayaklanma nedeniyle kendilerinin Rus Kazak askerî bölükleri tarafından gözetlenmelerini adî bir davranış olarak nitelemişlerdir. Bu amaçla yerli hükûmetlerine başvurarak bu duruma bir an önce son verilmesini istemişlerdir. Türkmenlerin Abraşı boyu, 19 Haziran 1887’de Amuderya Bölümü başkanına başvurarak: “Biz zaten sel felâketi dolayısıyla harap olmuş aileler olarak sizlere karşı hiçbir yanlış yapmadık. Fakat siz yine de Rus askerlerini bizim topraklarımıza sokarak bizim hakkımızı yemelerine göz yumuyorsunuz. Bu hâl bizleri çok üzmekte ve bizlere çok zarar vermektedir…” 257
diye yazmışlardır. Şeyh-Abbasveli nahiyesinde yaşayan Türkmen Göklen boyu ise: “Siz bizlere hapisten kaçarak ayaklanan Göklen’i yakalamamız konusunda emir
254 ÖZROMA, fond: I -17, liste: 1, dosya: 2275, s. 36–37. 255 Abraşı ve Göklen boyları Şorahan bölgesinde yaşayan Türkmen boylarıdır. 256 ÖZROMA, fond: I–907, liste:1, dosya: 282, s. 13–14. 257 ÖZROMA, fond: I–907, liste:1, dosya: 282, s. 7–9. Yüklə 14,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|