I. Arab xalifaligi diplomatiyasi >II. birinchi to'rt taqvodor xalifa ostida Arab fathlari

Divanda birinchi bo'lib turgan hududlarda Madina xazinasi va beytga va yig'ilgan o'lponlarning beshdan bir qismi qoramollarga tushdi.

Arablar armiyadagi xizmatlarini sharafli burch deb hisoblashgan. Islom armiyasi Arab qabila militsiyalaridan iborat edi. Urushda olingan o'ljadan tashqari, Arab jangchilari mahalliy aholi tomonidan yig'ilgan oziq-ovqat va bayt Al-qoramollardan ajratilgan ish haqi evaziga tirikchilik qilishgan. Fath qilingan mamlakatlarga joylashib olgan arablarning aksariyati fath qilingan mahalliy xalqlar hisobiga tirikchilik qilishgan va samarali ish bilan shug'ullanmaganlar. Arablar qishloq xo'jaligi bilan shug'ullanishni xohlamadilar.

Arablarning qabilaviy tashkilotlari bosqinchilarni fath qilingan odamlar bilan aralashishdan himoya qildi. Arablar ko'pincha harbiy lagerlari va mahalliy xalqlar yaqinida joylasha boshladilar. Ular arablarga xizmat qilishdi, topilgan o'ljadan ulush olish orqali tirikchilik qilishdi. Hunarmandlar va malaylar, kichik bosma savdogarlar Arab harbiy lagerlari yaqinida joylashdilar. Ular orasida juda ko'p turli xil firibgarlar va fohishalar bor edi.
Qo'lga olingan eski shaharlarda arablar xususiy kvartallarda joylashgan edi. Ba'zan u kvartira aholisini nusxa ko'chirdi, o'pdi va uni o'zi uchun butunlay ozod qildi. Arablar fath qilingan xalqlarning vakillarini o'z qo'shinlari safiga qabul qilmadilar. (Agar ular Islomni qabul qilsalar ham). Va arablar, kim ilgari Arabistondan ko'chib edi, lekin ularning qo'shnilari ta'siri ostida Nasroniylik aylanadi, darhol fath safiga qo'shildi. Xristian arablar, ayniqsa Suriya va Iordaniya, muhim harbiy va siyosiy rol o'ynagan. Musulmon fathdir... Shilar nafaqat nasroniylarga, yahudiylarga, balki zardushtiylarga, manixeylarga va Sabiyaliklarga ham zo'ravonlik ko'rsatmadilar, Islomga qo'shilish yoki qo'shilmaslik irodasini saqlab qolishdi.

Islomni qabul qilganlar so'rov soliqlaridan ozod qilindi. Bu xazinaga kamroq boylik tushishiga olib keldi. Arablar tomonidan bosib olingan degan da'vo haqiqat emas. Aslida, fath qilingan erlarda islomlashtirish juda uzoq edi. Ba'zi Arab Sharq mamlakatlarida bu jarayon hozirgacha tugallanmagan. Masalan, IX asrda Misr aholisining aksariyati nasroniylar (Koptlar) edi.

Arablar tomonidan tsivilizatsiyalashgan mamlakatlarning bosib olinishi va ularda o'z hokimiyatining o'rnatilishi Arab jamiyatining iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishini tezlashtirdi va murakkablashtirdi. Qo'llarida hokimiyat bilan musulmon jamoasining a'zolari Bahia qulab tushdi va hech narsa qila olmaydiganlarning mavqei tobora qiyinlashdi. Bu xalifalar dastlab Bayou nimani nazarda tutganini bilishmagan. Birinchi xalifalar juda sodda yashagan.

Usmon ibn Al-Affon 644 yilda Umar eronlik qul tomonidan o'ldirilganidan keyin xalifa bo'ldi. U ham Umayya urug'idan edi. Islomni qabul qilishdan oldin u sudxo'rlik bilan shug'ullangan boy odamlardan biri edi. Shuningdek, u parfyumeriya suvini ishlab chiqardi, sayguk naslchilik otlarini boqdi. U Muhammad Urkiyaning qiziga uylangan. O'limidan keyin uning Ummu Gulsum ismli yana bir qizi bor edi. Keyin u "Zu–N–nurayn" faxriy unvonini oldi – kos salegen. U 644-645 yillarda xalifaga asos solgan. Uning eng katta va eng muhim ishi Qur'onning to'liq to'plamini ishlab chiqish, kitobni tiklash edi.

Usmon vafot etganida uning boyligi 150 ming dinor va 1 million edi. Dirhem tomonidan tashkil etilgan. Shuningdek, 100 ga yaqin ot, 1000 tuya, 10 000 qo'y bor edi, deydi E. Belyaev. Oxir-oqibat, bu boylik uning tubiga yetdi [14]. 656 yilda norozi arablarning o'zlari isyon ko'tarib Usmonni o'ldirdilar.