Hisse 01 uz qabigi

Poladın səthi tablandırılması 

 

81 

 

Səthi  alovla  qızdırmaq  üçün  alov  yaradıcı 

qurğudan istifadə olunur.  Səthə verilən yüksək 

temperaturlu  alov  (3000°C  -ə  qədər)  onu  qısa 

müddətdə  850÷900°C-ə  qədər  qızdıraraq  aus-

tenit  çevrilməsi  halına  gətirir.  Soyutma,  qur-

ğuya  inteqrasiya  olunmuş  suçiləyən  başlıqla 

aparılır.  Bu  üsul  ilə  alınan  tablandırma  dərin-

liyi 1÷6 mm arasında yerləşir.  

Tablama  temperaturundan  yuxarıda  ifrat  qız-

dırılmış duz və qurğuşunla dolu vannada hisssə 

tez  qızdırılaraq  səthdə  4  mm-ə  qədər  tablama 

dərinliyini almağa imkan verir.   

Tablanan  hissələrin  yüksək  tezlikli  elektrik 

cərəyanı  ilə  qızdırılması  zamanı  xüsusi  gene-

ratorlar  (50÷15000  Hs)  və  ya  lampalı  gene-

ratorlarda alınan (tezliyi 10

7 

Hs) cərəyanlardan 

istifadə  eidlir.    Qızdırılan  qatın  qalınlığı  az 

olduqda  daha  yüksək  tezlikli  cərəyandan  isti-

fadə  olunması  əlverişlidir.  Dəyişən  cərəyan 

hissənin  en  kəsiyi  boyunca  bərabər  paylan-

mayıb,  əsasən  onun  xarici  səthi  üzrə  axır.    Bu 

səthdə  temperatur  artdıqca  oradan  keçən 

cərəyanın  intensivliyi,  eyni  zamanda  qatın 

qalınlığı  da  artır.  Emal  rejimi  tablanan  qatın 

qalınlığından  asılı  olaraq  seçilir,  bu  üsulla 

hissələri  10÷15  mm-ə  qədər  tablanma  qalın-

lığında emal etmək olur.  

Lazerlə səthi tablandırmada səth lokal olaraq 

→lazer  şüası  ilə  qızdırılır.  Yaranan  istilik, 

səthin  daxilinə  keçməklə  üst  qatda  (0,05÷1,0 

mm arasında) tablama prosesinə şərait yaradır.  

 

(alm.  die  Oberflächenhärtung,  ingl.  Surface  har-

dening) 

 

Polietilen  [—CH

2

—CH

2

—]

n

,  etilenin  →poli-

merləşməsi  yolu  ilə  alınan  şəffaf,  süni  ma-

terialdır.  Polimerləşmənin  aparıldığı  şəraitdən 

asılı olaraq yüksək təzyiqli (aşağı sıxlıqlı), aşa-

ğı  və  orta təzyiqli  polietilen  (yüksək  sıxlıq-

lı) hazırlanır. Polietilenin xassələri və strukturu 

onun  alınması  üsulundan  asılıdır.  Ən  geniş 

yayılmış  polietilenin  orta  molekul  kütləsi 

30÷800  dəq,  20  °С-də  onun  kristallığı  50%, 

sıxlığı  isə  0,918÷0,930  q/sм

3 

arasında  yerlə-

şir. Aşağı  sıxlıqlı  materiallarda  bu  parametr-

lər   uyğun  olaraq  75÷90%  və  0,955÷0,968 

q/sм

3 

civarında  dəyişir

. 

Sıxlıq  artdıqca  mate-

rialın  bərkliyi,  elastiklik modulu,  axıcılıq həd-

di,  kimyəvi  davamlığı  artır.  Polietilen  dartıl- 

lmada  böyük  möhkəmlik  nümayiş  etdirir 

(10÷45  МPa).  Bundan  əlavə  polietilendən 

elektrik  izoləedicisi  kimi  də  istifadə  etmək 

mümkündür. Polietilenin əsas xassələri bunlar-

dan  ibarətdir: o istənilən konsentrasiyaya qarşı 

davamlıdır, xlor,  ftor  və  azot  turşusunda dağı-

lır,  80  °C  -dən  yuxarıda  alifatik  və  aromatik 

karbonlu  birləşmələrə  çevrilir,  radiaktiv  şüa-

lanmaya qarşı nisbətən davamlıdır, zərərsizdir, 

tətbiq  sahəsi   80÷120  və  60÷  100  °C  arasın-

dadır. 

Polietilendən lentlər,  borular  profilli məmul-

lar,    izoləedicilər,  qablar,   qalvanik  çənlər,  lif-

lər  və  s.  məmullar  istehsal  olunur.  Aşağı  sıx-

lığa  malik  olan  polietilenlər  ən  çox  yayıl-

mışdır.  

 

(alm. das Polyethylen, ingl. Polyethylene) 

 

Poliqon birləşməsi 

→

 Profilli val birləşməsi    

 

Poliqon  sıxıcı  sistemi  kəsici alətlərin (barmaq 

frezlərin,  burğuların)  tutqaclarda  bərkidilməsi 

üçün  istifadə  edilir.  Bu  presision  üsulla  alət-

lərin  yüksək  dəqiqliklə  şpindeldə  bərkidilməsi 

sayəsində  böyük  dövrlər  sayında  daha  dəqiq 

fırlanma hərəkəti  və təhlükəsiz  bağlama  təmin 

edilir.  Alətin tutulması  daxili hissəsi,  yəni alət 

yuvasının  poliqon  formasında  hazırlanmasına 

əsaslanır.  Bu  texniki  sistem  Schunk  GmbH 

(AFR)  tərəfindən  işlənib  TRİBOS  adı    altında 

patentləşdirilmişdir (şəkil 1).  

Şəkildən  göründüyü  kimi  alət  tutqacının 

daxili  yuvasının  en  kəsiyi    patronlarda  olduğu 

kimi  silindrik  formada  yox,  poliqon  forma-

sında,  xarici  hissəsi  isə  silindrik  formada    ha-

zırlanır.  Aləti bu yuvada oturtmaq üçün xüsusi 

tərtibatdan istifadə edilir (şəkil 2).  

Tutqac  tərtibatın  içərisində  xüsusi  yönəl-

dicilər  vastəsilə  mövqeləşdirilir  və  xarici  üç 

nöqtədən verilən qüvvə onu elastiki deformasi-

yaya  elə  uğradır  ki,  tutqacın  daxili  hissəsi 

silindrik  formanı  alır.  Bundan  sonra  alətin 

quyruq  hissəsu  rahat  bu  yuvaya  daxil  edilə 

bilir.  Xarici  qüvvə  götürüldükdən  sonra  tutqa-

cın  gövdəsi  öz  əvvəlki  vəziyyətinə  qayıtmağa 

çalışır  və  aləti  sıxaraq  qovuşma  nöqtələrində 

gərilmə  yaradır.  Alətin  bərkidilməsinə  20  san 

vax  lazım  gəlir.  Alətin  tutulması  üçün  lazım 

olan  gərilmə  qüvvəsi  əvvəlcədən  hesabi

---

Poliqon sıxıcı sistemi 

 

82 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şəkil 1. Poliqon sıxıcı sistemi  ilə alətbərkitmə  

 

yolla təyin edilir və sonra uyğun olaraq tutqac 

seçilir.  Tutqacın  bütöv  hazırlanması  sayəsində 

yüksək  dinamik  sərtlik  təmin  edilir.  Həm  də 

tutqacların  uzunboğaz  şəklində  layihələndiril-

məsi  ilə  alətin  ümumi  uzunluğunu  artırmaq 

olur  ki,  bununla  da  dərinlikdə  yerləşən  səth-

lərin asanlıqla emalına şərait yaranır (şəki 3).   

Poliqon  sıxıcı  sistemi  ilə  alətin  bərkidilməsi 

üçün  hissələrin  hazırlanma  dəqiqliyinə  yüksək 

tələbat qoyulur. Alətin və tutqacın dəqiqliyi h6 

kvalitetinə  uyğun  gəlir.  TRİBOS  alət  tutqa-

cının radial vurması  <0,003 mm həddində olur 

və o, 2,5G ilə incə tarazlaşdırılır ki, bununla da 

onların  →yüksək  sürətli  emal    üçün  tətbiqi 

reallaşır.  

 

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şəkil 2. TRİBOS sıxıcı tərtibatı 

 

 

 

Şəkil  3.  Uzunboğaz  alət  tutqacının  frezləmədə 

tətbiqi 

 

(alm. die Polygontechnik, ingl. Polygon technology) 

 

Poliqon  toru  kompyüter  qrafikasında  həndəsi 

fiqurun  tilləri  üzrə  birləşmiş  nöqtələr  çoxlu-

ğundan  ibarətdir. Üçbucaq və dörbucaq torlar 

geniş  yayılmışdır.  Poliqon  torlarını  yaddaşa 

vermək  üçün  düyümlər  cədvəli,  tillər  cədvəli 

və  ikiqart  zəncirlənmiş  tillər  cədvəli  şəklində 

verilənlər strukturundan istifadə olunur. 

Hər  düyüm  nöqtəsinin  torun  üzvü  olması 

üçün  o,  yerdə  qalan  torla  ən  azı  bir  əlaqəyə 

malik  olmalıdır.  Qraf  nəzəriyyəsində  poliqon 

torunu  çoxqatlı  tillərə  malik  olmayan  isti-

qamətsiz  qraflar    şəklində  təsvir  etmək  müm-

kündür.  Tillərinin  uzunluğu  sabit  olan  tor 

requlyar,  tilləri  bir-birinə  perpendikulyar  olan 

tor  ortoqonal  və  hər  bir  daxili  nöqtəsi  eyni 

---