Gülxani pənah salatin əHMƏdli azərbaycan ədəbiyyatı
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri 101 edilsə də, düşmən xalqların humanist duyğuları önündə elə ilk günlərdən mənəvi boşluğunu duydu. 1941-42-ji illər dövründə aparılan hərbi əməliyyatlardan birində-Moskva yaxınlığındakı döyüşlərdə böyük hərbi məğlubiyyətə uğradıldı. Hitler Almaniyasının «məğlubedil-məz» olduğu puça çıxdı. Milli tərkibjə çoxluq təşkil edən Sovet İttifaqında xalqlar arasında düşəjək milli ixtilaflarda ordunu zəiflədib, istəyinə nail olajağını düşünən faşist Al-maniyasının böyük səhvə yol verdiyi göz qabağında idi. Al-man siyasətçisi Görinqin Hitler Almaniyasının yüksək və-zifəli zabitlərinə göndərdiyi məktubda deyilir: «Baltik sahili ölkələrində... orada yaşayan almanlara arxalanmaq, litva-lılar, latışlar və estonlarla ruslar arasındakı ziddiyyətlərdən Almaniyanın mənafeyi üçün istifadə etmək lazımdır. ...Cə-nubda ukraynalılar və velikoruslar arasında baş verə biləjək ziddiyyətlərdən faydalanmalıyıq. Qafqazda isə yerli gürjü, erməni və tatarlarla ruslar arasındakı ziddiyyətlərdən bizim xeyrimizə istifadə olunmalıdır» (B. Nəbiyev). Belə bir dövrdə xalqlar rəşadət nümayiş etdirdi. Ölkə- nin bütün ziyalıları bir araya toplaşdı. Xalqın faşizmə qarşı mübarizədə bütün qüvvə və bajarıqlarının birləşdirilməsi yolunda sovet şairlərinin, yazıçılarının, curnalistlərinin rolu misilsiz oldu. Qələbə naminə göstərilən fədakarlıqlarda Azərbayjan şairləri, yazıçıları böyük rol oynadı. Onlar sülh- sevər xalqının, millətinin iradəsini ifadə etdilər. Onların ar- zusu, amalı faşizmə qarşı mübarizədə öz vəzifəsini başa düşüb xalqı müharibəyə, işğalçılara qarşı nifrət ruhunda tərbiyə etmək idi. Bir əsgər kimi döyüş meydanlarında bir əlində qələm, bir əlində süngü olan Azərbayjan şair və yazıçıları bu şanlı qələbənin əldə edilməsi yolunda göstərdikləri fədakarlıqlara görə adlarını tarixin şanlı səhifələrinə yazdılar. Zaqafqaziya Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 102 xalqlarının milli bərabərlik, birlik, qardaşlıq duyğuları ilə «silahlanması» yolunda apardığımız məqsədyönlü işdə xalqımız öz müdrikliyini göstərdi. Bütün müharibə boyu Yazıçılar İttifaqına sədrlik etmiş Səməd Vurğun Tbilisidə mitinqdə çıxış edərkən qədim dostluq ənənələrinə söykənərək deyirdi: «Zaqafqaziyanın qardaş xalqları olan gürjülər... azərbayjanlılar öz tariximizdə dəfələrlə ümumi düşmənlərimizə qarşı, yəni yadelli işğalçılara qarşı əlbir mübarizədə birləşmişik. Biz dəfələrlə düşmən qoşunlarını qırıb dağıtmış, onları Kürün və Arazın joşğun sularında qərq etmişik.... Biz bu gün ümumi düşmənimiz olan nemes faşizmi ilə üz-üzə durmuşuq. Böyük babalarımız olan Tariyel, Sasunlu David, Babək və Koroğlunun ölməz simaları fikrimizdə yenidən janlansın. Qoy keçilməz Qafqaz dağlarının dibi görünməyən dərələri nemes işğalçıları üçün məzarıstan olsun...». S. Vurğun müharibənin ilk günündə yazdığı «Vətənin keşiyində» şeirində bütün qələm dostlarını, xalqını, millətini döyüşə çağırır, faşizm üzərində qələbəyə səsləyirdi. Əli silah tutan xalqının vətənpərvər oğullarını düşmənə qarşı nifrət ruhunda tərbiyələnməsini istəməklə yanaşı, bütün qələm dostlarını jəbhəyə, döyüşə, silaha sarılmağa, ən böyük silah olan qələmiylə, sözüylə qələbənin qazanılmasına yardımçı olmağa səsləyirdi. Müharibənin ilk günündən Bilsin ana torpaq, eşitsin Vətən, Müsəlləh əsgərəm mən də bu gündən! Bu gün bir süngüdür əlimdə qələm. -deyən şair yüzlərlə Azərbayjan şairinin, sənətkarının istək və arzularını ifadə etmiş oldu. Könüllü olaraq 40 mindən çox ərizə ilə mürajiət edib döyüşə gedən, 150-mindən artıq ordu sıralarına daxil olan Azərbayjan oğlu və qızları arasında bu xalqın düşünən beyinləri, şairi, alimi, curnalisti, yazıçısı da Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri 103 vardı. Xalqın qəhrəman oğulları «əfsanəvi Brest qalasının müdafiəsində qəhrəmanlıqla həlak olmuş hərbi həkim M.Qədirovun, məharətlə hazırladığı partlayışlarla Prut çayı sahilində düşməni ağır fəlakətə uğratmış siyasi işçi Kamal Qasımovun, ilk döyüşdə on bir faşisti məhv etmiş snayper İlyas İsmayılovun, Leninqrad göylərindəki vuruşmalarda yeddi düşmən təyyarəsini vurub salan, on yeddi yara aldığına baxmayaraq, qırıjısını öz təyyarə meydanımıza endirən Hüseynbala Əliyevin, qeyri-bərabər döyüşdə on nəfərlik düşmən dəstəsini məhv edib həlak olan Bəxtiyar Kərimovun, Stalinqrad müdafiəçisi Baloğlan Abbasovun adlarını» məhz şairlərimiz, yazıçılarımız tarixə həkk etdilər. O zamanlar Sovet İttifaqı Marşalı F. İ. Tolbuxin yazırdı: «...azərbayjanlı döyüşçülər hüjum zamanı yüksək vətən-pərvərlik, dönməzlik, mərdlik, alman faşist quldurlarına qarşı kin və nifrət kimi öz xalqlarının ən gözəl keyfiyyət-lərini nümayiş etdirirlər». Bu böyük qələbələrin əldə edilməsində Azərbayjan ədəbiyyatı əsl silah oldu. Ədiblərimiz Əbülhəsən Ələkbərzadə, Böyükağa Qasımzadə, Ənvər Əlibəyli, Əyyub Abbasov, Zeynal Cabbarzadə, İslam Səfərli, Əbil Yusifov, Oruj Qoşqarlı, Hüseyn Abbaszadə, Fərrux Həsənli... müharibənin dəhşətlərini öz gözləri ilə görmüş, ağır döyüşlərin şahidi olmuşlar. Hüseyn Natiq, Ənvər Qazıyev kimi qələm sahibləri bu döyüşlərdə qəhrəmanjasına həlak olmuşlar. Torpağın azadlığı uğrunda döyüşlərdə iştirak edən bu insanlar ölüm-dirim mübarizəsində döyüşçüləri mübarizəyə ruhlandıran şeirlər yazır, onların qəhrəmanlıq dolu döyüşlərini qələmə alır, şeirlərində, məqalələrində hekayələrində onları tərənnüm edirdilər. Döyüşçülərimizin qüdrətini, onlarda Vətənə olan sonsuz məhəbbəti, çiyin-çiyinə döyüşən dilləri, dinləri müxtəlif xalqların humanist ideyalarını, sülhsevərliyini, faşizmə, Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 104 vəhşiliyə nifrətini bu əsərlərdə əks etdirirdilər. Bu döyüşlərdə bütün xalqların şair və yazıçıları bir əqidə, məs-lək uğrunda vuruşur, qələmiylə xalqa, sülhə xidmət edirdi. Bu yolda qazax şairi Abdulla Cuma Qalib həlak olub. Şair Ənvər Əlibəyli 416- jı Taqanroq diviziyasının igid zabit-lərindən biri kimi jəbhəyə getdiyi gündən ön jəbhədə vuruş-muş, düşmənin janlı qüvvə və texnikasını məhv etmiş, bir zabit kimi qızğın döyüşlərdə öz topları ilə döyüşçü dostla-rının irəliləməsinə kömək etmiş, döyüşlər səngiyəndə, dinj-lik tapanda hamı yatıb dinjələndə qələminə sarılmış, yazıb-yaratmışdır. Əliylə qazdığı səngərlərdə vahid Vətən bildiyi Ukrayna torpağına olan sevgisini də ifadə edirdi: Bu gün səngər qazdığım bu yerdə Sarı sünbül əkilərdi əzəllər. İşləyərdi, oxuyardı, gülərdi, Bu yerlərdə xoş baxışlı gözəllər. Yazdığı şeirlər qəzet və curnallarda çap edilirdi. 1944- jü il 31 yanvar «Ədəbiyyat qəzeti»nin səhifələrində onun haqqında Yazıçılar İttifaqına ünvanlanmış belə bir məktub dərj edilmişdı: «Böyük Vətən Müharibəsi jəbhələrində böyük rəşadət və fədakarlıq göstərən həqiqi Azərbayjan balası, sizin yetişdirməniz gənj jəbhəçi şair Ənvər Əlibəyli haqqında sizə yazmağı və belə bir vətənpərvər şair tərbiyə etdiyinizə görə sizə təşəkkür etməyi borj bilirik. Baş leytenant Ənvər Əlibəyli bizim hissənin ən qabaqjıl, bajarıqlı, mübariz kommunist zabitlərindən biridir... Əlibəyli yoldaş azğın alman işğalçılarına qarşı döyüşlərdə igidlik və rəşadət göstərdiyinə görə dövlət tərəfindən «Qırmızı ulduz», «İkinji dərəjəli Vətən müharibəsi» ordenləri ilə təltif edilmişdir. Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|