I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİ

N İ Z A M İ   G Ə N C Ə V İ
D ahi  Azərbavcan  şairi  Nizarni  Gəncəvi  1 1 4 1 -ci  ildə  G əncədə  doğulmuş, 
bütiin  ömriinü  bıt  şəhərdə y a şa m ış  və  1 2 09-cu  ildə  burada  dəfn  edilmişdir. 
Nizam i  beş  m əsnəvidən  ( “Sirlər  x ə z in ə s i”,  "L evli  və  M əcnun",  "Xosrov  və 
Ş irin ”,  " Y e d d ig ö zə l”,  “Iskəndərnam ə") ibarət  “X əm sə"nin,  lirikqəzəllərin  və 
başqa  əsərlərin  m üəllifıdir.  Ə sərlərini fa r s   d ilində yazsa  da  Nizum idə  tiirklük 
hissi  çox giiclüdür,  tiirk fo lk lo ru n d a   alırm a  m otivlər yara d ıcıh ğ m d a   mühiim 
y e r  tutur,  tiirk  sözlərindən  b o l-b o l  istifadə  edir.  Burada  Nizaminin  bir  neçə 
qəzəlin  çağdaş Azərbavcan  şairlərinin  tərcüm ələrində  veririk.
QƏZƏLLƏR
A şiqəm ,  əm rin i  v e r  a ş iq i-n a la n ə ,  gülüm ,
Y anına  ya  g əlim   ə q l  ilə,  ya  d iv a n ə ,  gülü m ?
S evirəm ,  q ə lb   ilə  c a m m   kim i  can am m ı  m ən ,
Ö lərəm ,  ya  y e tə rə m   sən   kim i  c a n a n ə ,  gülüm .
S ən ə  d ə st  o lm a ğ ım a   cü m lə  ş ə h ə r  düşm an   olub,
M əni  ə fv   e y lə ,  b ax ıb   b ir b elə  d ü şm an ə,  gülüm .
H arda  g ö rsə m   sən i,  zü lfü n d ə n   öp ü b   yalvararam ,
A şiqəm ,  a şiq ə   y o x d u r  yazı,  d iv an ,  a  gülüm .
S ən sizəm ,  sə n d ə n   uzaq   k im sən i  düşsün,  d em ərəm ,
Y etm əy ir əl  sə n ə ,  y o x   sə b r d ə   h icran ə,  gülüm .
*  *  *
V əslin  h ə v ə si  ö m rü m ü   son  a n e   yetirdi,
H icran  q ə m in in   x ə n c ə rin i  q a n ə   yetirdi.
K arv an sarad ır q e m li  könül  eşq  yolunda,
B u  d ə rd   y atağ ı  k arv an ı  k a rv an ə  yetirdi.
Ö m rün  g ə m isi  ruzigarın  d alğalarında,
T ufansız  ö tü b   gör necə  üm m an ə  yetirdi.
T ordan  q u rtaran   quş  ki,  q ayıtm az  to ra  bir də, 
K eçm iş  ö m ü rü   kim  y e n id ə n   can ə  yetirdi?
B ilsən  n iy ə  biz  bilm əm işik   qədrini  vəslin? 
Ç ünki  bizi  b ə x t  q əfləto n   eh san ə  yetirdi.
*  *  *
G özüm   aydın,  g özüm ə  su rə ti-c a n a n   görüniir, 
M iş k i-ə n b ə r  saçaraq  ə trlə   əfşan   görünür.
A llaha  şükr  e d irə m ,  cy  gözüm ün  nuru,  bu  gün 
Y ar  g əlib   gö z  öniinə,  sə rv i-x u ra m a n   görünür.
A yrılıq  zəh rin i  daddım ,  acı  da  olsa,  visal 
İki  d ü n y ay ə  d ə y ə r,  eylə  ki,  hicran  görüniir?
Səni  bir  d əfo   g ö rə n lə r g ü v ə n ir eşq im izə,
N ə  üçün  g ö z lə rin ,  ey  dil,  b elə  giryan  göriiniir?
Eşqini  canım   ilə  b əsled i  b irlik d ə  könül,
O nsuz,  cy  scv d iciy im ,  can  evi  viran  göriinür.
Ey  so n əm ,  v o slin   ilə,  öyle  ki,  şad  old u   könül, 
Y ırtdı  q əm   k ö y n əy in i,  gül  kim i  x ən d an   görünür.
Ş adlığından  a lıştb   yandı  N izam i,  dedi  ki: 
“G özüm   ay d ın ,  g ö zü m ə  su rə ti-c a n a n   g ö rü n ü r” .
*  *  *
H ər  g ecəm   o ld u   k ə d ə r,  q ü ssə ,  fe la k ə t  sənsiz, 
H ər  n ə fə s  ç ə k d im ,  h ə d ə r getdi  o  sa ə t  sənsiz!
S ənin  ol  c ə lb   e lə y ə n  v ə slin ə   and  içdim ,  inan, 
H icrinə  yandı  canım ,  yox  dah a  ta q ə t  sənsiz!
( J r ^   357  ^ n >

---

B aşqa b ir y a n   n e c ə   a x ta n m ,  ey  n a z lı m ə lə k ,
B ilirəm ,  sə n   d ə   d ed in :  “Y ox  y a ra   h a c ə t  s ə n s iz !”
Sən  m ə n im   q ə lb im ə   h akim ,  s ə n ə   qul  o ld u   könül, 
Sən  ə z iz sə n ,  m ə n   ucu z,  b ir h e ç ə m ,  afət,  sənsiz!
N ə  g ö zü m   v a r -   aray ım   m ə n   sə n i,  b ə x tim   d ə   ki  yox, 
N ə  d ə   b ir  q aç m a ğ a   v a r m ə n d ə   c ə sa rə t,  sənsiz!
Sən  N iz a m id ə n   ə g ə r   arxayın  o lsan   da  g ü lü m , 
G e c ə -g ü n d ü z   a ray ıb ,  o lm adı  ra h ə t  sənsiz!
*  *  *
Y en ə  tö v b ə   ev im i  eşq   x ərab   e tm ə d ə d ir,
A şiq  iftarm ı  se v d a  m e y i-n a b   e tm ə d ə d ir.
K ö n lü m ə  b ir  m ə lə y in   sevgisi  od  saldı,  adı,
G ünü  d ə ,  Z ö h rən i  d ə   g ö y d ə  sə ra b   e tm e d ə d ir.
O nun  eşq  atəşi  h ə r  q ə lb ə   g irə r,  am m a  n ə d ə n ,
T e k  m ə n im   q ə lb im i  a tə şd ə   k ə b a b   e tm ə d ə d ir?
G ö zlərin   baxdı  m ə n ə ,  söylədi:  sə b r  et,  sə n in ə m , 
D oğrusu,  sə b r e d ə rə m ,  ö m r  şitab  e tm ə d ə d ir.
A hu  g ö z lü lə ri  y a tm ış  zam an  o v la r ovçu,
Ö m r  rö y a d ə   şik ar  o lm ağ a  tab  e tm ə d ə d ir.
M ə slə h ə td ir,  m ə n i  q o v m aq d an   isə  v ersin   əzab ,
Y ar b u n u   yaxşı  d ü şü n m ü şd ü r,  ə z a b   e tm ə d ə d ir.
G ə r N izam in i  x ə ta   isə  h əlak   e td irm ək ,
A şiq əm ,  y a r  m ə n i  ö ld ü rsə  sə v a b   e tm ə d ə d ir.
*  *  *
A fərin   h ü sn ü n ə,  m ə n   b ir  b e lə   d ilb ə r  istə rə m , 
G e c ə lə r  şə m   y an ar,  sən  kim i  g ö v h ə r  istərəm !
( T r ^   358
O d  ləbin,  ud  xalın,  h ə r biri  şə k k ə r  kim idir, 
V aleh əm   o n la ra   m ən,  bir  b elə  m ə c m ə r  istərəm !
D uzda  çox  lə z z ə t  olar,  am m a  ki,  şirin  olm az, 
D uzlusan,  h ə m   d ə   şirin,  sən   kim i  ş ə k k ə r istərəm !
S ən in   e şq in lə  töküb,  h a r  iki  dünyanı  bu  gün,
B ir  q ə d ə h d ə n   içərəm ,  m ə n   b elə  s a ğ ə r  istərəm !
M işk  zülfün  n ə   gözəl,  a lə m ə   ə n b ə r dağıdır,
G ör  nə  x o şdur,  gözəlim ,  b ir belə  ə n b ə r   istərəm !
B ağladın  zü lfu n ə   qul  tək   b u   N izam ini  özün, 
S ö y ləy ir  ziilfün  ucu,  bir  b elə  ç a k ə r  istərəm .
*  *  *
A y  üzlü  nig arım ,  kim ə  m ehm an  o lacaqsan?
B ir  söylə,  k im in   şən in ə  şayan  o lacaqsan?
Şahlıq  çətiri  v a r  başın  ü stündə  bu  axşam ,
Ə n b ə r ç ə tirin lə   kim ə  sultan  olacaq san ?
Ş ə k k ə r d e m ə rə m   m ən  səno,  ondan  da  şirinsən, 
D ilbər,  neco  b ir b ə x tə v ə rə   can  o lacaqsan?
Z ü lm ət  g e c ə ,  sən   nurlu  çıraq,  b əd  g özo  gəlm ə!
Ey  abi  h əy at,  son  kim o  canan  o lacaqsan?
G ctdin,  n ccə  b ə s  tab  elosin  h icrə  N izam i,
O,  x əsto   ikən  son  kim ə  d ərm an   o lacaqsan?
*  *  *
G ecə  x ə lv ə tc ə   b izə  sevgili  y a r g ə lm iş  idi,
Ü zü  aydan  d a  g ö zəl  nazlı  n ig ar  g ə lm iş  idi.
T ə r  axıb  gül  yan ağ ın d an ,  b u lud  örtm ü şd ü   ayı,
O nu  d ü şm ən m i  qovub,  k ö nlü  q ubar  g ə lm iş  idi?

---