Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
Yönəldici 384
Yönəldici dəzgahlarda və ya ölçmə maşınla- rında hərəkətli hissələr (stol, support və s.) üçün dayaq rolunu oynayaraq, onların qovuş- ma xətləri ilə təmasa girir və onların verilmiş trayektoriya üzrə hərəkətini təmin edir ( şəkil 1
). Yönəldicilər sürtünmə və ya sürüşmə prinsipi ilə işləyirlər. Onlar dəqiq profilə malik olmalı, titrəməyə və yeyilməyə qarşı yüksək davamlıq göstərməlidirlər. Yönəldicilərin üzünömürlüyü işçi səthlərin aşağı kələkötürlüyə və yüksək bərkliyə malik olması, yağlama intensivliyi və istismar müddətində düzgün qulluq edilməsi ilə təmin edilir. Yönəldicilər adətən araboşlu- ğunu daimi tənzimləyən mexanizmlərlə təchiz olunurlar ki, bununla da yeyilməni kompen- sasiya etmək olur.
Şəkil 1. Dəzgahda tətbiq olunan yönəldici
(alm. die Führung, ingl. Guideway) Yönəldici arabacığı maşın və ya mexanizm düyümü olub, üzərində bir neçə hissəni yönəl- dici boyunca aparır. Metalkəsən dəzgahlarda arabacıqlar supportun aşağı hissəsinə bərkidilir və yönəldicilər boyunca hərəkət edir. Karusel və yonma dəzgahlarında arabacıqlar eninə tirdə yerləşir və ya konsol üzərində stolun hissəsi olub, onun yönəldicilər boyunca hərəkətini tə- min edir. Toxuma dəzgahlarında, yazı maşınla- rında və velosipedlərdə də bu arabacıqların tət- biqinə rast gəlinir. Dəzgahlarda tətbiq olunan arabacıqların daxi- lində xüsusi sürüşən diyircəkli sistem yerləş- dirilir. Hərəkət zamanı yastıq kürəcikləri uy- ğun daxili yuva üzrə diyirlənərək sürtünməni azaldır və hərəkətin səlisliyini artırır (şəkil 1).
(alm. die Führungswagen, ingl. G uide carriage )
Yönəldici mexanizmlər bir nöqtəsi çevrə üzrə hərəkət etdikdə digər nöqtəsi düzxətt üzrə hə- rəkət edən →mexanizmdir. Bu mexanizmlərin işlənməsi Vatt tərəfindən gündəmə gətirilmiş- dir. O, porşen qolunun düzxətli hərəkətini çarxda bərkidilmiş, çevrə üzrə hərəkət edən koromıselə ötürmək üçün belə bir mexanizm üzərində düşünmüşdür. Yönəldici mexanizm- lər →maşınqayırmanın sonrakı inkişaf dövrün- də önəmli rol oynamışdırlar. Yönəldici mexa- nizmlər dəqiq və təxmini olaraq iki növə bölü- nürlər. Dəqiq mexanizmlər nəzəri cəhətdən də- qiq düzxətli hərəkət icra etməlidirlər. Aşağı- dakı dəqiq mexanizmlər mövcuddur: Qarp antiparaleloqramı, → Poselye –Lipkin mexa- nizmi, Brikar mexanizmi.
Şəkil 1. Çebışev mexanizmi Yönəldici mexanizmlər 385
Təxmini mexanizmlərin bir nöqtəsi çevrə üzrə döndükdə onun başqa bir nöqtəsi təxmini düz xətt üzrə yerdəyişmə icra edir. Bu meyil- lənmə o qədər azdır ki, praktikada çox vaxt təxmini yönəldici mexanizmlərdən istifadə edi- lir. Çünki, bu mexanizmlərin hazırlanması asan başa gələndir. Şəkil 1-də Çebışev mexanizmi göstərilmiş- dir. Mexanizmin A nöqtəsi çevrə üzrə hərəkət etdikdə, B nöqtəsi düzxətli hərəkəti icra edir. Bunun üçün əsas şərt kimi qolların aşağıdakı nisbəti vacibdir: OC=AC=64, OD=25, AD=11. ACB bəndi düzdür və C nöqtəsində əyilmir. O və D oynaqları tərpənməz yerləşirlər.
(alm. das Lenkgetriebe, ingl. Guiding mechanismus)
Yuma maşın hissələrini yığmadan öncə metal tozları, kiçik yonqar qırıqları, sürtmə ma- teriallarının qalıqları, abraziv toz və bu kimi qalıqlardan təmizlənməsi üçün tətbiq olunur. Onların bu yolla hissənin deşiklərinə və ya kanallarına düşməsinin və maşınların istismarı zamanı hissələrin vaxtından əvvəl yeyilməsi- nin qarşısı alınır. Maşın hissələrinin yuyulma- sı çox əməktutumlu prosesdir və hazırlamaya sərf olunan vaxtın 10%-ni təşkil edir. Yumaq üçün əsasən aşağıdakı üsullardan isti- fadə olunur:
Kimyəvi (hissəni mayedə batırma və üzvi məhlulların köməyi ilə şırnaqla yuma),
Elektrokimyəvi (elektrolitdə sakit halda və ya məcburi həyacanlandırma ilə),
Ültrasəs. Maşın hissələrinin səthində olan rəng və antikorroziya yağlarının qalıqlarının və digər bərk çirklər mexaniki olaraq əllə fırçanın kö- məyi ilə kənarlaşdırılır, yuyulur və sonda sıxılmış hava ilə təmizlənir. Dəqiq birləş- mələrin yığılmasında hissələrin yuyulması hər düyümün yığılmasından öncə aparılır. Bununla bərabər bu hissələrin və yığılmış düyümlərin xüsusi yuma yerlərinə aparılması çətindir. Buna görə də, bir çox zavodlarda bu və ya digər düyümlərin yuyulması üçün nəzərdə tutulmuş yuma dolabları yığma sahəsinə yaxın yerləşdirilir. Belə bir dolab şəkil 1-də göstərilmişdir. Mexaniki açılıb-örtülən qapağa (1) malik bu dolab iki yönəldiciyə (2) malikdir. Bu yönəldicilərə yığma düyümünə sazlana bilən kassetlər yerləşdirilir. Kassetlər uyğun ucluqlara və kanallara malikdirlər. Yuyulan yığma vahidi kassetdə oturdulub dolaba daxil edilir. Yuma maşını işə düşdükdə dolaba yuyu- cu məhlul daxil olur.
Şəkil 1. Universal yuma dolabı
Seriyalı və kütləvi istehsalda düyümlər işçi personalın iştirakı olmadan xüsusi yuma ma- şınlarında (birkameralı, ikikameralı və üç- kameralı) yuyulur. Kütləvi istehsalda böyük sayda istehsal olunan eyni tipli yığım düyüm- lərinin yuyulması üçün mexanikləşdirilmiş yu- ma maşınlarından istifadə edilir. Şəkil 2-də diyirlənmə yastıqların yuyulması üçün maşın təsvir edilmişdir. Yastıqlar ağızlığa (1) dol- durulur və oradan zəncir üzərində bərkidilmiş tutucu barmaqlarla (2) götürülür. Zəncir üzə- rində hərəkət edən yastıqlar cərgə ilə düzülmüş ucluqların (3) altından keçdikdə onlar maye şırnağı ilə yuyulur. Təzyiq altında verilən məh- lul yastığın xarici üzüyünü gah bir, gah da o biri tətəfə fırladır. Yuyulmuş yastıqlar yeşiyə (4) atılır. İstifadə edilmiş maye aşağıdan çənə (5) axaraq süzgəcdən keçir və yenidən dövriy- yəyə daxil edilir. Yuma prosesini aşağıdakı mərhələlər şək- lində təsvir etmək olar: mayenin mexaniki tə- siri, islatma, temperatur təsiri, hopma və yuma. Yuma məhlulunun tərkibi təmizləmədə böyük rol oynayır. Onlar çirk qatını yumşaldaraq onu əriyən elementə çevirməli, səthi kifayət qədər islatmalı, məhlulun səthə yenidən çökməsinə imkan verməməlidir. Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|