Hayot faoliyati xavfsizligining huquqiy asoslari Reja

2. Hayot faoliyati xavfsizligini ta`minlash sohasida O`zbekiston Respublikasi qonunlari

Respublikamiz Prezidenti tomonidan amalga oshirilayottan tadbirlarning barchasida xalq manfaati, inson qadriyati eng oldingi o`rindadir.
So`nggi yillarda Oliy Majlis tomonidan yangi asrda aholining xavfsizligini kafolatlovchi, fuqarolar mas`uliyati va jamiyat taraqqiyotining huquqiy zaminini belgilovchi bir nechta qonunlar qabul qilindi. «Yo`l harakati xavfsizligi to`g’risida», «Gidrotexnika inshootlarining xavfsizligi to`g’risida», «Odamning immunitet tanqisligi virusi bilan kasallanishini (OIV kasalligining) oldini olish to`g’risida»,
«Aholini va hududlarni tabiiy hamda texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish to`g’risida», «Fuqaro muhofazasi to`g’risida», «Qishloq xo`jalik o`simliklarini zararkunandalar, kasalliklar va begona o`tlardan ximoya qilish to`g’risida», «Radiatsiyaviy xavfsizlik to`g’risida», «Terrorizmga qarshi kurash to`g’risida»gi qonunlar sho’lar jumlasidandir.
YUqorida sanab o`gilgan qonunlar ichida 1999 yil 20 avgustda qabul qilingan «Aholi va hududlarni tabiiy hamda texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish to`g’risida»gi qonun favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasidagi asosiy hujjatlardan biri hisoblanadi.
Ushbu qonun aholi va hududlarni tabiiy hamda texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasidagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladi hamda favqulodda vaziyatlar ro`y berishi va rivojlanishini oldini olish, favqulodda vaziyatlar keltiradigan talafotlarni kamaytirish va favqulodda vaziyatlarni bartaraf etishni maqsad qilib qo`yadi.
Qonunda davlat hokimiyati va boshqaruvining barcha darajadagi organlari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar tomonidan aholini va hududlarni favqulodda vaziyatlarda muhofaza qilishning asosiy tamoyillari, maqsadlari, vazifalari va usullari aniqlanib, mustahkamlab qo`yilgan.
1 - bo`lim «Umumiy qoidalar» deb nomlanib o`z ichiga 1-5 moddalarni oladi. Ularda qonunning asosiy maqsadi, favqulodda vaziyatlar bo`yicha asosiy tushunchalar, qonun xujjatlari, muhofazaning asosiy tamoyillari va axborot qanday bo`lishi lozimligi ko`rsatib berilgan.
II bo`limda - «Favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilishni ta`minlash tizimi» (6—14-moddalar) - muhofaza tizimini tashkil etuvchi organlar, ularning vazifalari haqida so`z yuritiladi. Favqulodda vaziyatlarni oldini olish va unday vaziyatlarda harakat qilish davlat tizimi, Vazirlar Mahkamasi, Favqulodda vaziyatlar vazirligi, vazirliklar idoralar, mahalliy hokimiyat organlarining vakolatlari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlarning majburiyatlari belgilab berilgan, ilk bor fuqarolar o`zini o`zi boshqarish organlari, jamoat birlashmalarining ishtiroki ko`rsatilgan.
Favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish bo`yicha maxsus vakolatli davlat boshqaruvi organi Favqulodda vaziyatlar vazirligining vazifalari 8-moddada keltirilgan:
-favqulodda vaziyatlarning oldini olish, bunday vaziyatlarda aholi hayoti va sog’lig’ini, moddiy va madaniy boyliklarini muhofaza qilish, shuningdek, favqulodda vaziyat oqibatlarini bartaraf ztish va zararni kamaytirish yuzasidan choralar ishlab chiqadi hamda amalga oshiradi;

• 
  aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasida maxsus dasturlar ishlab chiqilishi va ilmiy tadqiqotlar amalga oshirilishini tashkil etadi;
  
• 
  o`z vakolati doirasida vazirlik va idoralar, korxona, muassasa va tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar uchun bajarilishi majburiy bo`lgan qarorlar qabul qiladi;
  
• 
  boshqaruv organlarining, aholini va hududlarni muhofaza qilish kuchlari va vositalarining favqulodda vaziyatlar sharoitida harakat qilishga tayyor bo`lishini tashkil etadi;
  
• 
  favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish kuchlari va vositalari boshqaruvini amalga oshiradi, boshqaruv punktlari, xabar berish va aloqa tizimlarini tuzadi;
  
• 
  favqulodda vaziyatlar sharoitida avariya-qutqaruv ishlari va kechiktirib bo`lmaydigan boshqa ishlar o`tkazilishini tashkil etadi;
  
• 
  aholini va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muxofaza qilish tadbirlari bajarilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshiradi;
  
• 
  ishlab chiqarish va ijtimoiy ob`ektlar bo`yicha loyihalar, qarorlar yuzasidan davlat ekspertizasi o`tkazilishida ishtirok etadi;
  

-qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni amalga oshiradi.
«Fuqarolarning huquq va majburiyatlari» deb nomlanuvchi III bo`lim qonunning asosiy bo`limi hisoblanadi. Bu bo`limda shaxs, jamiyat va davlat manfaatlari uzviy birlikda ko`rib chiqilgan.
Qonunning 20-25-moddalarida favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish uchun zarur bo`lgan kuch va vositalar, favqulodda vaziyatlar ro`y bergan zonalar chegarasi, qo`shimcha kuch va vositalarni olish masalalari yoritilgan.
«YAkunlovchi qoidalar» deb nomlanuvchi V bo`lim moliyaviy va moddiy resurslarning zahiralarini barpo etish va ulardan foydalanish tartibini belgilaydi. Bu erda shuningdek aholini va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasidagi qonunni buzganlik uchun tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar javobgar bo`lishlari ta`kiddab o`tilgan.
O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan 2000 yil 26 mayda qabul qilingan «Fuqaro muhofazasi to`g’risida»gi qonun harbiy harakatlar olib borish davri masalalariga bag’ishlangan. Ushbu qonun fuqaro muhofazasi sohasidagi asosiy vazifalarni, ularni amalga oshirishning huquqiy asoslarini, davlat organlarining, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning vakolatlarini, O`zbekiston Respublikasi Fuqarolarining huquqlari va majburiyatlarini, shuningdek fuqaro muhofazasi kuchlari va vositalarini belgilaydi.
Qonun V bo`lim va 23 moddadan iborat. I bo`limi «Umumiy qoidalar» deb nomlanib, beshta moddani o`z ichiga oladi. Bu moddalarda fuqaro muhofazasining asosiy tushunchalari, vazifalari, qonun hujjatlari, ushbu qonunni buzganlik uchun javobgarlik va xalqaro hamkorlik to`g’risida ma`lumrtlar berilgan.