İBTİDAİ İcma quruluşU
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1906 oktyabr
- 1906 sonu-1907 əvvəlləri
- 1907 3 iyun
1905 “Difai” (“Müdafiə”) partiyasının yaradılması. Partiya Ə.Ağayevin rəhbərliyi ilə, azərbaycanlılara qarşı törədilən milli qırğınların qarşısını almaq məqsədilə yaradılmışdı. Partiyanın mərkəzi komitəsi Gəncə şəhərində yerləşirdi. Bundan başqa Şuşada, Ağdamda, Naxçıvanda, Qarsda və Vladiqafqazda partiyanın şöbələri yaradılmışdı. Partiyanın 1906-cı ilin oktyabrında “İrşad” qəzetində dərc olunmuş proqramında qeyd edilirdi ki, torpaq onu əkib-becərənlərə, zəhmətkeş kəndlilərə verilməlidir 1905 M.H.Rüşdiyyənin “Vətən dili” dərsliyinin çap olunması 1905-1913 H.Mollazadənin “Zübdətül–təvarix” (“Tarixlərin ən yaxşısı”) əsərini yazması 1906 yanvar Peterburqda Ümumrusiya müsəlmanlarının II qurultayının keçirilməsi. Q urultayda “Müsəlman ittifqı”nın nizamnaməsi və proqramı müzakirə edilərək bəyənildi. “Müsəlman ittifqı”nın proqramında qarşıya iki mühüm vəzifə - Ümumrusiya türklərini birləşdirmək və müstəmləkəçi çar imperiyasına qarşı vahid cəbhədə mübarizə aparmaq ideyaları irəli sürüldü
Qalakənd zavodunun istehsalı dayandırması 1906 23 fevral Bakı Fəhlə Deputatları Sovetinin fəaliyyətini dayandırması 1906 7 aprel “Molla Nəsrəddin” jurnalının nəşr olunması. Jurnal 1917-ci ilədək Tiflisdə, sonralar isə Təbrizdə və Bakıda nəşr olundu
I Dumanın bir qurup deputatı tərəfindən Vıborq bəyannaməsinin qəbul edilməsi 1906 may
İrəvanda və onun Məngüş, Güllücə, Kamal və Uşu kəndlərində ermənilərin milli qırğınlar törətməsi 1906 31 may - 7 iyul I Dövlət Dumasının fəaliyyət göstərməsi. I Dövlət Dumasına Azərbaycandan Əlimərdan bəy Topçubaşov, İsmayıl xan Ziyadxanlı, Məmmədtağı Əliyev, Əsədulla bəy Muradxanov və Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev
deputat seçilmişdir. Dumada Rusiya müsəlmanlarından seçilən deputatlar Ə.M.Topçubaşovun rəhbərliyi ilə Müsəlman fraksiyasında birləşdi. Fraksiyanın 7 nəfərdən ibarət bürosunun tərkibinə M.Ə. Topçubaşov və İ.Ziyadxanlı da daxil edildi 1906 avqust Nijni-Novqorodda III Ümumrusiya müsəlmanlarının qurultayının keçirilməsi. Qurultayıda “Müsəlman ittifaqı”na rəhbərlik etmək üçün daimi yeri Bakı olan Mərkəzi Komitə yaradıldı, türklər yaşayan bölgələrdə yeni tipli məktəblərin yaradılması, ibtidai icbari təhsilə keçirilməsi və təhsilin ana dilində aparılması, rus dilində təhsil alan müsəlman gənclərə ana dili və şəriət təliminin verilməsi, mədrəsələrin yenidən təşkili, milli kadrlar hazırlamaq üçün Bakıda, Kazanda və Baxçasarayda pedaqoji institutların açılması qeyd edildi
Sultan bəy və İbrahim bəy tərəfindən Andronikin başçılığı ilə ermənilərin Qarabağa qırğın törətməsinin qarşısının alınması
“İrşad” qəzetində “Difai” (Müdafiə) Partiyasının proqramının dərc olunması 1906 “Nəşri maarif” və “Nicat” cəmiyyətlərinin yaradılması 1906 Ləki çiyid yağı zavodu əsasında “Qafqaz yağ zavodu” səhmdar cəmiyyətinin təsis edilməsi 1906 avqust Azərbaycan müəllimlərinin I qurultayının keçirilməsi. Azərbaycan müəllimlərinin I qurultayında yeni tipli məktəblərin yaradılması, icbari ibtidai təhsilə keçilməsi və təhsilin ana dilində aparılması haqqında təkliflər qəbul edildi 1906 sonu-1907 əvvəlləri II Dövlət Dumasına seçkilər keçirilməsi. II Dövlət Dumasına Azərbaycandan Fətəli xan Xoyski, Məmmədtağı Şaxtantiski, Xəlil bəy Xasməmmədov, İsmayıl Tağıyev, Mustafa Mahmudov və Zeynal Zeynalov deputat seçildilər. Lakin onlardan II Dumaya deputat seçilən H.Z.Tağıyevin oğlu İsmayıl Tağıyev Dumaya getmədi 1907 20 fevral II Dövlət Dumasının ilk iclasına başlaması. Dumaya seçilmiş müsəlman deputatlar yenə də öz fraksiyasını yaratdılar. Müsəlman fraksiyasının Bürosuna azərbaycanlı deputatlardan F.Xoyski və X.Xasməmmədov daxil edildi. İ.Ziyadxanlı II Dumada çıxış edərək müstəmləkəçilərin xalqımızın başına gətirdiyi müsibətləri çoxsaylı və tutarlı dəlillərlə ifşa etdi. Hər iki Dumada Müsəlman fraksiyasının proqramı hazırlandı. II Dümadakı proqramı təcrübəli hüquqşünas Ə. Tobçubaşov hazırlamışdı. Müsəlman fraksiyasının proqramında türk xalqlarının bütün sosial-iqtisadi, siyasi və mədəni problemləri öz əksini tapmışdı
etməməsi idi. II Dumanın buraxıldığı gündə III Dumaya seçkilər keçirilməsi haqqında qanun qəbul edildi. Yeni seçki qanunu son dərəcə mürtəce və müstəmləkəçi səciyyə daşıyırdı. III Dumaya seçkilər keçirilən zaman Qafqaz, Mərkəzi Asiya və Sibir xalqları siyasi cəhətdən qeyri- yetkin xalqlar hesab edildiyi üçün seçki hüququndan mərhum edildilər. Cənubi Qafqaz müsəlmanlarından III Dumaya yalnız Xəlil bəy Xasməmmədov seçildi 1907 may “Müdafiə” təşkilatının yaradılması. Partiyanın rəhbəri İsmayıl xan Ziyadxanlı olmuşdur. Təşkilatın ətrafında əhalinin imtiyazlı təbəqələri olan bəylər, mülkədarlar və ziyalılar birləşmişdilər. Təşkilatın fəaliyyəti ölkənin qərb bölgələrini və Tiflis quberniyasının azərbaycanlılar yaşayan ərazilərini əhatə edirdi 1907 “İttifaq” təşkilatının yaradılması. Qurucuları Şərifzadə və Cuvarlinski olan partiyanın yaradılmasında məqsəd müəslmanları erməni –rus silahlı birləşmələrinin soyqırımından qorumaq idi
Rusiyada yeddi mis zavodunun ittifaqı olan - “Mis” sindikatının yaradılması 1907 Ağdaş, Qazax qəzasının Salahlı kəndində, Ağdamda, Balaxanıda, Qaryagin qəzasının Qarğabazar kəndində, Şuşa və Şamaxıda qız məktəbləri açılması
“Arı” və “Bəhlul” jurnallarının nəşr olunması 1908 12 yanvar Ü.Hacıbəyovun “Leyli və Məcnun” operasının ilk dəfə tamaşaya qoyulması 1908 M.H.Hacınskinin Bakı şəhər İdarəsində tikinti şöbəsinə rəhbərlik etməsi 1908
M.Ə.Rəsulzadənin İrana, sonra da İstanbula getməyə məcbur olması Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|