Haç ve H i lal Altı nda Ortaçağda Yahudi ler 3 4 1
61
G . Liddell ve R. Scott,
A Greek-Englislı Lexicon
(Oxfofd, 1968), 759.
Zo
narion,
klasik Grekçe sözcük
zone'nin
cik eki almış şeklidir; Latinceye
zona
olarak geldi ve Latince
cingutum
sözcüğüyle eşanlamlıdır.
62
Noth, "Abgrenzungsprobleme," 304-305. Modern bir Nesturi Hıristi
yanlığı tarihçisi "Müslümanlığa dönmek", diyor, ortaçağ kaynaklarında
çoğunlukla "zunnan atmak" ifadesiyle anlatılır; J. M.- Fiey,
Clıretiens sy
riaaues soııs [es abbasides: surtout a Bagdad
(749-1258)-
(Louvain, 1980), 88,
n. 24.
63
Calip/ıs and Tlıeir Non-Muslim Subjectş
içinde, 117; ve
islam Ansiklopedi
si,
1. basım,
Zunnar
maddesi. Noth, Süryani bağlantısından söz etmez.
64
Clıroniquc da Secrt (Histoirc Ncstoriennc), Patriologia Orientalis
(Paris,
1919), 13-630 içinde:
wa-kana awwal man amara al-iskalaniyyin bi-slıadd al
zananir
fi
awsatihin li-yatamayı;azu bi-dlıalika min glıairilıim
(eşlik eden
Fransızca çeviri, "ötekilerden" sözlerini "des autre jeunes gens" olarak
cilalar). Dipnota göre, bir kaynak, Mar Emmeh'in Catholocos olarak
kutsamasını Osman'ın halifeliğinin birinci yılına yerleştirir. Pasajı Za
yat da aktanr:"The Distinctive Signs of the Christiansand Jews in Is
lam," 201-202 ve Tretton'un
"Zunnar"
başlıklı makalesinde.
65
Iohannis Ephesini (Efesli John), Historiae Ecclesiasticae, Pars Tertia,
ed. ve Latinceye çv. E.
W. Brooks (1935; yeni basım, Louvain, 1952),
Süryanice metin 165, Latince çeviri 2: 122-13 (bölüm 33); İngilizce çevi
ri: R. Payne Smith,
Tlıe Tlıird Part of tlıe Ecclesiastical History of Jolın Bic
lıop of Eplıesııs
(Oxford, 1860),
223.
66
Bkz. not 57'de aktarılan makalem.
67
Ömer Paktı'nın öz-savunmacı amacı, üzerine bkz. Noth, "Abgren
sungsprobieme,". 307-313.
68
Bkz. bolüm 2.
69
Artı
tay/asan
(bir
tür
kukuleta) ve
qalansuwa
(koni biçiminde bir şap
ka). Fattal,
Le statut,
101-102; Lewis,
islam,
2:
224 (no. 77). Aynca bkz. Bu
kitap bölüm 10.
70
Nedensel kanıt, engin bilgin ve Babil yeşivasının başı Saadya
Gaon'dan gelire Talmudik Berakhot risalesi üzerine Arapça yorumun
da, sabah duasıyla
(birklıot ha-slıahar)
ilgili bölümde, Saadya, kuşak
(Talmudik pasajdaki Aramik sözcük
himyana'dır)
bağlanırken "israil'i
güçle donatan O'na şükürler olsun" duasının okunması gerektiğine
dair talmudik emri açıklamak için Süryanice biçimiyle
zunara
ve Arap-
342 Mark R. Cohen
ça fiil
tazannara (ya-tazannara al-zunara)
sözcüklerini kullanır. Bkz.
Pe
rush R. Saadya Gaon le-masekhet berakltat, Ginzei yerushalayin
(Ginzei
Jerusalem), ed .. Abraham J. Wertheimer (Kudüs, 1981), 241 içinde. Bu
yayına dikkatimi çektiği için Profesör Michael Sokolff' a minnettarım.
Benzer şekilde, kendi dua- kitabında, sabah dualarıyla
(birklwi hashahar)
ilgili talimatlarda Saadya, özel bir yorum yapmadan şunları yazar:
"Zunnar bağlandığı sırada 'İsrail'i büyüklükle donatan [Tanrı' sözü ile
biten duayı] oku."
Siddur R. Saadja Gaon,
ed. I. Davidson et al (Kudüs,
1970), 88, satır 17. Geniza belgeleri
zunnar'dan
fazla söz etmediği halde,
Saadya'dan günlük dinsel pratikle ilgili bu pasajlar, Iraklı Yahudilerin
genelde giydiklerini gösteriyor.
7ı
Fattal,
Le statut,
102-110. Ayrıca bkz. giysi yönetmeliğimi yeniden yü
rürlüğe sokulmasını da kapsayan fermanların (807-1364) kronolojik in
celemesi: Zayat, "The Distinctive Signs of the Christian and Jews in is
lam," 213-215.
72
Goitein,
A Mediterranean Sodety,
2:
286, 288.
73
Buna dikkatimi çektiği için Michaell Cook'a minettarım. Bkz. Cook,
"Magian Çheese:
An
Archaic Problem in Islamic Law,"
Bulletin of the
School of Oriental and African Studies
47 (1984), özL 451-454.
74
Bkz. bölüm 6.
75
Bkz. bölüm 3.
76
Fattal,
Le statut,
38 (Hira ile anlaşma).
77
Hadislerde, dhimmi1erin elindeki kölelerle ilgili epeyce değerlendir
me bulunuyor. Örneğin bir kafir bir Müslümanı köleleştiremez.
Bir
dhımmi'nin
İslama dönen kölesi, sahibinin iradesine rağmen, kölenin
parasal değeriyle belirlenen bir fiyattan satılması gerekir. Hıristiyan
efendisinin çocuğunu doğurduktan soma İslama dönen Hıristiyan bir
hizmetçi kız
(ama),
baba da İslama dönmedikçe serbest bırakılmalıdır,
bu durumda
kız
adamın kölesi olarak kalabilir. Abd el-Rezzak el
Senani,
El-Musannaf,
6: 43 vd.
7s
Ibn el-Kayyım,
Ahkam ahi al-dhimma,
kısım 2, 730 vd. Cümleciğin bi
çimi, bu anlamı da kapsayan Pakt'ın bir- versiyonu (Badr al-Din İbn
Jama'a tarafından saklanan bir versiyonunu) içine alır: "Esirlerimizi sa
tın
alamazlar." Köfter, "Handbuch des islamischen Staats und
Verwaitungsrechtes von Badr-ad-Din Ibn Gama'ah,"3.
79
Abd el-Rezzak el-Senani,
El-Musanna/,
6: 46-47.
Haç ve Hi lal Altı nda Ortaçağda Yah u d i l e r 343
80
Ibn el"Kayyım'ın, köle maddesinin çok daha önce yan yana gelen ve
aralarında hiçbir cümle bulunmayan iki hüküm arasına sıkıştığı ömer
Paktı'nın bir versiyonuna dayandığını belirtmek gerekir. Hükümler
den biri, dhımmi1erin kendi dinine adam döndürmesini yasaklar, diğe
ri bir dindaşlarının İslama dönmesini engellemelerini yasaklar. Ibn el
Kayyım,
Ahkah ahl al-dhimma,
kısım 2, 657-661.
81
Bkz. Bölüm 3.
82
Pakter,
Medieval Canan Law and the Jews,
132-137.
83
Goitein,
A Mediterranean Sodety,
1: 130-137.
84
Fattal,
Le statut,
240. Ibn Kayyım el-Cevziyye'nin dlıimmi'lerin Müs
lümanların üstünde görevlerde çalıştırılması yasağı üzerine uzun bö
lümü, Müslümanların gönülsüz de olsa, bu kafir katiplerin, vazgeçil
mezliğini kabul ettikleri anekdotlarla doludur. Ibn Kayyım,
Ahkam ahi
al-dhimma,
kısım 1, 208-238.
85
Fattal,
Le statut,
236-237; Ibn Kayyım,
Ahkah ahi al-dhimma;
kısım 1,
208-238.
86
Ibn Kayyım'ın sözü edilen bölümünde, bu birkaç kez görünür.
87
Fattal,
Le statut,
240-252, İbn Kayyım (not 84'de aktarılan bölüm),
Ömer ibn Abdülaziz'le başlamak üzere halifelerin bu uygulamanın kö
künü kurutma çabalarının tarihsel bir incelemesini verir.
88
Lewis, islam, 2: 225 (no-.-
77),
Diğer antolojilerde-örneğin, Stillman,
Jews of Arab Lands,
167468; ve Bat
Ye' ol, The Dhımmi,186.
89
Lewis,
İslam,
2: 225 (no. 78
)
.
90
Fattal,
Le statut,
252 vd.
91
Endülüs'teki Müslüman yönetiminde Yahudi başarılarının öyküsü,
Ashtor,
Jews ofMoslem Spain'de
izlenebilir.
92
Goitein,
A Mediterranean Sodetı;,
2: 374-380.
93
Richard Gottheil, "Fragments from an Arabic Common-Place Book,"
Bulletin de l'institut Fracçaise d'Arckeologie Orientale
34
(
1934
)
, 102-128;.
krş. Mark R. Cohen, "Correspondance and Social Control in the Jewish
Communities of the Islamic World: A Letter of the Nagid Joshua Mai
monides,"
Jewish History
1,-no. 2
(
1986
)
, 40.
94
Dönemle ilgili kitaplarda ve Lewis,
Islam,
2: 227 (no. 80)'de sıkça ak
tarılır. Abu Sa'ad ve ailesi üzerine daha fazlası için bkz. bu kitapta bö
lüm 5.
95
Claude Cahen, "Hiştoires coptes d'un cadi medieval,"
Bulletin-de
Dostları ilə paylaş: |