İBTİDAİ İcma quruluşU
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1914 4 dekabr
- 1915 iyun
- 1916 sentyabr
- 1906 30 dekabr
- 1908 avqust
XX əsrin əvvəlləri Şimali Azərbaycanda qaçaq hərəkatının geniş miqyas alması. Bu dövrdə qaçaq hərəkatının görkəmli rəhbrləri Qaçaq Kərəm, Dəli Alı, Məşədi Yusif, Məşədi Qədir, Qandal Nağı, Qaçaq Zahid və.b olmuşdur
I Dünya müharibəsinin başlaması. Müharibə dövründə Avropadakı Qərb və Cənub -Qərb cəbhələri ilə yanaşı, Qafqaz cəbhəsi də var idi
I Dünya müharibəsinin davam etdiyi dövür 1914 sentyabr Çarın fərmanı ilə düşmən təbəələrinin Rusiyadakı müəssisələrinin müsadirə edilməsi 1914 4 dekabr Qafqaz cəbhəsində hərbi əməliyyatların başlanması 1914 “Simens qardaşları və K 0 ” şirkətinin Almaniyanın “Ştuden Gezelşaft” inhisarı ilə müqavilə bağlaması 1915 yanvar Sarıqamış döyüşü. Sarıqamış döyüşünün nəticəsi olaraq osmanlı qoşunu məğlub olaraq Cənubi Azərbaycandan çıxarıldı. Bu qələbədən sonra Rusiya Təbrizi tutdu. Osmanlı Ordusunun məğlubiyyəti Almaniyanın I Dünya müharibəsində Türkiyənin iştirakı ilə Azərbaycanı, Qafqazı, o cümlədən Bakı neftini ələ keçirmək planı puça uğratdı. Döyüşdə rus qoşunlarının qələbəsinin səbəbi rusların canlı qüvvəsinin və texnikasının çoxluğu idi
Çar hökumətinin fərmanına əsasən arxa cəbhədə işləmək üçün Azərbaycanda 50 mindən artıq gəncin səfərbəyliyə alınması
M.Ə Rəsulzadənin redaktorluğu ilə “Müsəvat” partiyanın orqani olan “Açıq söz” qəzetinin nəşr olunmağa başlanması
Fərrux ağa Qayıbovun Vilnus səmasında düşmənin bir-neçə təyyarəsini məhv etməsi 1916 “Neft və milyonlar səltənətində” adlı ilk Azərbaycan filminin çəkilməsi 1916 M.Maqomayevin “Şah İsmayıl” operasının tamaşaya qoyulması 1916
H.Z.Tağıyevin qız məktəbinin ikisinifli məktəbinin adi ibtidai məktəbə çevirilməsi 1916 Bakıda müəllimlər seminariyası açılması 1917
Əliağa Şıxlınskinin 10-cu ordunun komandanı təyin edilməsi 1917 Naxçıvanda “El güzgüsü” adlı teatr cəmiyyətinin yaradılması CƏNUBİ AZƏRBAYCAN İRAN İNQİLABI VƏ I DÜNYA MÜHARİBƏSİ İLLƏRİNDƏ 1905 12 dekabr İranda məşrutə inqilabının başlanması. Tehranda bütün dükan və bazarların bağlanaraq əhalinin bəstə oturması ilə İran inqilabı başlandı. İranda və Cənubi Azərbaycanda “bazarların bağlanması” tətilə, yaxut inqilaba çağırışı bildirirdi. Eyni zamanda Təbriz, Zəncan, Ərdəbil və Xoyda da etiraz nümayişləri başlandı. Bu zaman İran inqilabının iştirakçılarının əsas tələbi Konistitusiya qəbul edilməsi, Məclisin çağırılması, xarici məmurların ölkədən qovulması və.s idi 1905-1911 İranda məşrutə inqilabının davam etməsi. 1905-1911-ci illər İran inqilabı əsasən konstitusiya uğrunda mübarizə olduğu üçün məşrutə inqilabı adlanırdı. İ nqilabın səbəbi kəndlərdə feodal istismarın güclənməsi, maliyyə sisteminin pozulması, vergilərin çoxalması, sosial tarazlığın pozulması, ölkənin Rusiya və İranın yarımmüstəmləkəsinə çevrilməsi idi
Müzəffərəddin şahın (1896-1907) konstitusiya haqqında fərman verməsi. Bunun ardınca Məclisə seçkilər elan olundu. Bundan sonra xalq hər yerdə bəst yerlərini tərk etdi və bazar-dükanlar açıldı
B ir qurup ruhaninin Təbrizdə ingilis konsulluğunda bəstə oturması. Şəhərdə tətil və nümayişlərin yenidən başlaması. Sentyabrında qazanmış qələbədən sonra Təbrizdə Məclisə seçkilər başlandı. Bu məqsədlə hərəkat başçılarından əncüman (farsca - şura) seçildi. Əncümənlər Urmiya, Ərdəbil, Marağa, Salmas, Maku, Zəncan, Xalxal şəhərlərində də yaradıldı. Seçkilərdən az sonra nümayəndələr Tehrana yola düşdülər
Müzəffərəddin şahın hazırlanmış konstitusiyanı imzalaması 1907-1909 İran şahı Məhəmmədəli şahın hakimiyyəti 1907 yaz İran inqilabının ağırlıq mərkəzinin tədricən Təbriz şəhərinə keçməsi 1907 8 fevral Təbrizdə “Gizli mərkəz”in başçılığı ilə İran inqilabı dövründə ilk silahlı üsyan baş verməsi. Üsyan nəticəsində qalib gələn üsyançılar qələbə əlaməti olaraq küçələrdə al bayraqlar asdılar, bütün dövlət idarələri, hərbi kazarmalar və cəbhəxanalar ələ keçirildi, əyalət valisi və başqa dövlət nümayəndələri həbsə alındılar, şəhərdə real hakimiyyət Əyalət şurasının əlinə keçdi. Beləliklə, 1908-ci ildə Təbriz üsyançılarının qələbəsi İran şahının konstitusiya haqqında fərnam verməsi və məclis çağırması ilə nəticələndi. Bu faktlar Cənubi Azərbaycanın İran inqilabında mühüm və həlledici mərkəzə çevrildiyini sübut edir
Səttarxanın inqilabın Təbrizin mərkəzi hisssini bütün ağ bayraqlardan təmizləyərək və onların yerinə inqilab rəmizi bildirən qırmızı bayraqlar sancması
Tehranda əksinqilabi çevriliş baş verməsi. Şahin göstərişi ilə İrandakı kazak briqadasının komandiri, rus polkovniki Lyaxov Məclisin və Tehrandakı Azərbaycan şurasının binalarını top atəşinə tutması. Nəticədə Tehranda inqilabı çevriliş həyata keçirildi. Bu dövrdən başlayaraq Cənubi Azərbaycan İran inqilabının mərkəzinə çevirildi
Şahın Təbriz üzərinə qoşun göndərməsi 1908 sentyabr Təbrizdə sentyabr döyüşləri. Döyüşlər nəticəsində bütün şəhər əksinqilabi qüvvələrdən təmizləndi və al baytaqlara büründü, İranda inqilabi iş yenidən canlandı. Bu Təbriz üsyançılarının irtica qüvvələri üzərində ən
Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|