Har bir marketinga yo‘naltirilgan korxonaning faoliyatini oqilona yuritish, bu

4.2-rasm. Tovar (xizmat)larni ishlab chiqarish joyi bo‘yicha muammolar tasnifi
Mahalliy ishlab chiqaruvchilar bo‘yicha marketing tadqiqotlari muammolari
bevosita ishlab chiqarishning qaysi bozorga mo‘ljallanganligi bilan ifodalanadi.
Chunki tovar (ish va xizmat)larning bir qismi ichki bozorga va bir qismi tashqi
bozorga mo‘ljallangan bo‘lishi mumkin. Bunda qancha tovar qachon va qayerda
sotilishini aniqlash ham o‘ziga yarasha tadqiqotlarni talab qiladigan muammolardir.
Chet mamlakatlarda ishlab chiqaruvchilar bo‘yicha marketing tadqiqotlari
muammolari ham o‘ziga xos. Chunki, ularning ishlab chiqarish jarayonlari
o‘zlarining talab va ehtiyojini inobatga oladi va narx ham bizdan xoli holda
shakllanadi. Shu tufayli bir xil tovar o‘zimizda va xorijda ishlab chiqarilgan bo‘lsada
narxi turlicha bo‘lishi mumkin. Endi qaysi tovar bilan muomila qilish masalasi ham
ma’lum darajada muammolarni keltirib chiqaradi.
Ushbu muammolarning statistik ko‘rinishini quyidagicha ifodalash mumkin:
Mj = ∑ Mi ;
i=1
Bunda: Mj – tovar (xizmat)larni ishlab chiqarish joyi bo‘yicha mavjud bo‘lgan
jami muammolar;
Mi - tovar (xizmat)larni ishlab chiqarish joyi bo‘yicha mavjud muammolarning
alohida i – turi;
∑ - jamlash belgisi;
I – muammoning turi;
p – muammoning umumiy soni.
2. Marketing tadqiqotlari muammolarining bir qismi tovar (xizmat)larni
sotish bozori bilan bog‘liqdir. Chunki ishlab chiqarilgan tovar (xizmat)ni qaysi
bozorga sotishligi, qanday sotilishi, qachon va qancha sotishligi ham katta
muammodir. Ushbu muammolar ikki guruhga bo‘linadi:
- ichki bozorda sotish muammosi;
-tashqi bozorda sotish muammosi.
Tashqi bozorda sotish ham ikki yo‘nalishda amalga oshiriladi. Tovar
(xizmat)ni sotish faqat xorijiy davlatlargagina emas, balki o‘z mamlakatimizning
ichida boshqa huddudlarda ham sotish tushuniladi. Shu tufayli buni ham ikki guruhga
bo‘lib o‘rganish maqsadga muvofiqdir. Bularga:
- bir davlat ichida, ammo tovar (xizmat) ishlab chiqarilgan hududdan boshqa
hududda;
- mazkur davlatdan tashqaridagi bozorda. Bu asosan tovar (xizmat)larni eksport
qilish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Tashqi bozordan xaridorlarni topish ham juda
katta muammo. Ammo bugungi kunda ushbu masalaga keng yo‘l ochib berildi. Hozir
tovar (xizmat)lar eksporti bilan har bir xorijiy mamlakatlarda joylashgan elchilarimiz
ham shug‘ullanmoqda. Bu tovar (xizmat)larni ishlab chiqaruvchilar uchun ham katta

Marketing tadqiqotlari muammolarining sotish bozori bòyicha tasnifi
imkoniyat yaratilganligidan dalolatdir. Bularning bog‘liqligini quyidagicha ifodalash mumkin.





Tashqi bozor

Ichki bozor




Davlatdan tashqarida

Hududdan tashqarida