Gulshod yunusova scratch dasturi orqali dasturlashtirishni uzluksiz ta’lim bosqichlarida o’qitish metodikasi!!! Namangan 021 Ushbu o’quv qo’llanma yoshdan toki 16 yoshgacha bo’lgan bolalar uchun mo’ljallangan bo’lib, undan maktab

2.2. Boshlang'ich sinf o'quvchilariga "Scratch muhitida dasturlash" 
mavzusini o'qitish muammosining nazariy asoslari 
2.2.1. Scratch dasturlash muhitining tavsifi 
Dasturning interfeysi bolalarni hisobga olgan holda ishlab chiqilgan va yaratilgan, 
shuning uchun u intuitiv ravishda iloji boricha tushuntiriladi. Keling, atrof-muhit 
qanday ishlashini ko'rib chiqaylik. Dasturni ishga tushirgandan so'ng, “Создавай” 
bo’limi bosiladi va dasturning saxnali interfeysi faollashadi (1-rasmga qarang). 
RASM 1. DASTUR INTEFEYSI. 

---

54 
Bosh soha(Rasm 2 ni ko’ring) bu ekranning o’ng tomonida joylashgan sahnasi. 
Rasm 2. Sahna. 
Sahnada biror narsa amalga oshishi uchun spraytlarni yaratish kerak, yani visual 
dinamik ob’ektlarni yaratish kerakki, uning uchun mahsus knopkalar buning uchun 
qo’llanilishi kerak bo’ladi. 
Rasm 3.Spraytlar. 

---

55 
Rasm 4. Yangi spraytlarni yaratish tugmalari. 
Nimaiki yaratilgan bo’lsa, spraytlar listida akslanadi, unda sozlash uchun 
spraytlardan birini tanlash mumkin bo’ladi. Bunda navbatdagi sprayt haqida 
axborot spraytlar listida akslanadi va unda sozlash uchun spraytlardan birini 
tanlash mumkin bo’ladi. Bunda navbatdagi sprayt haqida ma’lumot ekranning o’rta 
qismida – yani scriptlar ekranida (rasm 5 ni ko'ring) paydo bo’ladi. Bu maydon 
berilgan spraytni holatini bayon eishga mo’ljallangan. 
Rasm 3. Scriptlar maydoni. 
Yuqori maydon yorliqlarini o'z ichiga oladi (6-rasmga qarang), uni ishlatish 
skriptlarini ko'rishdan sprite va joriy sprite bilan bog'liq bo'lgan tovushlarni 
(rasmlarni) ko'rishga o'tishi mumkin. Tanlangan sprite haqida qisqacha ma'lumot: 
ism, joriy rasm, koordinatalar, yo'nalish va hk. balandroq (7-rasmga qarang). 
 
Rasm 4(a). Ichma ich joylashgan menyu sohalari 

---

56 
Rasm 5. Sprayt haqida qisqa axborot .
Xuddi shu sohada 
sprite yoki ovozni sichqonchaning o'ng tugmachasini 
bosish orqali chaqiriladigan tugma mavjud, bu sizga sprite yoki ovozni alohida fayl 
sifatida saqlashga imkon beradi. 
Shuni ta'kidlash kerakki, stsenariylar xuddi va tovushlar singari har bir sprite-ning 
ajralmas qismi hisoblanadi. Butunlay loyiha bilan bog'liq bo'lgan umumiy 
atributlarni sahnaga qo'shib qo'yish mumkin: u ham o'z skriptlari, tasvirlari va 
tovushlariga ega bo'lishi mumkin. 
Skriptlarni yaratishda ekranning chap tomonini egallagan bloklar palitrasi 
ishlatiladi (8-rasmga qarang). Uning yuqori qismida kerakli buyruqlar guruhini 
tanlaydigan 8 xil rangli tugmalar mavjud: harakat (8-rasmga qarang), tashqi 
ko'rinish (9-rasmga qarang), ovoz (10-rasmga qarang), qalam (11-rasmga qarang). 
boshqarish (12-rasmga qarang), datchiklar (13-rasmga qarang), raqamlar (14-
rasmga qarang), o'zgaruvchilar (15-rasmga qarang). Tanlangan oynaning pastki 
qismida tanlangan guruhning buyruqlari ko'rsatiladi. 

---

57 
Rasm 6. Bloklar palitrasi. 

---

58 
Ram 7. Tashqi ko’rinishi. 

---

59 
Rasm 8 . ovoz. 

---

60 
Rasm 9 . moy qalam(pero) 

---

61 
Rasm 10.. Nazorat. 

---

62 
Rasm 11. Sensorlar. 

---

63 
Rasm 12. Sonlar 
Rasm 13. O’zgaruvchilar 

---

64 
Hammasi tayyor bo'lgach, siz
tugmani bosishingiz va to'liq ekran rejimiga 
o'tishingiz mumkin, unda sahna butun ekranni egallaydi va boshqa barcha joylar 
o'chiriladi. Olingan rejim Power Point-da tugallangan taqdimotni ko'rishga juda 
o'xshaydi. 
Deyarli barcha tizim boshqaruvi ekranning yuqori qismida to'plangan. Asosiy 
menyu gorizontal tugmalar shaklida tayyorlangan. 
Rasm 14. Bosh menyu 
Ularga qo'shimcha ravishda sprite aylanish rejimini almashtirish tugmachalari, 
asboblar paneli, shuningdek skriptlarni ishga tushirish va to'xtatish tugmalari 
alohida ajratilgan. 
Yuqoridagilardan ko'rinib turibdiki, Scratch maktab o'quvchilarini dasturlashga 
o'rgatish uchun yangi o'quv muhiti sifatida ishlab chiqilgan. Shu bilan birga, 
talabalar o'zlarining ijodiy qobiliyatlarini to'liq ochib berishlari mumkin, chunki u 
osongina filmlar, o'yinlar, animatsion postkartalar va taqdimotlarni yaratishi 
mumkin; turli xil ob'ektlarni ixtiro qilish va amalga oshirish, ularning har xil 
sharoitda qanday ko'rinishini aniqlash, ularni ekran atrofida harakatlantirish, 
ob'ektlar o'rtasidagi o'zaro ta'sir usullarini o'rnatish. 
Ularga qo'shimcha ravishda sprite aylanish rejimini almashtirish tugmachalari, 
asboblar paneli, shuningdek skriptlarni ishga tushirish va to'xtatish tugmalari 
alohida ajratilgan. 
Yuqoridagilardan ko'rinib turibdiki, Scratch maktab o'quvchilarini dasturlashga 
o'rgatish uchun yangi o'quv muhiti sifatida ishlab chiqilgan. Shu bilan birga, 
talabalar o'zlarining ijodiy qobiliyatlarini to'liq ochib berishlari mumkin, chunki u 
osongina filmlar, o'yinlar, animatsion kartalar va taqdimotlarni yaratishi mumkin; 
turli xil ob'ektlarni ixtiro qilish va amalga oshirish, ularning har xil sharoitda 
qanday ko'rinishini aniqlash, ularni ekran atrofida harakatlantirish, ob'ektlar 
o'rtasidagi o'zaro ta'sir usullarini o'rnatish. 

---

65 
Bolalar ekranda hikoyalar yaratishi, o'zlari ixtiro qilgan belgilarni chizishi va 
jonlantirishi, grafik va tovush bilan ishlashni o'rganishi mumkin. Bolaning o'z ijodi 
natijasini do'stlari yoki boshqa foydalanuvchilar bilan bo'lishish imkoniyati bo'lishi 
ham muhimdir. 
Scratch 8 yoshdan 16 yoshgacha bo'lgan o'quvchilar uchun mo'ljallangan, ammo 
kichik bolalar ota-onalari yoki katta birodarlari bilan birgalikda ushbu muhitda 
loyihalarda ishlashlari mumkin. Boshqa tomondan, hatto ko'plab talabalar ham 
Scratchdan kompyuter laboratoriyalarida foydalanishlari mumkin.