I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİ

Q İ V A M İ   M Ü T Ə Ə R R İ Z İ
X II  əsr Azərbaycatı şairlərindərıdir.  B əzi  təzkirələrə g ö rə  Nizaıni  G əncə- 
vinin  qardaşı,  ya x u d   əm isi  oğlu  olmuşdur.  S adə  p e şə   sahibi  (çörəkçi)  imiş. 
Gözəl  şairlik  istedadı  olmuş,  7000  m isralıq  divan  yaratm ışdır.  Zəm anədən 
şikayət  ifadə  edən  tə n q id i-sa tirik şeirlər  m üəllifidir.  M əhəbbət  mövzularında 
z ə r if lirik şeirləri  vardır.  Q ızıl A rslana  və  başqalarına  qəsidələr yazmışdır.
QƏSİDƏ
( b i r  p a r ç a )
1
Q ə d rin d ə   ö y ünüb  d ay an ar  fələk ,
B ö y ü k   q ü d rə tin ə   şükr  e d ə r  m ələk .
H ü m m ə tin d i  g irə n  y u rd u n   qoluna,
D ö v lətin   R ə x şin i  saldın  yoluna.
B ay rağ ın d an   xanın  evi  alçalar,
G en iş  y o lla r  o lu r  sən  k e ç ə n d ə   dar.
C əlalım   g ö rs ə   d ü şm ən in   gözü,  -  
Q aranlıq  g e c ə y ə   d ö n ə r  giindüzü.
C ü rə tin i  g ö rsə   d ü şm ən in   ə g ə r,  -  
Ə lin d ək i  g ü lü   tikana  d önər.
Z ü lm ü n   x ə s tə s in ə   s ə n d ə d ir  çara,
O lk ə   d ü ş m ə n in ə   vurarsan   yara.
D ü şm ən i  h im m o tin   o  h ala  salar -  
Ki,  necə  b a x ışın   d ağ ıd ar dinar.
D in  k ü fr  o la r -   sevgin  olm asa,  inan,
A rd ır  ö y ü n m ə k d ə  -  rə y in   olm adan.
S ə n ə m lə r  m ə b ə d ə   n ecə  baş  ə y ə r  -  
S ə a d ə t  qapıdan  e lə   ə y ilər.
B alıq  g ö z ə l  aya  b ir ziyan  vurm az, 
M ay allaq   vuran  quş  göyü  uçurm az.
F ə lə k sə n sə ,  neçün  g izlin d ir d ü şm ən ? 
Q ə m ə rsə n sə ,  düşm ən  in cəlir  n əd ən ?
S ənin  to k   düşm ən  d ə   y ü k sə k d ə   durar, 
S ənin  y erin   taxtdır,  onun  yeri  dar.
Ç arp ışm a  günü n d ə  o  q ə z a -b ə d ə n ,
O   q ə d ə r yerişli  atına  m insən,
H adisə  yaradan  dün 
ya  ə rlə ri,
A yna  tu tan   göyün  bütün  ülkəri.
Q ap ım d a  so cd əy ə  g olib  baş  qoyar, 
V ü cu d u n a  canlar e d o rlə r nisar.
D ö v lətin çü n   olm uş  d ü şm ən   d ə rd   çokon; 
D ord  ço k so   yaxşıdır  h ə ın işə   düşm ən.
2
HİKMOT  VO TƏC'RİD  HAQQINDA
A xirot  evinin  flkrini  ctm əli,
R ahatlıq  m iilkünü  atıb  gctm oli.
B ağlanıaq  vaxtıdır  sə fo r yükiinü,
Tobli  çalınalıyam   bu  zo fo r giinü.
Ə ziyyot  yurdundan  xozino  toplaram , 
Y iiksok  alom loro  qanad  açaram .
Moni  b o slo m işd ir  o  pak  girdigar, 
İn citm işd ir  moni  canbaz  ruzigar.
Bolaııın  xorçongi  y aralar  nıoni. 
Y orğunluğuıı  dişi  p aralar  m oni.

---

T ə m d ə n ,  n iy a z d a n   o lm u ş a m   h ey ran , 
S a ğ -so l  b ilm ə y irə m ,  q a ç ıra m   h ə r  an.
Y e y ə r tə m ə   m ə n i  in iq   tə k   şə k siz ,
M ə n  b alıq   k im iy ə m ,  b u   d ü n y a   d ə n iz .
R ah atlığ ın   y eri  b a şq a d ır  g e rç ə k ;
D u ru b  b ir ayrı  iş  b a şla y a m   g ə rə k .
A x m aq lıq   d e y ilm i  u y m aq   z a m a n a , 
V arlığım   od  tu tu b   h ey  y a n a -y a n a .
B ir qu şam ,  d ü n y a d ır  m ə n im ç ü n   q ə fə s , 
S əs  v e rm ə z   sə sim ə   d ü n y a d a   b ir k əs.
Z ə m a n ə   zü lm ü n d ə n   a h la r  saçaram ,
B u  q ə fə s d ə n   haçan,  h açan   u ç aram ?
C av an lıq   g e e ə si  m ə n d ə n   a y rd d ı, 
B aşım dan  iş v ə k a r b ir  sü b h   açıldı.
G etdi  eyş  g e c ə si,  g əld i  d ə rd   günü, 
B ütün  sirlə rim in   açdı  ü stü n ü .
Z ə m a n ə d ə n   o ld u m   o  q ə d ə r   n asaz,  -  
B ild ir  m əni  g ö rə n   bu  il  tan ım az.
O lsa  da  bir  k ə k lik   kim i  d u ru şu m ,  -  
F ən a  o v la ğ ın d a   əco l  -   o v   quşum .
X alis  qızıl  kim i  olsam   d a   m ə tin ,  -  
Ə c ə lin   ağ zıd ır  m ə n ə   k ə lb ə tin .
C ə h ə n n ə m   ki,  h ə lə   o d lar  p ü sk ü rə r, 
Ə rid ər,  o lsam   da  S ə d d i-İs k ə n d ə r.
R ə h m ə tin   y ü z   n a z la   m ü rə b b im   oldu, 
M ən i  c ə h ə n n ə m in   q o rx u tm a z   odu.
O n u n   rə h m ə tilə   iki  c a h a n d a  -  
F ə x r  ilə   y ü k s ə lə r başım   h ə r  anda.
B əsdir,  ey   Q ivam i,  söz  ç ö rə y in d ə n   -  
D ünya  b azarın d a  çö rək   satdın  sən!
Ş airlik d ə  yox d u r  m islim i  görən, 
Ç ö rə k ç ilik d ə   də  h ə lə   tə k ə m   m ən.
N ə   zam an  toxusam   b ir n ö q tə  ə g ə r,  -  
M ənim   b ir  n ö qtom dən  m in  fıtn ə  törər.
3
AYRILMAQ  VƏ  LƏKLƏŞMƏK  HAQQINDA
K önül,  b ir gün  b ir  iş  gör,  sabah  yetsin  fəryada, 
Q oşm a  arzu  d alın ca  bu  sevdalı  dünyada.
Atıl  tam ah  torundan  -   Y unis  yey o n d ir  balıq, 
Ə zra  V am iq  ö ld ü rə r -   naz  q ey d in d ən   ol  fariq.
Ş ö h rət  q azan m ış  oqli  dünya  osiri  ctm ə;
G özol  qadın  ard ın ca  pak  kişini  yürütm ə.
Son  dünyanı  izlorson,  ölüm   d ə   səni  izlor, 
Q abaqda  h ey b o tli  şir,  d ald a  qorxulu  ojdər.
T utm uş  taırıah  qoşunu  qabağım ,  dalım ,
Y üz  min  iblis  içində  gör  A dom in  halını.
Bos  dcyilm i  d o stlara  süzdün  şorab  son,  ey  yar? 
Ç ox  zam an  sü zg o c  kimi  g ö zlərin d o n   qan  dam ar.
A rif o  in san d ır  ki,  canında  v ard ır  im an,
S orvotli,  varlı  cvdo  lazım  olar  pasiban.
Ö lüm   aciz  ey lə y o r,  kişi  qoçaq  olsa  da, 
R üsvayçıhq  q az a n a r  oğru,  qıvraq  olsa  da.
G cdocokson  d ünyadan,  ya  n ö k ə r  ol,  ya  soltan, 
Ö lə c ə k sə n   ç a rə siz ,  ya  a r if  ol,  ya  nadan.
Y u sif sən in   q u y u n d an   g ö zəl  anda  çıxacaq,
Q a f dağ ın d an   S im urğün  b ird ən   q alxıb  uçacaq.
349

---