İdris Hacızadı
Yüklə 3,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
İdris Hacızadə ―Dünyamızın bəzəyidir insanlar‖
dönüşlü irəliləyişə nail olunacağı gözlənilirdi. Amma heç də belə olmadı. Doğrudan da bu qoruq-memarlıq abidəsinin başına son illər min oyun açılır. İçərişəhərdə kompleksə uyğun gəlməyən və onun ilkin gözəlliyinə xələl gətirən yamaq kimi yersiz əlavələr, zövqsüz bərpa işləri gedir. Bəzi cibidolu işbazların burada heç bir əndazəyə sığmayan, ümumi ansamblı pozan əzəmətli binaları, müxtəlif xarici səfirliklərin yerləşdikləri ofislər və başqa yöndəmsiz tikililər dediklərimizə misal ola bilər. Ölkə başçısı da İçərişəhərlə əlaqədar sərəncam imzalamışdır. Həmin sərəncamdan irəli gələn və Mədəniyyət Nazirliyinin xəttiylə bu günlərdə İçərişəhər tarixi memarlıq qoruğunun mühafizəsi, təqdimi və təbliği məsələsinə həsr edilmiş elmi praktik konfrans keçirilmişdir. Tədbirdə respublikamızın ünlü mütəxəssislərilə yanaşı YUNESKO-nun ekspertləri və xarici mütəxəssislər də iştirak edirdilər. Respublikanın mədəniyyət naziri Polad Bülbüloğlu söhbət obyekti olan İçərişəhərin mövcud durumu barədə məlumat verdi və tədbir iştirakçılarını bu abidənin gələcək taleyini müəyyənləşdirən konseptual planın hazırlanmasında daha fəal olmağa çağırdı. Görəsən, illər www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
İdris Hacızadə ―Dünyamızın bəzəyidir insanlar‖
boyu bu mövcud məsələyə biganə qalan mütəxəssislər bundan sonra doğrudanmı fəallaşacaqlar? Təki belə olsun! Konfransın yekunlarından danışmazdan öncə İçərişəhərlə bağlı bəzi faktları oxuculara çatdırmaq istəyirik. Bu sətirlərin müəllifi də bir neçə dəfə respublika mətbuatında İçərişəhər, onunla bağlı problemlər barədə çıxış etmişdir. Bu gün həmin problemlər nəinki azalmamış, əksinə, onlara yeniləri də əlavə olunmuşdur. İçərişəhər abidəsinin dəqiq tarixi bilinmir. Tarixçi və arxeoloqların gəldiyi nəticəyə görə, bu yaşayış məskənlərinin kökləri daha dərinlərə aparır. Məsələ burasındadır ki, sözügedən ərazidə indiyə kimi lazımi səviyyədə qazıntı işləri aparılmayıb. Bu səbəbdən də İçərişəhərin dəqiq yaşını sübut edən əşyayi-dəlillər kifayət qədər deyil. Bütövlükdə araşdırdıqda isə İçərişəhərin tarixinə dair müxtəlif versiyalar mövcuddur. Faktlara müraciət edək. Bəzi mütəxəssislər belə hesab edirlər ki, abidənin bünövrəsi eramızdan əvvəl qoyulub. Amma aparılan qazıntı işləri belə qənaətə gəlməyə imkan verir ki, İçərişəhərdə VII əsrdən əvvəllərə aid olan bir sıra tarixi abidələr mövcuddur. İçərişəhərdə dəqiq yaşı bəlli olan ən qədim abidə Məhəmməd məscididir, ona Sınıqqala da deyilir. Məhəmməd məscidi 1042-ci ildə tikilib.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
İdris Hacızadə ―Dünyamızın bəzəyidir insanlar‖
İçərişəhərin memarlıq üslub və ənənələrinə gəlincə, tarixi memarlıq kompleksinə ən çox milli memarlıq ənənələri, üslubu nəzərə çarpır. Ən gözəl, möhtəşəm binalar əsrin əvvəllərində tikilib. Xatırladaq ki, həmin dövrün əksər binaları qarışıq memarlıq ənənələri əsasında inşa edilib. Yəni bu binaların timsalında Şərq memarlıq üslubu ilə Avropa memarlıq abidələri sintezləşdirilib. İçərişəhərin ən dözümlü abidələri isə intibah dövrünə, yəni XIV-XV əsrlərə məxsusdur. Həmin dövrdə tikilən qala divarları, məscidlər, hamamlar, mədrəsələr bu gün də yaxşı vəziyyətdədir. Onu da yada salaq ki, İçərişəhərdə aparılan son qazıntı zamanı çox qiymətli abidələr üzə çıxıb. Təəssüf ki, bu abidələrin əksəriyyətinin təyinatı hələ ki verilməyib. İçərişəhər barədə müxtəlif versiyalar mövcuddur. Amma bir şey məlumdur ki, bu məkanın hələ üzə çıxarılmamış yeraltı sərvətləri çoxdur. Ona görə, İçərişəhərin yaşı barədə qəti əminliklə danışa bilmərik. Bu gün İçərişəhərdə evlər, binalar tikilsin, ya tikilməsin. Bura qoruq kimi saxlanılsın, sualı da vacibdir, mübahisə doğuran məsələdir. Çoxları bu qənaətdədir ki, şəhərdə daha yeni binalar tikilməsin, sıxlıq yaranmasın. Məsələnin bu cəhəti İçərişəhərin xeyrinə olardı. İçərişəhər mütləq tikilməlidir fikrində olanlar da az deyil. Onların fikrinə şərik çıxmaq olar. Yalnız bir şərtlə ki, yeni binaların inşası zamanı www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
İdris Hacızadə ―Dünyamızın bəzəyidir insanlar‖
abidələrin aurasına, memarlıq ənənələrinə xələl gəlməsin. Axı əvvəldə qeyd etdiyim kimi, İçərişəhərdə evlər domino prinsipi ilə inşa edilib. Binalar bir-birinə sanki söykənib, bitişib, ona görə də hər hansı bir bina söküləndə, ona söykənən başqa binalar da laxlayır, yerindən oynayır, tədricən məhvə məruz qalır. Bu fikir üzərində dayananlar təsdiqləyirlər ki, həqiqətən də İçərişəhər hər şeydən əvvəl, açıq səma altında canlı muzeydir. Burada VI əsrdən üzübəri müxtəlif dövrlərə aid hələ bu gün də göz oxşayan, necə deyərlər, dözümlüyünü qoruyub-saxlayan tikililər, binalar var. Yeni əsrin, gələcək əsrlərin tikililərini də artırmaq, bəlkə də labüddür. Yalnız bir şərtlə: İçərişəhərin ümumi görkəminə xələl gəlməməklə, yəni şəhərin aurası nəzərə alınmaqla. İçərişəhərin tarixi memarlıq qoruğunun mühafizəsi, tədqiqi və təbliği məsələsinə həsr olunmuş elmi-praktik konfransda "İçərişəhərin yeni idarə üsuluna və yanaşma tərzinə ehtiyac var" kimi mühüm məsələ irəli sürüldü. Döğrudan da İçərişəhər iki sttukturun - bir tərəfdən şəhər İcra Hakimiyyətinin, o biri tərəfdən də Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyindədir. Bu iki hakimiyyətlik də işə öz təsirini göstərir. Mənim şəxsi qənaətim belədir ki, şəhər içində şəhər olan İçərişəhərin özünün xüsusi meri olsun. Həmin mer burada böyük tarixi əhəmiyyətə malik abidələrin taleyilə bilavasitə özü məşğul olsun. O zaman Yüklə 3,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|