I. A. Axmedov, N. S. Saidxo‘jaeva

O
‘
tkir nur kasalligi (dastlabki) tiklanish fazasi.
Bu faza tana haroratining 
normallanishi, bemor ahvolining yaxshilanishi, ishtaxa va uyquning tiklanishi bilan 
boshlanadi. Dispeptik alomatlar kamayadi, qon oqishlar to‘xtaydi, to‘qimalarga 
quyilgan qonlar so‘rila boshlaydi.
Qonning ko‘rsatgichlari tiklana boshlaydi. Qon ishlab chiqarishning tiklanish 
alomatlari ko‘mikning regeneratsiyasi tufayli 3-davridayoq boshlanadi. Qonda 
retikulotsitlar, esh leykotsitlar to mieloblastlarga qadar, esh trombotsitlar ko‘payadi. 
2-3 oyning oxirida retikulotsitlar soni ancha ko‘tarilishi mumkin. Qonning tarkibi 
(leyko formula) tiklanadi. Qon va siydikning biokimyoviy ko‘rsatkichlari 
me’yorlashadi. Dastlabki tiklanish davri 1-2 oy davom etadi. Kasallik boshlanishidan 
3 oy o‘tgach bemorning ahvoli qoniqarli darajaga etadi. 
Ayni bir vaqtda, kasallikning ayrim belgilari hali saqlanadi, soch to‘kilishi 
davom etadi (soch o‘sishning tiklanishi 4 oyda boshlanadi va 4-6 oydan so‘ng 
tugallanadi). 
Notekis nurlanishdan yuzaga kelgan o
‘
tkir nur kasalligi.
Organizmning 
umumiy tekis nurlanishi odamlarda yadro bombasi portlaganda va kamdan-kam 
yadro avariyalarida kuzatiladi. Ko‘pincha odam tanasi notekis, qisman nurlanadi, 
bunday sharoitda rivojlangan nur kasalligi klinikasi tekis nurlashdan yuzaga kelgan 
o‘tkir nur kasalligidan ma’lum darajada farq qiladi. Notekis nurlanishning ikki 
varianti bo‘lishi mumkin. 
1.
Umumiy notekis nurlanish - nur dozasi chuqurlikga borgan sari 
kamayib borishi 
2.
Maxalliy (lokal) nurlanish – tananing bir qismini to‘sib (ekranlab) 
nurlash. 
Notekis nurlash sharoitida nur katta dozada ta’sir etgan to‘qima va organlar 
kritik a’zo rolini bajaradi. Masalan: Tana betta va past energiyali rengen nurlar bilan 
nurlanganda teri kritik a’zo bo‘lib, unda yuzaga kelgan kuyish maydonining kattaligi 
va chuqurligi kasallikning nima bilan yakunlanishini belgilaydi. Notekis nurlashda 
ichaklar, mushaklar, yurak va boshqa to‘qimalar kritik a’zo rolini bajarishi mumkin. 
Notekis nurlanish, organizmga organotroplik xususiyatga ega radioaktiv moddalar 
tushishdan xam yuzaga kelishi mumkin. Notekis nurlanishda gemopoezning 
tiklanishi kam nurlangan gemopoetik xujayralar hisobiga tez tiklanadi. Kasallikning 
klinikasida ortiqcha nurlangan organ va to‘qimalarga doir o‘zgarishlar ustun turadi va 
o‘lim asosan radiorezistent kritik sistemalarining chuqur o‘zgarishlari hisobiga ro‘y 
beradi. 

---

72