«hayvonlar anatomiyasi, fiziologiyasi, jarrohligi va farmakologiya» kafedrasi
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
30 4. Sepsisni kompleks davolash usullari. Samarali davolash uslublari xozirgacha ishlab chiqilgan emas. Ammo shunga qaramasdan, davolash erta va kompleksli bo’lishi kerak va u mikroblarni bostirish, organizmdan toksinlarni neytrallab chiqarish va barcha funksional buzilishlarni tiklashga qaratilishi shart. Antiseptik terapiya kompleksiga quyidagi umumiy va mahalliy usullar kiradi: 1. Himoya kuchlarini ishga solish, organizmning oziqlanishini yaxshilash va atsidozni pasaytirish. Shu maqsad bilan hayvonga yengil hazm bo’ladigan, vitaminga boy, ishqorli oziqa beriladi: o’nib chiqqan arpa, osh sodasi (30 – 40 g) qo’shilgan kepak atalasi, sabzi va boshqa sabzavotlar. Jarayon og’ir kechganda toksik va alimentar gipovitaminozlar rivojlanadi. Natijada immunogenez va jigarning antitoksik faoliyati pasayadi, fagotsitar aktivlik yomonlashadi. Infeksiyaga qarshi rezistentlik ayniqsa retinol defitsitida yaqqol kuzatiladi, bunda shilliq pardalarning baryer xususiyatlari yo’qolib, mikroblar organizmga kirib boradi. Shuning uchun vitaminoterapiya katta ahamiyatga ega. Oziqa bilan tushadigan vitaminlardan tashqari parenteral yo’l bilan uch baravar ziyod miqdorda vitaminlarni, masalan: retinol, askorbin kislotasi, tiamin, riboflavin, piridoksin, foliy kislotasi, siankobalaminni yuborish maqsadga muvofiq. Askorbin, foliy kislotalari va siankobalaminlarning ta’sirini kuchaytirish uchun ular bilan birgalikda pentoksil, metiluratsil va prodignozan yuboriladi. Metabolik va alimentar atsidozni yo’qotish uchun ratsiondan silos va boshqa achchiq oziqalar chiqariladi, hamda organizmga bikarbonat yoki trisamin infuziya qilinadi. Xujayrali gipokaliyemiyada vena ichiga 1–5 % kaliy eritmasi (500 ml yuboriladigan eritmaga, 20–30 mekv/l) yuboriladi. Kaliy miqdori ko’p bo’lganda 10 % kalsiy xloridi qo’llanadi. Natriy yetishmasligida 10 % natriy xloridi (1 kg tirik massaga 1,5 – 2 mekv/l) bir kunda bir marotaba yuboriladi. 2. Organizmning reaktivligini oshirish; himoya reaksiyasini aktivlashtirish; immunologik jarayonlarini, qon hosil qiluvchi a’zolar faoliyatlarini kuchaytirish; parenximatoz a’zolar faoliyati va dezintoksikatsiyani yaxshilash. Bunda septik jarayon boshlanishida vena ichiga 10 % kalsiy xloridi 1 : 10 yoki 10 % natriy salitsilati 2 : 10 eritmalari bilan konservatsiya qilingan qon yuboriladi (yirik hayvonlarga 1000 – 2000 ml, kichik hayvonlarga 50–100 ml). Sensibilizatsiyaga uchragan nerv markazlarining angioretseptorlarini haddan ziyod qo’zg’alishini oldini olish va shok hosil bo’lmasligi uchun qon tomchi yoki sekin tizillatib yuborilishi lozim. Bunda 1000–2000 ml konservatsiya qilingan qonga 1,25– 2,5 g novokain qo’shiladi, yoki qonni yuborishdan 15–20 daqiqa oldin venaga 1 kg hayvon massasiga nisbatan 0,25 ml, 0,25 % novokain eritmasi yuboriladi. Qon ikki kunda bir marotaba quyiladi. Azot defitsitida organizmni oqsillar bilan boyitish hamda immunogenez, eritropoezni yaxshilash va intoksikatsiyani kamaytirish maqsadida infuzion eritmalarga oqsilli gidrolizatlar yoki aminokislotalar eritmalari qo’shiladi. Masalan 31 gidrolizin (L–103) va aminopeptin (qoramol qonining oqsillaridan olinadi), kazein gidrolizati SOLIPK (sut oqsilidan olinadi). Oqsil gidrolizatlari tomchilatib, 1 daqiqada 60–70 tomchi yuboriladi. Tanlangan gidrolizat har kuni kichik hayvonlarga 150–200 ml, yirik hayvonlarga 2000–3000 ml dan yuboriladi. Vena orqali 33 % etil spirtning yuborilishi bakteritsidli va organizm reaktivligini oshirish xususiyatlarga ega. Ammo uning uzoq vaqt qo’llanilishi jigar va retikuloendotelial sistemasiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. 3. Suvsizlanishning oldini olish maqsadida infuzion eritma, qon quyiladi. Hayvonga xohlagancha suv beriladi. Infuzion suyuqlikning miqdori 30–40 ml/kg tashkil qiladi. Yirik hayvonlarga (400 kg) bir kunda 15–16 litr yuboriladi. 4. Nerv sistemasining parabiotik holatini yo’qotish va trofikasini yaxshilash maqsadida himoya terapiya usullari va chora – tadbirlari qo’llanadi. Buning uchun simpatik gangliy va nerv tugunlarining nоvokain qamallari o’tkaziladi hamda novokainning 0,5 % eritmasi uyqu arteriyasiga yoki aortaga yuboriladi. Nerv markazi qo’zg’alishining oldini olish maqsadida vena ichiga 10 % natriy bromidi (yirik hayvonlarga 100–150 ml) har kuni, 3 kun davomida yuboriladi. 5. Organizmdagi infeksiyani quyidagi uslub bo’yicha yo’qotish mumkin. Eng avval vena ichiga gentamitsin (yirik hayvonlarga 10 ml) bilan 0,25–0,5 % novokain eritmasi yoki 5 % li 10–20 ml glyukoza eritmasi bilan 0,002 g/kg morfotsiklin quyiladi, so’ng bir soatdan keyin muskul orasiga yarim sintetik penitsillinlar (ampitsillin, karbenitsillin va boshq.) yoki sefaloksin va moksalaktin va boshq yuboriladi. Mikroblarni muvaffaqiyatli bostirish maqsadida venaga sekinlik bilan eritiluvchi sulfanilamidlar (5–10 % norsulfazol, 10–20 % etazol) quyiladi. Og’iz orqali sulfadimetoksin, sulfalen beriladi. Kamfora zardobini qo’llashda juda yaxshi natija kuzatiladi (I.I.Kadikov). Camphorae tritae – 4,0 Glucosae – 60,0 Spiritis aethylici – 300,0 Sol natrii chloridi 0,8 % – 700,0 Yirik hayvonlarga vena orqali kuniga 2–3 marotaba 200–300 ml dan, kichik hayvonlarga 20–30 ml. Bundan tashqari 3 baravardan ziyod askorbin kislotasi qo’shilib yuborilishi (yirik hayvonlarga 6–8 g) zarur. 6. Energetik defitsitni to’ldirish, jigar baryerini himoya qilish va jigarning antitoksik faoliyatini tiklashda vena ichiga 20 % glyukoza quyiladi. Yuqorida aytib o’tilganlarni hisobga olib, insulin yuboriladi (otga 100–200 T.B., qoramolga 150–300 T.B., kichik hayvonga 5–20 T.B.). 7. Toksinlarni neytrallash va organizmdan chiqarib tashlash. Qo’llaniladi: vitaminoterapiya, qon qo’yish, venaga gidrolizatlar, qon, glyukin, reopoliglyukin, kamfora zardobini quyish. Ular hammasi intoksikatsiyani pasaytiradi. Undan tashqari vena orqali 40 % geksametilentetramin bilan kofein (yirik hayvonlarga 15–20 g/2–3 g, kichik hayvonga 0,3–2/0,2–0,3 g). 32 Dezintoksikatsiya va tomirlar trombozini oldini olish maqsadida vena ichiga geparin yuboriladi: 400 kg otlarga bir kunda 3 marotaba 4–6 ml (1 ml da 5000 T.B.), kichik hayvonlarga bir kunda bir marotaba 0,25–0,5 ml. Geparin ayniqsa kuyishdan hosil bo’lgan sepsisda yaxshi natija beradi. Gemodezni qo’llash katta ahamiyatga ega, chunki u aktiv adsorbent bo’lib, endo – va ekzotoksinlar bilan tezda kompleksli birikmalar hosil qiladi. Uning dezintoksikasion ta’siri vena orqali yuborilganda 10–15 daqiqadan so’ng boshlanadi (1daqiqada 40–80 tomchi). Preparat diuretik xususiyatlarga ega. Gemodez bir kunda bir marotaba 2–3 kun mobaynida qo’llaniladi, katta hayvonlarga 1000–2000 ml, kichik hayvonlarga 50–150 ml. 8. Sensibilizatsiyani yo’qotish, tomirlar va xujayralar membranalarining o’tkazuvchanligini pasaytirish hamda K va Ca larning o’zaro nisbatini normallashtirish. Buning uchun vena ichiga 30 % natriy tiosulfati (yirik hayvonlarga 50 ml, kichik xayvnlarga 3–5 ml) yuboriladi. Uning bilan C vitamini qo’shib yuboriladi. K va Ca larning o’zaro nisbatini to’g’rilash uchun vena orqali 10 % kalsiy xloridi eritmasi yuboriladi (katta hayvonlarga 100–150 ml, kichik hayvonlarga 10–15 ml). gistaminning yomon ta’sirini pasaytirish maqsadida teri ostiga dimedrol yuboriladi (yirik hayvonlarga 0,2–0,5 g, kichik hayvonlarga 0,02– 0,04 g) yoki og’iz orqali beriladi – 0,2–1,0 va 0,04–0,08 g. Undan tashqari boshqa antigistaminli preparatlar qo’llaniladi. 9. Simptomatik davolash. Jarayonga qo’shilgan a’zoning funksional holatini yaxshilashga qaratilgan. 10. Septik o’choqni mahalliy davolash usullar bilan davolash. Masalan: o’lgan to’qimalarni kesib olib tashlash, qisqa novokain qamallarni bajarish, mikrobga qarshi kurashish, to’qimalar parchalanishidan hosil bo’lgan moddalar rezorbsiyasining oldini olish (drenajlash, qontraperturalar, osmoterapiya, proteolitik fermentlar). Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|