Grux talabasi Ne’matov Dilshodjon seminar darslari uchun 2-sonli topshiriq mavzu № mantiq

Mavzu № 10. Qadriyatlar falsafasi.

1. 
   Qadriyatlar falsafasi
   

"Qadriyatlar falsafasi" ifodasi xilma-xil falsafiy oqimlarni ifodalaydi, ammo umumiy ravishda, bu terminologiya qadriyatlar (hodisalar, voqealar yoki kelishmalar) va ularning ma'nolarini, asosiy maqsadlarini o'z ichiga olgan fikrlar tizimi sifatida qo'llaniladi.

Qadriyatlar falsafasi, o'zbekcha tarjimasi bilan "hodisalar" yoki "voqealar" falsafasi deb tarjima qilinadi. Bu falsafada hodisalarning, voqealarning yoki tashqi ravishda sodir bo'layotgan muammolar va olaylarining biror o'zbek filosofi yoki mantiqiy tizim orqali sharhlanishi va tahlili qilinishi mumkin.

Qadriyatlar falsafasi tufayli, hodisalar va voqealar bilan bog'liq ma'lumotlarni, fikrlarni va nazariyalarini o'rganish, tahlil qilish va tafsilotlarini o'rganish amaliyoti qo'llaniladi. Bu falsafaning asosiy maqsadi, hodisalarni yoki voqealarni tahlil qilish orqali insonning o'z faoliyatiga, dunyoviy voqelariga va uning qadriyatlariga ta'sir ko'rsatish imkoniyatini o'rganishdir.

Qadriyatlar falsafasi bir necha sohasini o'z ichiga olgan bo'lib, mazmun va nazariyalarida farqli bo'lib turishi mumkin. Bu falsafa yo'nalishlarining biri, "ilmiy qadriyatlar"ni o'rganishni, hodisalarni tahlil qilishni va yana biri, "ijtimoiy qadriyatlar"ni o'rganishni o'z ichiga oladi.

Bu falsafa turi, o'zbek filosofiyasida va mantiqiy tizimda hodisalarni, voqealarni yoki ijtimoiy qadriyatlar bilan bog'liq muammolarni o'rganishda va tahlil qilishda foydalaniladi.
2. Qiymatlar turlari
1. Axloqiy qiymatlar: Yaxshi, adolat, sodiqlik, do'stlik kabi axloqiy qiymatlar insonlar o'rtasidagi munosabatlarni shakllantiradi.

2. Ijtimoiy qiymatlar: Jamiyatda adolat, erkinlik, huquq, muhabbat kabi qiymatlar ko'p uchraydi.

3. Dini qiymatlar: Bir necha dindorliklarda kelib chiqqan qiymatlar, masalan, hurmat, sabr, va tobat kabi.

4. Siqiqat va tajriba: Hayotda o'zimiz uchun ahamiyatli deb hisoblaydigan siqiqat va tajribalar.

5. O'z-o'zini rivojlantirish: O'z-o'zini rivojlantirish, o'z qadriyatlarini, bilimini oshirish, yangi maqsadlarga yo'naltirilish kabi.

6. Milliy qiymatlar: Madaniyat, til, va milliy identifikatsiyaga asoslangan qiymatlar

3. Qadriyatlar toifalari
Qadriyatlar turli toifalarga bo'linadi va har bir inson o'z o'rniga va madaniy muhitiga ko'ra ularni shakllantiradi. Ajoyibligi, bu qadriyatlar o'zgaruvchan bo'lib, har bir madaniyatda, etnik guruhda, va jamiyat tuzilishida farqli bo'lishi mumkin. Quyidagi qadriyatlar turli toifalarni o'z ichiga oladi:

1. Dini qadriyatlar: Insonning ijtimoiy muhitida paydo bo'lgan dini manaviyatlari va qadriyatlar.

2. Milliy qadriyatlar: Jamiyatda milliy identifikatsiyaga asoslangan qadriyatlar va milliyatga oid an'analardir.

3. G'arb qadriyatlar: G'arb madaniyati va fikrlari asosida shakllangan qadriyatlar, demokratiya, huquq va erkinlik kabi mohiyatlar.

4. Oilaviy qadriyatlar: Oilaviy aloqalarga, oilaviy qadriyat va faoliyatga oid an'analardir.

5. Ijtimoiy-qadriyatchilik: Jinsiy, etnik, dini qatlam va boshqa ko'rsatkichlar asosida shakllangan ijtimoiy-qadriyatchilik.

4. Aksiologiya fan sifatida
Aksiologiya, qadriyatlar va qimmatlar, ulkan maqsadlar va axloqiy mohiyatlar bilan bog'liq inson faoliyatlarini va o'zaro munosabatlarini o'rganuvchi ilmiy fan sifatida taniladi. Ushbu fan, insonning qadriyatlarini, yaxshi va yomonni aniqlash, mantiqiy qadriyatlarini tushuntirish, odamlarning qadr-qimmatlarini o'rganish va o'zlashtirish, uning hayotiy yo'nalishlari va faoliyati bilan bog'liqdir. Aksiologiya, insonlar orasidagi etik va mantiqiy munaqashalarni o'rganish orqali, insoniy faoliyatni o'z ichiga oladi.