Go‘daklik davrining psixologik xususiyatlari Reja

Go‘daklik davrining psixologik xususiyatlari


Reja
1. Go‘daklik davri
2. Go’dak bolalar jismoniy va psixik jihatdan ham juda tez rivolanishi
3. Murakkab harakatlami egallab borishi


Go‘daklik davri - bu bolaning himoyasiz, kam har;ikat, atrofidagi hodisalarga juda kam reaksiyasi bo‘lgan boladan juda jadal ravishda rivojlanadigan, faol, tez ilg‘aydigan, harakatchan, yordamga chaqira oladigar quvnoq bolaga aylanish davridir. Go‘dak yoshidagi bola ham jismonan, ham psixik, tiam ijtimoiy jiliatdan juda tez rivojlanadi. U qisqa vaqt ichida kattalar bilan mimosabat o‘matadi, predmetlami ushlashga va ulardan foydalanishga o‘rganadi. U atrof-olamdagi narsalami kuzatadl, predmetlami qo‘li bilan ushlab, ularni qandayligini bilishga intiladi, tovushlarga e'tibor beradi va predmetlami harakatlantirish yordamida shu tovushlami o‘zi yaratishga harakat qiladi. U o‘z onasi va boshqa yaqinlari bilan emotsional munosabatga kirishadi. Juda qisqa vaqt ichida, kattalaming yaqin kelishidan quvonadigan bolaga aykinadi. Ilk yoshdagi bolaning harakat faoliyati uning rivojlanish darajasini va nerv tizimining funksional holatini aks ettiradi. N.D. Levitovning ko‘rsatishicha, yangi harakatlami egallash analizatorlaming rivojlanishi bilan chambarchas bog‘langandir, zotan kichkina bola olamni sezish yordami bilan biladigan mavjudot bo‘lg:mligi sababli, h:irakatlaming o‘z vaqtida taraqqiy etishi bola umumiy psixik taraqqiyotini ko‘rsatuvchi omil boiib xizmat qiladi. Ilk yoshdagi bolalaming muskullari juda bo‘sh boiadi.
Go‘daklik yoshida bolalami harakat ko‘nikmalari, ayniqsa qo‘1 va oyoqlaming murakkab sensor koordinatlashgan harakatlari tez shakllanadi. Bu harakatlar keyinchalik bolalami bihsh va aqliy qobiliyatlarini yuzaga kelishida judayam sezilarli rol o‘ynaydi. Bola qoi va oyoq harakatlari hisobiga olam haqida axborotlami ahamiyatli qismini oladi. Qo‘lning murakkab harakatlari idrolcning birlamchi shakliga kiradi va odamning aqliy faoliyatini mukammallashuvini la'minlcvchi uning ajialmas qismiga aqlanadi. Bola qoiining katta impulsiv faolligi hayotining birinchi haftasida namoyon boiadi. Bu faollik qoilarni silkitish, ushlash, barmoqlar harakatlarini o‘z ichiga oladi. Bola 3-4 oyligida predmetlarga qo‘1 uzata boshlaydi, katalaming yordami bilan o‘tiradi. 5 oyligida u harakatsiz predmetlami qo‘li bilan ushlay oladi. Bola harakatlanayotgan narsani kuzata boshlaydi. U turli ovozlarga, jumladan, kattalaming tovushlariga e'tibor bera boshlaydi.
Go‘daklik davridagi bolaning hayoti to‘liq kattalar bilan hamkorliqdagi emotsional munosabat bilan bog‘liq bo‘lib, bola kayfiyatining yaxshi bo‘lishiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sir ko‘rsatadi. 4-5 oyligidan boshlab, bola o‘z yaqinlarini begonalardan ajrata boshlaydi. Kattalar bilan emotsional mimosabat shu yoshdagi bolalaming asosiy yetakchi faoliyati bo‘lib, bola psixik taraqqiyotining asosi bo‘lib hisoblanadi. Kattalaming doimiy ravishda bola bilan birga bo‘lishlariga unga o‘:z diqqatlarini qaratishlariga odatlanishi, uning o‘yinchoqlarga nisbatan qiziqishining susayishiga olib kelishi mumkin. Tarbiyaning to‘g‘ri olib borilishi bolaning kattakr bilan boTadigan muomala- munosabatini predmetlar, o‘yinchoqlar bilan munosabatining almashiriishiga olib keladi. Kattalar yordami bilan bajariladigan barcha xatti-harakatlari bolaning kelgusi psixik rivoji uchun asos boTadi. Kattalaming bolaga nisbatan emotsional munosabati, ulaming gaplariga bolaning o‘z diqqatini qaratishi, javob qaytarishga harakat qilishi, ba’zi so‘zlami yodida saqlab qolib, emotsiya bildirishi, diqqat, xotira, nutq va boshqa bilish jarayonlarining rivojlanishiga zamin boTadi. Ikki oylik davridari boshlab bolada oddiy ranglanu ajratish, 3-4 oyligidan boshlab, csa predmetlaming shaklini ajratish layoqati yuzaga kela boshlaydi.
Go‘dak bola 2 oylik vaqtidan boshlab, o‘z onasining yuzini va ovozini o‘zgalamikidan ajrata boshlaydi. 2-3 oylikdan boshlab esa, onasining tabassumi va kulgusiga tabassum va turli harakatlar bilan javob qaytaradi.
3-4 oyligidan boshlab, bolalar yaqinlariga o‘z harakatlari bilan ko‘rish, eshitish yoki gapirishni xohlayotganligini ko‘rsatadilar. 8 oyligidan boshlab esa, bola o‘zgacha muhit va begonalar qo‘liga tushsa, o‘z xavotirini yig‘isi orqali namoyon etadi. Bu xavotii 14-18 oyligida asta-sekinlik bilan kamaya boshlaydi.
2-3 oylik bolalarda yuzaga keladigan narsalarni ushlay olish harakatlarining shakllanishi ularda predmetlaming shakli va hajmini idrok qilishlarini rivojlanishiga olib keladi. Bir yoshga yetgan bolada atrof muhitni bilishga qiiziqishi va rivojlanayotgan bilish faolligi ko‘zga (ashlanadi.