I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİ

M Ə H Ə M M Ə D   F Ə L Ə K İ   Ş İ R V A N İ
X II  əsr  A zərbaycan  p o eziya sın ın   g ö rk əm li  niimayəndələrindən  biridir. 
Təqribən  1 120-112 6 -c ı  illər arasında Ş a m axıda anadan olmuşdur.  Şirx’aıışalı
II M ənuçehrin  sa ra ym d a  y a şa yıb -ya ra tm ışd ır.  Ə dəbi  irsindən  bizə  bir  divan 
gəlib çatmışdır.  1 9 29-cu  ildə L ond o n d a  şərqşünas H adi Həsən  tərəfindən  tər- 
tib  və  nəşr olunan  bu  "D ivan ”  1966-cı  ildə  Tehranda  Tahiri  Şəhabi  tərəfin- 
dən  təkm illəşdirilib  ye n id ə n   ça p   edilm işdir.  “D ivan ”a  şairin  qəsidə,  qəzəl, 
rübai  və  qitələri  daxildir.  A stronom iya,  riyaziyyat,  fiq h ,  ilahiyyat  kimi  elm 
sahələrinə  bələd olm uşdur.
Təqribən  115 5 -ci  ildən  so n ra   vəfat etmişd'ır.
1
ŞİRVANŞAH  M ƏNUÇÖHRÜN  MƏDHİ
G ö y lə r  ş ə r ə f lə n ir  y ü k sə k liy in d ə n ,
A ləııı  n ö q tə sin in   m ü h iti  sən sən .
M ə n a n ın ,  sə x a n ın   d ü n y asısan ,  bax,
A d ə m   ö v la d ın a   sən   o ld u n   çıraq.
X ə d iv sə n   b e şin ci  ö lk ə y ə ,  inan,
D ö rd ü n c ü   X o sro v sa n ,  ın isli  olm ayan.
İkinci  C ə m ş id s ə n ,  şa h la r  şahısan,  -  
G ö y lə rin   b ö y ü y ü ,  ey  u c a   xaqan.
Z ü h ə l  m ə q a m lısa n ,  f ə lə k   izzətli,
Q ə d ə r   m u ra d lısa n ,  q ə z a   q üdrətli.
Ş im al  fe y z lis ə n ,  sab ah   h ə v ə sli,
İsa  n ə s ib lis ə n ,  m ə lo k   n ə fə sli.
İg id   R ü stə m   kim i  o v la rsa n   düşm an,
Q o ç a q   A riş  kim i  d ü n y a   açansan.
Zal  kim i  ey lə rsə n   ə q lə   sitayiş, 
H ü n ə rd ir N e y rə m  tə k   tu td u ğ u n   h ə r  iş.
B ir  şah  ki,  dünyanın  atını  bağlar, 
G öyün  k əh lan ın a  v u rm u şd u r dağlar.
R əyini  b ilm ə y ə   hazırdır  fələk ,
D ünya  d a  əm rin d ə  b o yun  ə y ə c ə k .
R ü tb ə sə   h ərfin ə,  u ld u zlar n ö q tə 
O   qaşdır,  fə lə k lə r üzük  ə lb ə ttə .
Z ə fə r  b a y rağ ilə  qurdu  ə d alət, 
Q ə lə m ilə   verdi  h ə r ə q lə   zinət.
S ə a d ə t  nişanı  olan  u ld u zlar -  
R əy in in   bayrağı  altında  parlar.
H ər  y a n d a  ordusu  h azır  d u rm uşdur, 
Z ə fə r  q o şu n ları  çadır  qurm uşdur.
A lqış  ki,  d övründə  can lar  y ü k səld i, 
B ə d ə n lə r  od lin lə  sən in   d incəldi.
F ə zilət  n ə q şin ə   b o zək d ir  x əttin , 
G ö/.ollik  h ərfin d ə   q ə lə m   y ü k səltd in .
D ö v lət  v ara  çatdı  h ə m iy y ə tin lə , 
B ə d b o x tlik lo r  bitdi  əzim o tin lə.
Q apın  c ə n n ə t  kimi  gö rü n ü r  bizo, 
S o x av ətli  əlin   dönm üş  donizə.
Q olbin  o d a lə td ə n   b ə n z ə r  çırağa,
B ir  rulıdur  b əd ən in   b aşd a n -a y a ğ a.
Q əlb in in   n u rilə  h ə r b ir yol  azan  -  
Ş o rq d ə n -q ə rb ə   q ə d ə r yol  tapar,  inan.
B ütün  c a n lıla ra   ruzi  v erən sən ,
H əm i  y e d ird ə n sə n ,  h əm i  içirdən.
< J r ^ v   337

---

B ə x şiş  k ita b m ın  y a n ın d a  H atəm  -  
B ir x ə tc ə   y e r tu tm az,  şa h id lə r aləm .
M in  h ü n ə r  g ö stə rsə   R ü s tə m  p əh ləv an ,  -  
Q e y z in in   b ə h rin d ə n  b ir q ə trə d ir  san.
O   q ə d ə r  s ə n d ə   v a r  ay ıq lıq ,  d iq q ət -  
K i,  şah in   k ə k liy ə   v e rm ə z   əziyyət.
H ü m a y ə tin   o lm u ş  e lə   b ir dayaq -  
K i,  şir a ta  b ilm ə z   cey ra n a   dım aq.
C ə h ə n n e m ə   d ü şsə   cam ın d a n   q ətrə, 
T a p a r c ə n n ə t  kim i  T u b a  v ə   Sidrə.
S ə n in   d ö v le tin in   cam ın d a n   ə g ə r -  
C ə m ş id   iç s ə   idi  b ir  d a m la   q ə d ə r, -
Z a m a n   B ə y u rə s b e   v e rm ə z d i,  inan, -  
C e m şid in   y u rd u n u  b ə lk ə   heç  zam an.
E lə   z a m a n d a   ki,  fə la k ə t  qopar,
E1  ra h ə t  o lm a y ıb   ə z iy y ə t  tapar.
H ə r  k ə s   ö z   can ın ı,  arın ı  güdər, 
Q o h u m la r  d e rd in i  u n u d a r  geder.
M e y d a n la rd a   ax an   igid  qan ın d an  -  
D ü n y a n m   p alta rı  o la r  a l-ə lv a n .
A tla r d ım a ğ ın d a n   q a lx a n   o  tozlar -  
U ld u z la r  b a ş ın a   ə m m a m ə   qoyar.
D ü şə n   c e s ə d lə r i  a x ta ra n   q əza -  
B ir  iz  ta p a   b ilm ə z   y o l  aza-aza.
Q e d ə r   c a n   a lm a q d a   o la r  am ansız,
B ir k ə s in   h a lın ı  so rm az  o  qansız.
S ə n   n iz ə   v ə   q a lx a n   a x ta ra n   zam an -  
S ə n in ç ü n   n e   ə rə b ,  n ə   tü rk ,  n ə   fılan?
Ə lin d ə  sən  qılınc  o y n atd ığ ın   d ə m   -  
S ən ə  fərq   ey lə m ə z   nə  kürd,  n ə   deyləm .
E şitm işə m   səno  p ax ıllar  dem iş:
B u  qul  qullu ğ u n d a  k ah ıllıq   etm iş.
A nd  olsun  m isilsiz  b ö y ü k   A llaha, 
P e y ğ e m b ə rlə r  şahı  R əsu lillah a,
Ə qsa  m ə sc id in ə   olan  h ö rm ə tə ,
K ə b ə y ə   verilon  şana,  şö v k ə tə ,
P ey ğ əm b o r  q əb rin ə  --  gün  tok  parlaqdır, 
H e y d ər  m əzarın a,  -   ki  pak  to rp aq d ır,  -
K əb ə  ev in d ək i  o  qara  daşa,
Z əm zo n   ç e şm əsin d ə  s a f  çağlayışa,
A llahı  b ir  bilon  iirofalara,
Hoqiqi  zahido,  ən b iy alara,
Ə sir  diişon  o h li-b ey tin   canına,
A şurada  axan  şohid  qanına,
A nd  olsun  soluna 
m üşkiil  açan d ır, 
Soxa  m odoni  tək  g ö v h o r  saçandır,
U ğurlu  sağ ın a  and  içirəm   m ən,
Ə ta  zam an ın d a  d ə ry a   kim isən
Ki,  so n ə  dediyim   sö zlo rd ən   qeyri,
B ir  söz  d em o n ıişəm   n ə   düz,  n ə  oyri.
T utaq  ki,  etm işom   m on  e lə   günah, 
O ndan  ötrü  m ən ə,  ey  korəm li  şah.
L ay iq d ir  ki,  ç ək əm   Q arun  z illəti? 
B ə lim ə   y araşan   h əd siz  lən ə ti?
X ə ta   işlə d im sə ,  b ild im   k e ç ə rsə n , 
G ü n ah ım   d a   olsa,  sən   rə h m   e d ə rsə n .
< J r ^   339

---