47
EPIKUREIZM:
1.
Fizyka:
- W swojej wizji rzeczywistości Epikur odwołał się do Demokrytejskiego atomizmu.
Główną tezą atomistyczną było przekonanie, Ŝe istnieją jedynie atomy, które poruszają się
w próŜni (niebyt). Atomy mają własności matematyczne: kształt, wielkość i połoŜenie, a
Epikur dodał tu jeszcze cięŜar. Pod wpływem cięŜaru atomy poruszają się z góry na dół.
Nie poruszają się jednak one idealnie pionowo w dół, gdyŜ na skutek zderzeń z innymi
atomami, ich ruch odchyla się od kierunku pionowego. To odchylenie od pionu, nazywane
klinamen, wprowadza do mechanicystycznej, atomistycznej wizji Demokryta element
niezdeterminowania, wolności.
2.
Teoria poznania:
- Epikur głosił sensualizm – czyli przekonanie, Ŝe jedynym i wystarczającym źródłem
naszej wiedzy jest doświadczenie zmysłowe.
- WraŜenia zmysłowe, które tworzą się w naszych organach zmysłowych za
pośrednictwem podobizn, które docierają do nas od rzeczy, są wiarogodnym źródłem
poznania, gdyŜ: odtwarzają rzeczywistość taką, jaka ona jest; są jasne; oczywiste; są
miarą wszelkiego poznania.
- Błąd pojawia się na płaszczyźnie sądu, tj. wtedy, gdy na podstawie podobizn wydajemy
sąd o rzeczywistości.
3.
Etyka:
- Wszelkie ludzkie postawy czy pragnienia obok elementu emocjonalnego zawierają
element racjonalny, tj. jakieś przekonanie. Fałszywe przekonanie jest źródłem choroby
duszy. W pewnym sensie wszyscy jesteśmy chorzy, gdyŜ w procesie wychowania
wszczepiono nam, obok prawdziwych przekonań, takŜe przekonania fałszywe. Jedyną
drogą jest podjęcie próby zmiany tych szkodliwych przekonań na drodze rozumowania.
To terapeutyczne zadanie naleŜy do filozofii.
- Tym, co przeszkadza nam najbardziej jest lę k. Epikur wyróŜnił 4 typy lęków i chciał je
usunąć, zmieniając fałszywe przekonania, które legły u podstaw tych lęków.
1/ Lę k przed bogami – opiera się na fałszywym przekonaniu, Ŝe bogowie ingerują w
jakiś sposób w świat. Świat tłumaczy się sam, jak pokazuje to teoria atomistyczna.
Bogowie wprawdzie istnieją, ale nie interesują się światem.
48
2/ Lę k przed ś miercią . Epikur mawiał, Ŝe gdy jest śmierć, to nie ma nas, a dopóki my
jesteśmy – nie ma śmierci. Podstawą tego przekonania jest fakt, Ŝe ludzka dusza,
podobnie jak ciało, składa się z atomów i ginie wraz ze śmiercią ciała.
3/ Lęk przed cierpieniem. Cierpienie, gdy jest intensywne – to jest krótkie, a gdy długie
– to lekkie i moŜna się do niego przyzwyczaić. Cierpienie moŜna usunąć poprzez
ograniczanie pragnień.
4/ Lęk przed niemoŜnością osiągnięcia szczęścia – na to daje receptę cała filozofia
Epikura.
- Cierpienie i lęk moŜna zminimalizować ograniczając swoje pragnienia do pragnień
naturalnych i koniecznych. Wśród ludzkich pragnień Epikur wyróŜnił: a/pragnienia
próŜ ne/ nienaturalne – czyli takie, których nie da się zaspokoić; te pragnienia są
nienaturalne, gdyŜ natura nie daje nam pragnień, które są nie do zaspokojenia; b/
pragnienia naturalne, tj, takie, które moŜna zaspokoić. Wśród pragnień naturalnych
moŜna wyróŜnić: pragnienia naturalne i niekonieczne – np. pragnienie wykwintnego
posiłku – oraz pragnienia naturalne konieczne. Pragnienia naturalne osiągają spełnienie,
realizują swój cel, którym jest zdrowe, ciągłe i niezakłócone funkcjonowanie organizmu.
Te pragnienia mogą być zaspokojone skromnymi środkami.
- Ograniczenie się do tego typu pragnień (naturalnych, koniecznych) to forma realizacji
przyjemnoś ci negatywnej. Epikur głosił hedonizm. Doktrynę tę głosił takŜe Arystyp z
Cyreny, który uwaŜał, Ŝe źródłem szczęścia jest przyjemność (hedone –gr.) , ale
pozytywna, zmysłowa, jak najbardziej intensywna. Tymczasem hedonizm Epikura opierał
się na przyjemności negatywnej, która polega na braku cierpienia.
Epikureizm: atomistyczny materializm, klinamen, sensualizm, hedonizm.
49
SCEPTYCYZM:
1. Krytyka poglą dów fizykalnych:
- Tymon z Flintu pokazywał rozbieŜności w poglądach filozofów na rzeczywistość. Chciał
pokazać, Ŝe filozofowie nie są w stanie poznać natury świata, Ŝe fizyka, która mówi o świecie
materialnym, jest mądrością pozorną.
- Wobec prawdy moŜna zająć następującą postawę:
1/ dogmatycy głoszą, Ŝe poznali prawdę, tj. uzyskali pewne poznanie rzeczywistości.
2/ agnostycy twierdzą, Ŝe nie moŜna niczego poznać i w ten sposób równieŜ zamykają drogę
badania.
3/ sceptycy utrzymują, Ŝe nie moŜna uzyskać pewnego poznania, dlatego naleŜy powstrzymać
się od wypowiadania sądu o naturze rzeczywistości i kontynuować badanie.
- Nie wiemy bowiem, jaka jest natura rzeczywistości, a wiemy jedynie, jak nam się świat
jawi. Mamy wiedzę o naszych doznaniach, o tym, co się nam jawi (phainomena) – jest to
stanowisko fenomenalizmu.
- Opierając się na naszych doznaniach, nie moŜemy wyrokować o naturze rzeczy, dlatego
naleŜy powstrzymać się od sądu (epoche); nie wypowiadać Ŝadnych tez na temat natury
rzeczywistości.
2. Logika:
- Sceptycy, a zwłaszcza akademicy polemizowali ze stoikami, z ich koncepcją kryterium
prawdy. Wysuwali szereg argumentów przeciwko moŜliwości znalezienia kryterium prawdy.
Ta krytyka miała doprowadzić do przekonania, Ŝe niemoŜliwe jest pewne poznanie
czegokolwiek.
- Z tego jednak względu, Ŝe choć prawdy nie da się poznać, to niejednokrotnie konieczne jest
przyjęcie w praktyce jakiejś postawy, Karneades zaproponował teorię probabilistyczną.
ChociaŜ nie wiemy, w jakiej relacji do rzeczywistości jest to, co nam się jawi, to jednak
przedstawia się to nam jako prawdziwe. Jeśli ponadto takie przedstawienie występuje w
zespole przedstawień, który jest dostatecznie spójny, to takie przedstawienie jest
prawdopodobne. MoŜe być ono zatem podstawą wytworzenia w nas przekonania, na
podstawie którego podejmiemy działanie.
3. Konsekwencje etyczne:
- Taka postawa niewyrokowania miała przynieść niezmącony spokój – ataraksję, wyzbyć
niepokojów i wzburzenia, aby „Ŝycie było jak najbardziej równe”.
Dostları ilə paylaş: |