Gülsüm Hüseynova. Тат дили лексиk fondunun genealожi
təhlili
28
hon xuruz-vəçə
bıcəncundənund «Bayramda cavanlar xoruz-
beçə döyüşdürürlər» və s. Yoxsa belə: «Bayramda cavanlar
xoruz-beçə döyüşdürürlər».
Çal – «quyu»
(Kilv.). Müq.et: fars.
Cah-e ab (PRS, 343);
tac.
çah (TRS, 252), dəri.
çəh (RPDS, 296), gily.
ça (GRS,
343), puştu.
tsa (RPDS, 296), tal.
çol (TRAS, 421).
Biz bu münasibətlə tal.
çölə, azərb.
çala sözlərini də
qeyd edə bilərik.
Çeruvu (yə) «heyvan» (Q.). Baba bey Aysel ə bare çeru-
vuyə nağul gof saxtü. «Baba Ayselə heyvanlar haqqında nağıl
danışdı».
«Heyvan» mənalı sözlər müxtəlif şəkildə motivlənmişdir.
Məsələn, gilyan dilində
çarpo sözü «dördayaqlı»,
zəbanbəste
sözü isə «dilibağlı» ifadəsi ilə motivlənir. Azərbaycan dilində
də heyvanı bildirmək üçün «dördayaqlı», «dili-ağzı bağlı»
təyinlərindən istifadə olunur.
Bizə belə gəlir ki,
çeruvu sözünün
çer tərkib hissəsi
çə-
har (dörd) sözünün başqa fonetik variantıdır. İkinci tərkib
hissəsi isə, yəqin ki, «ayaq», «qılça» mənasında işlənən söz-
dür.
Çimnüri «alma növü» (Lah.). Nümunə: Bə Boğ Mijə ən
xuba si meyvə
çimnüri hisob bəbiran «Mijə bağında ən yaxşı
meyvə
çimnüru hesab olunur».
Çimxil «itburnu» (Lah.). Nümunə: Ə
çimxil böyrəyə
nimikirə be təmiz soxtan, ə öüyi be mədə-boğırsoğ kor fidoşta
bəbiran. «İtburnudan böyrəyin duzunu təmizləmək üçün,
suyundan, şirəsindən isə mədə-bağırsaq üçün istifadə olunur».
Çıx «öskürək» (Lah.). Tan sıxan soxtan
çıx girift. «O da-
nışan kimi öskürək tutdu».
Sürvə «öskürək» (Ab.). Qəri
şürvə-şürvə hadi saxtənbü
«Qoca öskürə-öskürə danışırdı».