Gulshod yunusova scratch dasturi orqali dasturlashtirishni uzluksiz ta’lim bosqichlarida o’qitish metodikasi!!! Namangan 021 Ushbu o’quv qo’llanma yoshdan toki 16 yoshgacha bo’lgan bolalar uchun mo’ljallangan bo’lib, undan maktab

jarayoni. 
 
Mushuk sichqonga yetsa, “miyolash” ovozini amalga oshirish, sichqon 
pisjloqqa yetsa sichqon ovozini chiqarish jarayonini hosil qilish mumkin.

---

48 
 
Rasm 77/ Pishloq hamma yerda hosil bo’lishi uchun bloklarni o’rnatish. Bu 
pishloq hamma yerda hosil bo’lishi uchun pishloqni har yearga quyish 
bloklaridan foydalanamiz, koordinatalarini kiritamiz.Mushukni ko’rinishini 
o’zgartirish jarayoni Kostyumlar bo’limida amalga oshirilihi mumkin, u 
yerda 
qushimcha 
kostyumlari 
bo’ladi.
 

---

49 
 
Yuqoridagi bo’lim ovozlar bilan ishlash bo’limi, uning yordamida mushukga 
ovoz berish mumkin. Miyovlashini amalga oshirish mumkin bo’ladi.
 
Mana 
sichqonga 
mushuk 
tegsa 
miyolashini 
amalga 
oshiramiz:
 

---

50 
II BOB. TA’LIM JARAYONIDA SCRATCH DASTRIDAN UZUKSIZ 
TA’LIM BOSQICHLARIDA QO’LLASH METODIKASI. 
2.1.
 
"BOSHLANG’ICH 
SINF 
O’QUVCHILARIDA” 
SCRATCH 
MUHITIDA 
DASTURLASH“ 
MAVZUSINI 
O’QITISH 
METODIKASI”. 
 
Bugungi kunda fan va texnika shu qadar tez rivojlanadiki, ta'lim ko'pincha ularga 
yeta olmayapti, mos kelmaydi desak mubolag’a bo’lmaydi, ularni quvib o’tishga 
harakat qilishi kerak. Masalan, informatika bo'yicha Rossiya, Amerika, 
O’zbekistonda o’tkaziladigan olimpiadalarda muvaffaqiyatli ishtirok etish uchun 
siz boshlang'ich maktabdan boshlab jiddiy o'qishingiz kerak. Axborot 
texnologiyalari sohasida ishlaydigan yetakchi universitetlar va kompaniyalar - 
Moskva davlat universiteti, Moskva fizika-texnika instituti, MIPhI, Inxa va 
boshqalar - maktab o'quvchilarini tobora yoshligidanoq ilmiy faoliyatga jalb 
qilishga intilmoqda. Buning uchun tanlovlar, viktorinalar, olimpiadalar va boshqa 
tadbirlar o'tkaziladi. 
Kichik maktab yoshida allaqachon ko'plab bolalarning qiziqishlari sezilarli 
o'zgarishlarga uchraydi va ularning aksariyati umuman ta'lim faoliyati va xususan 
ilmiy va bilim faoliyatidan uzoqlashadi. Buni turli xil sabablar bilan izohlash 
mumkin (buni psixologlar va o'qituvchilar qilishadi), ammo eng jiddiy sabablardan 
biri, shubhasiz, bizning bolalarimizning ta'lim faoliyatidagi muvaffaqiyatsizligi 
yoki bunday muvaffaqiyatsizlikdan qo'rqishidir.
. Psixologlar tomonidan o'tkazilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, bolalar ota-
onalari vafotidan so'ng, maktabda muvaffaqiyatsizlikka uchrash qo'rquvini ikkinchi 
o'ringa (stress nuqtai nazaridan) qo'yadilar. Bunday vaziyatda o'qituvchilarning eng 
muhim vazifalaridan biri bolani o'zini to'liq anglashi mumkin bo'lgan qulay ta'lim 
va ta'lim muhitini yaratish deb hisoblash kerak. 
O'quvchilarning kompyuter faniga bo'lgan qiziqishining pasayishining yana bir 
sababi bu mavzuni o'rganish uchun federal ta'lim standartlari tomonidan berilgan 
soatlarning ozligi. Bundan tashqari, ikkinchi avlod standartlariga "Informatika" 

---

51 
fani umuman kirmaydi, uni "Axborot texnologiyalari" bilan almashtiradi. Asosiy 
e'tibor o'quvchilar tomonidan axborot savodxonligini oshirishga qaratilishi kerak, 
bu har xil turdagi ma'lumotlarni qayta ishlashda umumiy ko'nikmalarni nazarda 
tutadi. Informatika bo'yicha nazariy mashg'ulotlar sinfdan tashqari ishlarga 
kiritilgan va shuning uchun ixtiyoriydir. 
Shuning uchun eng dolzarb muammo - boshlang'ich maktabda informatika 
bo'yicha maktabdan tashqari ta'lim faoliyatini loyihalashtirishni tashkil etishning 
mumkin bo'lgan yondashuvlarini o'rganish... Lapchik, I.G. Semakin, E.K. 
Xennerning ta'kidlashicha, bunday faoliyat, bir tomondan, talabalarning o'zini o'zi 
anglashi va o'zini o'zi tasdiqlashi uchun muhit yaratishga imkon beradi, 
ikkinchidan, ularda ijodkorlik va bilimga bo'lgan ihtiyojni shakllantiradi va tegishli 
vositalarni taqdim etadi. Uni amalga oshirish. Yuqoridagi muammoning yechimi 
kompyuter fanini o'qitishda Scratch dasturlash tilidan foydalanishga asoslangan 
bo'lishi mumkin.Scratch - bu ob'ektga yo'naltirilgan muhit bo'lib, unda Lego 
konstruktorlarida avtomobillar yoki boshqa narsalar rangli g'ishtlardan 
yig'ilgandek, dastur bloklari rang-barang ko'rsatma g'ishtlardan yig'iladi. 
Bundan tashqari, Delphi kabi vizual dasturlash muhitidan va hatto taqdimot 
tizimlaridan zamonaviy g'oyalarni topishingiz mumkin. 
Bundan tashqari, Delphi kabi vizual dasturlash muhitidan va hatto taqdimot 
tizimlaridan zamonaviy g'oyalarni topishingiz mumkin.
 
Scratch - bu multimedia tizimi. Tilning aksariyat operatorlari grafika va ovoz bilan 
ishlashga, animatsiya va video effektlarni yaratishga yo'naltirilgan. Media-
manipulyatsiya - bu Scratchning asosiy maqsadi.Ayni paytda "Scratch muhitida 
dasturlash" mavzusini o'qitish metodikasi ishlab chiqilmagan. Shu munosabat 
bilan, bu darslikning maqsadi boshlang'ich sinf o'quvchilariga "Scratch muhitida 
dasturlash" mavzusi bo’yicha o'qitish metodikasini ishlab chiqishdir.
 
Tadqiqot maqsadlari: 
Scratch muhiti, uning imkoniyatlari va xususiyatlari bilan tanishish; 
Scratch muhitida dasturlashning o'ziga xos xususiyatlariga aniqlik kiritish; 
darsliklar, o'quv qo'llanmalari va uslubiy adabiyotlarni tahlil qilish; 

---

52 
kichik maktab o'quvchilariga Scratch muhitida dasturlashni o'rgatishning o'ziga 
xos xususiyatlarini ochib berish; 
"Scratch muhitida dasturlash" mavzusini o'rganishda aks ettirilishi kerak bo'lgan 
savollar ro'yxatini ishlab chiqish; 
"Scratch muhitida dasturlash" mavzusida o'quv qo'llanmalarni va tematik 
rejalashtirishni ishlab chiqish; 
ishlab chiqilgan texnikaning eksperimental sinovini o'tkazish 
"Boshlang'ich sinf o'quvchilariga" Scratch muhitida dasturlash "mavzusini o'qitish 
muammosining nazariy asoslari" birinchi bobida "Scratch in Programming" 
mavzusini o'qitish muammosining nazariy asoslari, shu jumladan: 
Scratch dasturlash muhitining tavsifi; 
Scratch muhitida dasturlashning o'ziga xos xususiyatlari; 
informatika fanidan darsliklar va o'quv qo'llanmalarini tahlil qilish 
"Boshlang'ich sinf o'quvchilariga" Scratch muhitida dasturlash "mavzusini o'qitish 
muammosining nazariy asoslari" birinchi bobida "Scratch in Programming" 
mavzusini o'qitish muammosining nazariy asoslari, shu jumladan: 
Scratch dasturlash muhitining tavsifi; 
Scratch muhitida dasturlashning o'ziga xos xususiyatlari; 
informatika fanidan darsliklar va o'quv qo'llanmalarini tahlil qilish. 
Ikkinchi bobda "Boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun skretchli o'qitish 
metodikasini ishlab chiqish" boshlang'ich sinf o'quvchilariga skretchli dasturlashni 
o'rgatishning o'ziga xos xususiyatlari bayon etilgan, shu jumladan: 
mavzuni o'rganishda ko'rib chiqiladigan masalalar ro'yxati; 
mavzuni o'qitish bo'yicha uslubiy tavsiyalar; 
bu sohada mavzularni o’rgatishda tematik rejalashtirish maqsadga erishishda 
kerakli bo’ladi..
 
Uchinchi bobda "Boshlang'ich maktabda" Scratch muhitida dasturlash "mavzusini 
o'qitish usullarini qo'llash bo'yicha eksperimental ishlar" boshlang'ich sinf 
o'quvchilarining Scratch muhitida dasturlash qobiliyatining diagnostikasi 
tavsiflanadi va ishlab chiqilgan metodikaning samaradorligi tahlil qilinadi. 

---

53 
Boshlang'ich sinf o'quvchilari tomonidan "Scratch muhitida dasturlash" mavzusini 
o'rganish natijasi bo'lgan ikkita loyihani ishlab chiqish bo'yicha bosqichma-bosqich 
ko'rsatmalar beriladi. 
Ishlab chiqilgan metodikaning eksperimental sinov 31-sonli maktabi Namangn 
shaxrida bo'lib o'tdi va uning samaradorligini ko'rsatdi, bu metodologiyani 
boshlang'ich maktabda ishlaydigan informatika o'qituvchilari tomonidan 
foydalanish uchun tavsiya etishga imkon beradi.