Hisse 01 uz qabigi

Polinom 

 

85 

 

∑

=

+

=

k

í

i

i

x

b

b

y

1

0

∑ ∑

∑

∑

−

<

=

=

+

+

+

=

1

2

1

1

0

k

í

k

j

i

k

i

ii

j

i

ij

k

í

i

i

x

b

x

x

b

x

b

b

y

planlanması)  nəticələrindən  istifadə  edilir.  Ən 

sadə  halda  asılılıq  xətti  olur:  y=b

0

+bx. 

Eksperiment zamanı y-in qiymətləri ölçülür. O, 

həqiqi  qiymətdən  müəyyən  amillərin  (bəzən 

naməlum)    təsirindən  yaranan  xətalar  qədər 

meyillənir.  →Ən  kiçik  kvadratlar  üsulunn  tət-

biqi ilə bu xətti asılılıq üçün   b

0

 və bx qiymət-

ləri  tapılır.  Əldə  olunan  xətti  asılılıqların  kö-

məyi ilə tədqiq olunan parametr intervalında x-

in  istənilən  qiyməti  üçün  y-i  hesablamaq  olur.  

Faktorların (giriş parmetrlərin) sayı iki olduqda 

alınan bərabərlik müstəvidə yerləşir: 

 

y=b

0

+b

1

x

1

+b

2

x

2

. 

 

Ümumi halda  xətti  polinomlar,  yəni hiper  sət-

hin  I  tərtibli  polinomları  bu  şəkildə    ifadə 

olunurlar: 

 

 

 

 

Parabolik  əyri  xətlər  üçün  II  dərəcəli  poli-

nomlar üçün aşağıdakı düsturdla təsvir olunur: 

 

y=b

0

+b

1

x

1

+b

1

x

1

2

. 

 

əyri səthlər üçün isə (iki parametrli) o, bu for-

manı alır: 

 

y=b

0

+b

1

x

1

++b

2

x

2

++b

12

x

1

x

2

 +b

11

x

1

2

 +b

22

x

2

2

 

 

Faktorların (parametrlərin) sayı ikidən artıq ol-

duqda polinominal asılılıq ümumi şəkildə belə 

yazılır: 

 

 

Bu bərabərliyin xətti həddən başqa, qeyri-xətti 

və  kvadratik  hədlərə  malik  olması,  onun 

axtarılan  asılılığın  daha  dəqiq  təsvir  etməsinə 

imkan yaradır. 

Polinomun 

forması 

(xətti, 

qeyri-xətti) 

eksperimentin  planlanması  zamanı  aparılan  il-

kin,  sadə  eksperimentlərin  köməyi  ilə  dəqiq-

ləşdirilir,  çünki  polinomun  dərəcəsi  eks  peri-

mentin  həcmini  müəyyən  edir.  Əldə  olunan 

polinomun  adekvatlığı,  yəni  onun  verilmiş 

prosesi  təsviretmə  dəqiqliyi  →t-testi  və  →F-

testi ilə yoxlanılır.   

(alm. das Polynom, ingl.

 

Polynomial)

 

Polikristalik almaz (ingl. PCD) sintetik hazır-

lanmış,  almaz  hissəciklərindən  ibarət,  təsadüfi 

şəkildə  metal  matrisada  bir-birinə  qarışmış 

kütlədən  ibarət,  həddən  artıq  bərk  materialdır. 

Verilmiş  almaz  hissəciklər  yüksək  təzyiq  (6 

GPa)  və  temperatur  (1500°C)  altında  →sin-

terlənir.  PCD  materialından  materialların  me-

xaniki emalında geniş istifadə edilir. Dəmir və 

almaz  oxşar  karbon  tərkiblərə  malik  olduq-

larından,  bir  çox  hallarda  poladın  emalında 

almaz  problemlər  yaradır.  Kəsmə  temperaturu 

artdıqda  almazın  tərkibindəki  karbon  metala 

diffuziya edir və beləlikə alətin davamlığı aşa-

ğı  düşür.  Temperatura  davamlığı  700°C-dir.  

Ona  görə  də,  almazın  tətbiqi  əlvan  və  qeyri 

metalların  emalında  daha  əlverişlidir.  Bu  növ 

almazın  bərkliyi    monokristalik  almazdan  aşa-

ğıdır.    Polikristalik  almazın  İSO  513-ə  görə 

işarəsi “DP”-dir. 

(alm. polykristalliner Diamant, ingl. Polycrystalline 

diamon ) 

Polispast qüvvədə qazanc əldə etməyə xidmət 

edən,  hərəkətli  və  hərəkətsiz  gövdələrdə  otur-

dulmuş  diyircəklər  blokundan  ardıcıl  ke-

çirilmiş  iplərdən  ibarət  yükqaldırıcı  qurğudur 

(şəkil 1).  

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şəkil 1. Qüvvə polispastının sxemi 

1-yükü asmaq üçün üzük, 2-hərəkətli gövdə, 3-ip, 4-

hərəkətsiz    gövdə,  5-polispastın  asılması üçün  üzük

---