Magmatik fatsiya. - Magmatik fatsiya qatoriga magma harakati jarayoni natijasida yuzaga kelgan xosilalar-magmatik tog‘ jinslari kiradi.
- Magma Yer po‘stining ostki qismlarida ya’ni Yer po‘stining chuqur qatlamlarida olovsimon va xamirsimon suyoq moddalarning yuqori tomon harakatlanib, muayyan bir ufqda joylashib olganidan so‘ng asta-sekin sovub qotishi tuqayli hosil bo‘ladigan jinslar guruxidir.
Magma yunoncha so‘z bo‘lib, u xamirga o‘xshash olovsimon massani anglatadi. - Magma yunoncha so‘z bo‘lib, u xamirga o‘xshash olovsimon massani anglatadi.
- Bu massa har xil suyuq, gaz, bug‘lar va gidrotermal xolatida moddalardan iborat bo‘lsa ham, lekin uning tarkibida eng ko‘pi va muhim ahamiyatga ega bo‘lgani silikatli (SiO2) qotishmalar ko‘p bo‘ladi deb hisoblanadi. Bulardan tashqari “magma o‘chog‘i” (rezurvuari) tarkibida yana tez harakatchan-uchib tarqalib ketuvchi kimyoviy komponentlar H, OH,HF,HVr, H2O, HCl,CO2 va boshqalar ham ishtirok etadi.
Bu kimyoviy elementlarning va komponentlarning mavjud bo‘lishi silikatlarning erish va qotish haroratini hamda assimilyatsiya va differensiatsiyalari jarayonini o‘zgartiradi va oson-tezda kristallanishiga yordam beradi, shu tariqa xilma-xil magmatik tog‘ jinslari fatsiyalarini vujudga keltiradi. Jumladan abissal, gipabissal (intruziv), effuziv, haqiqiy vulqon va dayka (tomirsimon magmatik jinslar tanalari) fatsiyalarni vujudga keltiradi. - Bu kimyoviy elementlarning va komponentlarning mavjud bo‘lishi silikatlarning erish va qotish haroratini hamda assimilyatsiya va differensiatsiyalari jarayonini o‘zgartiradi va oson-tezda kristallanishiga yordam beradi, shu tariqa xilma-xil magmatik tog‘ jinslari fatsiyalarini vujudga keltiradi. Jumladan abissal, gipabissal (intruziv), effuziv, haqiqiy vulqon va dayka (tomirsimon magmatik jinslar tanalari) fatsiyalarni vujudga keltiradi.
Magmatik jinslar tarkibidagi muhim-kremniy oksidining miqdoriga qarab quyidagi guruxlarga bo‘lingan: - 1. Nordon jinslar, SiO2 miqdori 65-75 % yoki bundan ham ko‘proq bo‘lishi mumkin;
- 2. O‘rta asosli jinslar, SiO2 52-65%;
- 3. Asosli jinslar, SiO2 45-52%;
- 4. Ultra asosli jinslar, SiO2 45% dan kam;
- 5. Ishqoriy jinslar, SiO2 10-12%, ishqoriy oksidning miqdori esa yuqori darajada bo‘ladi.
- Nordon magmatik jinslar-intruziv va effuziv fatsiyalariga qatoriga quyidagilar kiradi;
- Intruziv fatsiyasi: granit, granit-porfir, pegmatik, aplit va x.k.
- Effuziv fatsiyasi: lipolit, pemza, obsidian, kvarsli porfir va porfiritlardan tashkil topgan.
- O‘rta asosli magmatik jinslar.
- Intruziv fatsiyasi: sienit, nefelinli sienit, diorit, sienit-porfir, diorit porfir.
- Effuziv fatsiyasi: traxit, andezit, traxit-porfirlardan tashkil topgan.
- Asosli magmatik jinslar.
- Intruziv fatsiyasi: gabbro, labradorit.
- Effuziv fatsiyasi: bazalt, diabaz kiradi.
|
Dostları ilə paylaş: |
