I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİ

Y araşm az  zü lm   etm ək   n azlı  m ə lə y ə ,
G ə l  m ə n ə   lü tf  eylə,  ey  n azlı  gəlin!
N ə   g ö zəl  g e c ə d ir,  b əs  v ə slin   hanı?
S ən i,  bax,  g ö z lə y ir  dərdli  X aqani.
G əl  sə n ə   sö y ləy im   d ərd im i  b ir-b ir, 
G ə lm ə sə n ,  y an d ırram   b ü tü n   cahanı,
X aqani  ö p d ü k c ə   şirin  ləb in d ən ,
H ə ra rə t  için d ə  q ızışır b ə d ə n .
Y ə q in   ki,  d o d ağ ın   alovludur,  yar,
Y o x sa bu  h ə ra rə t  haradan,  n əd ən ?
62
G özüm   yo llard ad ır,  b ə lk ə   x ə b ə r  g əlm iş  olar  sən d ə n , 
O laydı  q ism o tim ,  v ə slin   şərabından  içəydim   m ən .
Ə g ə r  m ə n d ə n   y e tişm ə z sə   m ən ə  bir  s a f  şərab ,  dilbər! 
T əh in d cy m iş  şə fa   cam ın   m ono  ondan  çatar  hordon.
V əfa q asid ləri  m ə n d ə n   sə n ə   m ək tu b   y e tirm ə z sə ,
H eç  o lm azsa  ə z ab ın d an   m ə n ə   pay  v er  edim   şivən.
Ə g ə r v əslin   b iz ə   q ism ə t  deyilsə,  do st  və  d ü şm ən   var, 
S alam ım ın  c a v ab ın d a  salam   g ö n d ər,  cavab  v er  son.
Q urulm uş  y o llarım   ü stə   m ək rid ən ,  h iy lə d ə n   yüz  tor, 
B udur  qorx u m ,  d ü şər,  dostum ,  ayağın  bu  tora  birdən.
Q açar  əq lim   b ir  avaro  kim i  daim   hey  ardınca,
Ə g ə r k u y in ə  çatm azsa,  y əq in   bir  y er  ed ə r  m əsk ən .
L əb in   v ə s lin ə   y e tm ə k ç ü n  bütün  im k an a  əl  atdım  
K i,  X aqani  y etib   k a m ə ,  olaydı  könlü  b ir an  şən.
( J ? N   254
E şqinin  x əy alı,  sevgili  canan,
B ir  an  da  ç ıx m a y ır m ən im   başım dan.
X əy alın   ca n ım a   bir od  salıb  ki, 
S ö n d ü rm əz,  qopsa  da  yüz  k ə rə   tufan.
Y üz  d ona  g iriro m ,  n ey ləy im ,  sən d ə 
E şq d ən   g ö rü n m ü r kiçik  b ir nişan.
Eşq  ilə  y aşad ım   m ən  bu  vaxtadək, 
Ö lü n cə  d ö n m ə rə m   əsla  bu  yoldan.
D ərdim i  y azırk o n   əllorim   əsdi, 
C am m çün,  q alm am ış  bu  cam m da  can.
X aqani  d ordini  şərh  etm ək   olırıaz,
Ə gor  y azılsa  da  yüz  b elə  dastan.
64
B ilm ozdim   ki,  başıın a  bəla  iıniş  m ohobbot,
Bu  cahanda  tok  m ə n o   qarşı  b o slə r  odavot.
Bir d əsto   giil  g öriindü  gözlərim o   uzaqdan, 
Y axınlaşıb  nə  g ö rd ü ın ? 
Y anar  odırıuş  o  afot.
G üm üş  tok  çıxdı  o ld ən   so lam ətlik ,  neyloyim ? 
Daş  altından  olini  çıxarm adı  fəıaso t.
Sobr  qaçıb  qurtardı  m ə h ə b b ə t  m eydanından, 
G ördü  h o rif g ü clü d ü r,  ö zündə  yox  m otanot.
Dörd  barm aq  yol  ayırır,  m ə h ə b b ə tlə   cəfanı, 
Yüz  ağ acd ır  v ə fa d a n   ə h d ə   q ə d ə r  m əsafət.

---

K önül  q ald ı  g e rid ə   v ü salın  k arv an ın d an ,
Ç ünki  m ə n z il  u zaq d ır,  at -  ax saq ,  yol -  narahat.
X aq an in in   n aləsi  ötü b   keçdi  fə lə k d ə n ,
H ə r ad d ım d a  eşq  o n a   g ö stərd i  m in   fəlakət.
65
K ö n lü m ü   q ə rq   edib  eşq in   d əry ası;
D in lə ,  sö z lərim in  y o x d u r riyası.
A y rd ıq  x ə n c ə ri  tö k ü r q an ım ı,
C an ım a  od  sa lır hicran  b ə la sı,
E şq in in   tu fan ı  tu ta r dün y an ı,
K önül,  ağla,  artm ış  b atm aq   p ərvası.
S ə n in  to p u ğ u n a çatar b u   tufan,
B izim  b aşım ızd an   aşır dalğası.
Y ad ı  X a q a n id ə n   y ü k sə k   tu tark ən  
B ilm ə d in   sab itd ir kim in  v əfası.
66
Q o ydun  g ö z lə rim i  ü z ü n ə  h ə srə t, 
S in ə m d ə   ü rə y im   sən  o ldun,  afət!
S ə sim   y e tişm ə sin   d ey ə  b ir yana,
K ə sd in   n ə fə sim i,  qalm adı  taq ət.
K im i  y ara la sa n   n a z ü -q ə m z ə n lə .
O n a  əla c   o lm a z   qopsa  q iy am ət.
S ə n   ü züb  a ld ıq c a  can ım ı  ə ld ə n ,
Y an d ım ,  sö n d ü rm əd in ,  e y   b im ərh əm ət!
Ö zün  n ic a t  verm ək  istəd in   q ə m d ə n ,
İpi  yarı  y o ld a   doğradın,  fəqət!
M ən i  M ə c n u n   edib,  sonra  qaçırsan,
B ə lk ə   sərx o şsan ,  ey  fəriştəsu rət?!
G ö y ə   q ald ırırsa  vüsalın  m ən i,
A lçald ar  başını  ayrılıq,  m öhnət.
Ş adlıq  q ə d ə m in i  genişcə  at  sən,
B iz  d ə rd i-e ş q in lə   tutaq  ünsiyyət.
M əni  d ə y işsə   də  hicran  əzab ı,
N e c ə sə n ,  saxlaram   səni  əm an ət.
Ö ziinii  scv ə n sə n ,  x u dbinsən,  gözəl! 
Y o x d u r X a q a n id ə   ancaq  bu  xislət.
67
Ləbi  yaqut,  üzü  g ü n   kim i  o  d ilb ər,  g ecə  şən, 
Q apım ın  ağ zın a  m ə st  halda  g əlib   durdu  həm on.
Çox  m ülayim   m ə n ə   səsləndi:  -   A y  oğlan,  b ir  qalx. 
M ən  soruşdum :  -   G e c ə   kiındir  bizi  n arah at  edən?
Dedi:  -   Ç a ğ n lm a m ış  olsam   da,  q onağam ,  dostam , 
Sənə  başağrısı  v c rm ə k liy ə   g əld im   belə  m ən.
Qapıdan  g ird i,  scv in cd ən   uca  bir  sə slə   dedim :
-   N ə  q ə rib ə   g e c ə d ir,  ah,  nə  gözəl  ovdu  g ə lə n .
Meyi  tə r if  e ləd im ,  razılıq  etdim   g ecəy ə.
D ostum u  m ə n z ilim ə   m eydi,  g ecəy d i  g ə tirə n .
O lm asaydı  g ecə  h ə rg a h ,  üzü  olm azdı  açıq, 
O lm asaydı  m ey   ə g ə r,  y a r utanardı  m ə n d ə n .
< J ? ^   257

---

S ö y ləd im   tö v b ə liy ə m ,  nazlı  g ö z ə l,  çəxdandır, 
B ataram   c ü rm ə   s ə n in   xatirin  ü ç ü n   yenidən.
Ey  giim üş  ü zlü ,  q ə d ə m   haqqı  q ə b u l  etsən   ə g ər,  -  
Ə lin ə  c an ım ı  v e rrə m ,  bu n u  b il  y ax şıc a   sən.
Dcdi:  -  X aq an i,  z ə r ə   o x şam ay ır  ü z  verm ə.
D edim :  -   Ə fv   ey lə,  g ö rü n m əz  g ecə  zər,  bilm irsən?
68
Can  b ə x ş  e d ə rə m   can a,  g ə r  lə b lə   ş ə k ə r versən, 
L əb d ən   m ə n ə ,  d ild arım ,  bir  c a n i-d ig ə r versən.
Q ızd ırm a lıd ır q ə lb im ,  lə lin d ə  d ə   n ey şək k ər, 
Q ızd ırm am ı  d ə f  e y lə r  n ey şək k ər,  ə g ə r  versən.
S ən d ən   b e lə   bir  d ə rd lə   xoşdil  dey iləm ,  canan,
Razı  o laram   bun d an   b ir  d ə rd i-b c tə r  versən.
K uyindəki  itd ən   d ə   əsk ik   m ono  ad  vcrdin,
X oşdur  m ə n ə   tac  v e rsə n ,  yainki  k ə m ə r versən .
P ə rv a n ə siy ə m   cşqin,  şəm in d ə  p ərim   yanınış, 
Ç ırpm m adayann,  can a,  rohm   ct,  m ə n ə   p ə r  v er  son.
Q ə m z ə n lə ,  d o d ağ ın la  qarşım da  d ən izsən ,  bil,
G ah  can ım a  q əsd   ey lo ,  gah  diirrii  g ö v h ər  v cr  sən.
X aq an iy ə  söz  vcrdin  bir  vaxt  gö v h o r verrəm ,
M on  b ə x ş iş ə   m öh tacam ,  nolar  bu  sohor v crsən?
69
M ə h o b b ə t  b ir b ə la d ır  ki,  yoxdur onun  dərm am , 
A şiq  canı  tə rk   etsə  d ə,  ata  b ilm əz  cananı.
M o h ə b b ə tin   z ə n c irin ə   bağlanandan,  h ə r gecə  ~ 
S alar  zülfu  h alq asın a  q əlb im d ək i  halqanı.
Dedi:  -   B ütün  öm rü  qoysan,  y e tişə rsə n   v əslim ə, 
M əm nun etdi  m ə n i,  am m a  tutm adı  bu  peym am .
İndi  n ecə  bel  bağlayım   o  dildarın  əh d in ə ?
Ö m ür  g ö d ək ,  fəlo y in so   yoxdur  bizə  ehsanı.
O ndan  g ə lə n   m ə z ə m m ə ti  ç ə k sə   bilm ir  b u   könlüm , 
Axı  onun  k arvanına  bizdən  layiq  yük  hanı?
O nun  b əla  k am anının  yayı  b ikar  qalıbdır,
Ü rəyim in  sağ  ycri  yox -   y aralaya  pcykanı.
Dünya:  bina  olan  giindon  o  d ilb ərin   hiisnünün  -  
B ərabəri  yoxdur  osla,  gəzson  b ü tün  cahanı.
Özü  m oni  rüsvay  cdib,  özü  m o n ə  deyir  ki:
-  Ey  X aqani,  sus  ki,  dcyil  şikayətin  zam anı.
70
Biz  q ə m ə   öy ro şın işik ,  cy  dost,  g ö n d ər  q o m   bizo, 
Q üssodən  bir  tö h fo n   olsa,  yolla  sən  hor  dom   bizo.
Y ırt  libası  o y n im izd ə,  cvim izi  dö n d o r  kiilo,
X olotin  dordü  qom   olsun,  pcşk əşin   -   m ato m ,  bizo.
Yad  cdorkon  bizlori  göz  g ə zd ir ö z  ətrafın a,
G özyaşı  tapsan,  u n u tm a,  g ö n d ər  ondan  hom   bizo.
X ostədir  canıın,  x ə y a lın   d ərdim in  d ərm an ıd ır, 
H icrinin  bim arıy ıq ,  v er  voslini  m ə lh ə m   bizo.
Ç ək m isən   z ə n c irə   zü lfü n lə  sən   itm iş  Y usifl, 
H alqalanm ış  zü lfü n ü n   sirrini  aç  k ə m -k ə m   bizo.
Bax,  sən in   zülfün  aparm ışsa,  Süleym an  x atən ıin , 
Q oy  o  q alsın,  öz  lə b in d ə n   yolla  b ir x atəm   bizə.

---