Go‘daklikdagi psixologik rivojlanish asoslari va xususiyatlari

• Navoiy innovatsion instituti
• Maktabgacha ta`lim fakulteti
• 1-kurs“5” guruh talabasi
• Qurbonova guljahonning
• “Bolalar PSIXOLOGIYASI VA PSIXODIAGNOSTIKASI”fanidan

• TAQDIMOTI

MAVZU: Go`daklik davrning psixologik xususiyatlari

Go’daklik davri

• Go’daklik davri bir yoshgacha davom etishini aytdik. Bu davrda bola jussasi zo’r berib o’sadi va rivojlanadi. Bola bir yoshida bo’yi 25 sm uzaygan bo’ladi; 4—5 oyligida vazni ikki, bir yoshga kelib, uch baravar oshadi va o’rta hisobda 10-11 kg ga etadi. Bola vaznining oyma-oy ortib borishi rasmda tasvirlangan.

Bolaning harakat faoliyati va psixikasi juda tez rivojlanadi: avvaliga bola o’tira boshlaydi, keyin emaklab ketadi va, nihoyat, turadigan bo’ladi, ota-onasini taniydi. Bir yoshga yaqin avval kattalar yordamida, keyin o’zi yuradi; tili chiqadi va murg`ak qiyofasiga kiradi; u nimjonligiga qaramay, o’zining hissiyotlari, kechinmalari va tashvishlari bo’ladi. Bu davrda bola tanasining hamma a’zo va sistemalari yana ham rivojlanadi, biroq uncha takomillashmagan va o’ziga xos bo’ladi.

• Bolaning harakat faoliyati va psixikasi juda tez rivojlanadi: avvaliga bola o’tira boshlaydi, keyin emaklab ketadi va, nihoyat, turadigan bo’ladi, ota-onasini taniydi. Bir yoshga yaqin avval kattalar yordamida, keyin o’zi yuradi; tili chiqadi va murg`ak qiyofasiga kiradi; u nimjonligiga qaramay, o’zining hissiyotlari, kechinmalari va tashvishlari bo’ladi. Bu davrda bola tanasining hamma a’zo va sistemalari yana ham rivojlanadi, biroq uncha takomillashmagan va o’ziga xos bo’ladi.

Terisi nozik, salga shikastlanadigan bo’lib, sinchiklab parvarish qilishni talab etadi. Dastlabki 3-4 oyda ter bezlari faoliyati sust bo’ladi, bu esa issiqlik regulyastiyasini yomonlashtiradi, harorat o’zgarganida bola salga issiqlab ketishi yoki sovkotishi mumkin.

• Terisi nozik, salga shikastlanadigan bo’lib, sinchiklab parvarish qilishni talab etadi. Dastlabki 3-4 oyda ter bezlari faoliyati sust bo’ladi, bu esa issiqlik regulyastiyasini yomonlashtiradi, harorat o’zgarganida bola salga issiqlab ketishi yoki sovkotishi mumkin.

Bola yarim yoshligida, ayniqsa, yuzda teri osti yog` qavati yaxshi rivojlanadi. Go’daklik davrida suyaklarida kalstiy tuzlari sekinasta to’planib, bir kadar qattik bo’lib qoladi. Tog`aylar sohasida suyaklanish nuktalari paydo bo’ladi.Katta liqildoq kechi bilan 1-1,5 yoshga borib, yopiladi. Kalla suyaklari ora" lig`idagi choklar 3-4 oyga borib sekin-asta zichlashadi. Bola noto’g`ri parvarish kilinsa, sof havoda kam bo’lsa, skeletning shakllanishi buziladi, bu xol bolada raxit va boshqa kasalliklarning paydo bo’lishiga olib kelishi mumkin.

• Bola yarim yoshligida, ayniqsa, yuzda teri osti yog` qavati yaxshi rivojlanadi. Go’daklik davrida suyaklarida kalstiy tuzlari sekinasta to’planib, bir kadar qattik bo’lib qoladi. Tog`aylar sohasida suyaklanish nuktalari paydo bo’ladi.Katta liqildoq kechi bilan 1-1,5 yoshga borib, yopiladi. Kalla suyaklari ora" lig`idagi choklar 3-4 oyga borib sekin-asta zichlashadi. Bola noto’g`ri parvarish kilinsa, sof havoda kam bo’lsa, skeletning shakllanishi buziladi, bu xol bolada raxit va boshqa kasalliklarning paydo bo’lishiga olib kelishi mumkin.

6-8 oylikda tish chiqa boshlaydi, dastlab, pastki markaziy kurak tishlar, keyin yukoriga markaziy, so’ng yon tomondagi, yil oxiriga borib, pastki yon tomondagi kurak tishlar ham chiqadi. Bola bir yasharligida 8 ta tish bo’lishi kerak. Tish chiqishi normal, hech qanday kasallik alomatlarisiz kechadi, ba’zan, tishi chikayotgan bola injiq bo’lib qoladi; darmonsizlanish, uyqusizlik, harorat ko’tarilishi, ich ketishi va boshqalar kuzatilishi mumkin.

• 6-8 oylikda tish chiqa boshlaydi, dastlab, pastki markaziy kurak tishlar, keyin yukoriga markaziy, so’ng yon tomondagi, yil oxiriga borib, pastki yon tomondagi kurak tishlar ham chiqadi. Bola bir yasharligida 8 ta tish bo’lishi kerak. Tish chiqishi normal, hech qanday kasallik alomatlarisiz kechadi, ba’zan, tishi chikayotgan bola injiq bo’lib qoladi; darmonsizlanish, uyqusizlik, harorat ko’tarilishi, ich ketishi va boshqalar kuzatilishi mumkin.

Muskul sistemasi hali etarli rivojlanmagan bo’ladi, lekin go’dak o’sa borgani sari u tobora takomillashib, birmuncha kuchli, chidamli bo’lib koladi. 3-4 oyga borib, muskullar kamrok bukiladi, shu boisdan go’dakning bukilgan qo’l va oyoklari yozila borib, qad-komati sekin-asta o’zgaradi. Bolani muntazam badantarbiya kildirilganda muskullari juda to’g`ri va bekamu ko’st rivojlanadi.

• Muskul sistemasi hali etarli rivojlanmagan bo’ladi, lekin go’dak o’sa borgani sari u tobora takomillashib, birmuncha kuchli, chidamli bo’lib koladi. 3-4 oyga borib, muskullar kamrok bukiladi, shu boisdan go’dakning bukilgan qo’l va oyoklari yozila borib, qad-komati sekin-asta o’zgaradi. Bolani muntazam badantarbiya kildirilganda muskullari juda to’g`ri va bekamu ko’st rivojlanadi.

Go’dakda o’zgalar nutqini idrok qilish va unga javob berishga intilish, xususan qo’zg’atuvchiga javoban u yoki bu harakatni amalga oshirish murakkablashib boraveradi. Bular uning aqliy imkoniyatlari darajasiga (tiyrakligiga, topqirligiga) bevosita bog’liq bo’lib, bola ulardan ta‘sirlanish natijasida narsalarga nigoh tashlaydi, uni ushlab olish uchun qo’l cho’zadi, unga emaklab boradi.

• Go’dakda o’zgalar nutqini idrok qilish va unga javob berishga intilish, xususan qo’zg’atuvchiga javoban u yoki bu harakatni amalga oshirish murakkablashib boraveradi. Bular uning aqliy imkoniyatlari darajasiga (tiyrakligiga, topqirligiga) bevosita bog’liq bo’lib, bola ulardan ta‘sirlanish natijasida narsalarga nigoh tashlaydi, uni ushlab olish uchun qo’l cho’zadi, unga emaklab boradi.