Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
1 04 Mark R. Cohen kalabalıklara dair (özellikle ortaçağda) olaylan, yanı sıra yetkili lerin binaların onarılmasına izin verdiği durumları gösterir.38 Yasanın zimmi ibadethaneleriyle ilgili lafzını hayata geçirme ye İslam otoritelerinin sadece zaman zaman ilgi göstermeleriyle, İslam hukuku kategorik yasaklamaya karmaşık biçimlerde ekler yaph. İstisnalar ortaya çıkh. Bir ibadethaneye izin verip verme meye karar vermenin ölçütü, kentin fetih sırasındaki statüsü ol� du. Küçük görüş ayrılıkları, Sünni İslam'ın dört Ortodoks mez hebini karakterize etti.39 Fıkıhçı El-Subki'nin on-dördüncü yüzyıl ortalarında yazdığı iki antlaşma, ibadethane inşası ve on anmını büyük bir aynnhyla değerlendirir.40 Geç ortaçağdan bu türde birçok değerlendirme var. Zimmi ibadethanelerinin statüsü üze rine ayrı bir fıkıh literatürüyle karşılaşmamız şaşırhcı değil; zira bunlar, gayri-Müslim dinsel yaşamın en dikkat çeken y anını ve dolayısıyla doğal bir yakınma kaynağını·oluştururdu. Mısırlı bilgin Şeyh Damanhuri, on dördüncü yüzyılda, Kahi re'deki camilerin statüsü ile ilgili bir soruya yanıt verirken, ko nuyla ilgili çeşitli görüşleri özetlemiştir. Hanefi mezhebinin, ba rış antlaşmasıyla gayri-Müslimlerden alınan kentlerde, anlaş manın toprağın yerli ahaliye ait olduğunu ve ahalinin haraç vermesini hükme bağlaması koşuluyla, ibadethanelerin inşasına izin verdiğini açıklamış. Teslim koşullan toprağı Müslüman sa yıyor ve yerli ahaliye kelle-vergisi dayahyorsa, ibadet yerlerine izin verilmezdi.41 Yıkıldıktan sonra ya da yıkılmak üzere olan izinli bir binanın yeniden inşası, "yeni" olduğu belli olmayacak şekilde kah kurallara bağlanmışh. İnşaat malzemeleri, orijinal yapının malzemesiyle aynı olmak zorundaydı.42 İslam hukuku nun, lafzına göre Kahire kiliselerinin ayakta durmasına izin ve rilmemesi gerekirdi; ne var ki, Damanhuri'nin anlaşması, yıkıl malarını önledi.43 El-Subki, ibadethanelere karşı iddiaların, İslam'ın mülkiyet ve delil yasalarına uygun olması gerektiğinde ısrar eder.44 Tarih sel ve belgesel kaynaklar, bunu doğrular. Örneğin 1038 yılında, Haç ve H i lal Altında Ortaçağda Yah u d i l e r l 0 5 Eski Kahire'nin (Fustat) Yahudileri, "modem, yakın zamanda in şa edilmiş" bir sinagoga sahip olmakla suçlandılar. Yahudi ce maatinin lideri, Müslüman bir mahkemenin önüne çıkarıldı ve binanın eskiliğini kanıtladı. İddiasını desteklemek için, "sinago gun eski bir yapı olup yeni inşa" edilmediğini doğrulayan çok sayıda Müslüman tanığı birlikte getirdi. . Kadı, "olgulara ve bul gulara uygun karar verdi ve kararını bağlayıcı yaplı." Sinagog kurtuldu. Tarihçilerin şansına, Kahire'nin Yahudi cemaati, tekrar sorun çıkması durumunda sinagogun eskiliğinin kanılı olarak kullanılmak üzere, mahkeme karanın kendi arşivinde sakladı.45 Geç ortaçağa ait Mısır'dan başka bir örnek de, ibadethanele rin statüsü konusunda zimmi din ve hukuk otoriteleri ile İslami din ve hukuk otoriteleri arasındaki, kolay olmasa da beklenen ilişki tarzını açığa vurur. 1442'de bir Kahire sinagoguyla ilgili İs lami tarihsel kaynaklar ile Yahudi belgesel (Geniza) kaynakların tesadüfi çakışması, ilginç bir öykü anlahr. Bir sinagogun rutin denetimi sırasında yasadışı onarım izlerini arayan Müslüman bir heyet, minbere kazınmış ve neredeyse okunamayacak derecede silinmiş Arapça bir yazı keşfetmiş. Ahmed ve Muhammed sözcük lerini -Peygamber'in iki adı- okumuş ve ölüm cezasını gerektiren dine hakaret vakasıyla -İslamın kurucusunun adlarına ayakla basan Yahudiler- karşılaşlıklan sonucuna varmışlar. Gayri Müslim ahaliye yönelik baskıların arthğı bu geç dönemde bile, kadılar ve muhtasib (piyasa denetçisi), üç Yahudi sanık hakkında nispeten hukuksal nesnellikle soruşturma ve kovuşturma yü rütmüş. Sonunda bir bütün olarak cemaatin isnat edilen suçla bir ilişkisi olmadığına inanan, kadılar, sadece minberin yıkılmasını emretmişler; yapıya bunun dışında zarar verilmemiş. Bir tür top lu cezalandırma da buna eşlik etmemiş - aynı dönemin bir Al man kentinde bir Yahudinin bu şekilde "keşfedilmiş" Hıristiyan karşılı gerçek ya da sözde eylemi söz konusu olsaydı, olasılıkla, bir toplu cezalandırma olurdu. Sadece suçunu itiraf edenler ce zalandırılıp her kesin gözü önünde dövülmüş.46 1 06 Mark R. Cohen O zamanın Yahudi cemaati, bir iç krizden kaygılanıyordu: Kendi reisinin kötü yönetimi. Memluk sult anına sunulan ve gö revdeki adamı uzaklaşhnp yerine daha önceki "muhterem" kişi yi atamasını isteyen başvurularında (Geniza belgesi) Yahudiler, minber hakaretinde kusuru bulunduğunu ileri sürerek, savlarını şeytani işler yapan Reise bir taşlamayla süslemişler! Zimmi karşılı şiddetlerinde kontrol edildiklerinde bile, zimmi ile onun Müslüman efendisi arasındaki sözleşmenin ihlali gibi ihlaller tehlikeyi ortadan kaldırabilrr& 1442'de bir tek Kahire si nagogundaki keşif, Müslüman otoriteleri diğer gayri-Müslim ibadethaneleri araşhrmaya itti. Bu, himaye alhndaki cemaatlerde büyük bir korkuya neden oldu. Bir Karait* Yahudi evi mescide çevrilirken, birçok kilise de zan alhnda kaldı. Sonunda, Yahudi (Rabbanit ve Karait), Samariten ve çeşitli Hıristiyan liderler bir Müslüman kadının önüne · çağnlıp, Ömer Pakh'na bağlılıklarını tekrarlamak zorunda bırakıldılar.47 Dinin Aleniyeti Ömer Pakh'nın ilgili hükümleri, dinin açıkça belli edilmesiyle ilgilidir: Kendi üstünlüğünü korumak için İslam, öncelikle, zim mi dinin görünürlüğünü en aza indirmek istedi. Musevilikten çok Hıristiyanlık esas kaygıydı; zira, Doğu Hıristiyanlığı birçok törenini açık havada yapıyordu. Yollarda ve çarşılarda haçların ve kutsal kitapların sergilenmemesi, kilise duvarları dışında halı ların silkelenmemesi, kilisede görev yaparken ya da cenaze tö renlerine katılırken zimmi1erin çok yüksek sesle konuşmaması, gibi yasakların arka pl anını bunlar oluşturur. Hıristiyanlar, açık Paskalya törenlerinden vazgeçmek zorunda kaldılar. İslam Hı- * 8. yüzyılda Kınm'ın dağlık bölgelerinde yaşayan Yahudi cemaatine verilen ad- çv. Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|