q o r a r l a n n
q əbul
o lu n m a m a s ı
v ə
x a l q ı n
bizim hansı
vəziyyətdo o l d u ğ u m u z u bilməsi üçün" p a rla m e n tin acıq
iclasını k c ç ir m ə k q ə r a r a alındı.57
U l ü m a t u m u n
m o tn in i
oxuyan
v ə
öz
t ə s l i m ç i i i k
m övqeyini
bir
d a h a
niimayiş
e i d i r ə n
M.H.Hacınski,
u ltim a tu m u n
ş ə r tlə r in i
q əb u l
e tm ə y i
tə k lif
etdi
v o
d c p u ta tla r ı i n a n d ı r m a ğ a çalışdı ki, Qızıl O rdu Bakıya
girm odən,
T iirk iy əy ə
k ö m ə y ə
g e t m ə k
niyyətindədir.58
Qızğın
m ü z a k ir ə lə rin
g e d iş in d ə
çıxış
e d ə n
m ü x t ə l i f
p a
a m e n t
f r a k s iy a la rım n n ü m a y ə n d ə lə ri: S .A ğam ah oğlu,
("Hüm m ot"), Q .Q a ra b o y o v ("İttihad"), A .Səfikürdski (so-
sialist
bloku),
A .Q a r d a ş o v
("Ə hrar")
M .H .H acm skinin
hakim iyyəti
v e r m ə k
təklifini m ü d a f i ə e td ilə r.
" M üsa vat” fraksiyası a d ın d a n , o n u n sədri M.R əsulzadə
çıxış etdi. O, d e d i: "Bizə k o b u d u l t im a t u m verilmişdir.
Bizim xilaskarım ız, bizim h ö r m ə t etdiyim iz Türkiyədir.
B i z
öz
m üstəqilliyim izin
ta p d a l a n m a m a s ı
şərti
ilə
T ü r k i y o y o
köm əyo g e d ə n q üvvələri m ü d a fiə edirik. Lakin
cə nablar, bizim
razılığımızı s o r u ş m a d a n sərhədlərimizi
keçon
qüvvolər
bizə
dost
deyil,
d ü şm əndir.
B u
u l tim a tu m u n qobul edilm əsi, haki.miyyəti dost maskası
geymiş d ü şm o n o v e r m o k d e m ə k d ir . Biz buraya millətin
iradəsi vo
a r z u s u
i l o
gəlm işik v ə bizi b u ra d a n yalnız
g ü c
vo süngü
ilo çıx arm aq
olar".59 L a k in vətəndaş
nrıüharibosi tolılükosini nozorə a lan "Müsavat", Azərbay-
canın m üstoqilliyinin saxlanacağı şərti ilə, bolşeviklərin
u l tim a tu m u n u qəbul e t m ə k h a q q ı n d a çoxluğun fikrinə
q oşulm ağa m o cb u r oldu.
S osvermo n o tic ə sin d ə (əleyhinə-1, b itə ro f qalanlar-3,
sosverm odo iştirak etm oyonlor-3 n ə f ə r ) 1920-ci il aprelin
27-də
saa t
11
r a d ə lo rin d ə
p a la m e n t
hakimiyyətin
A zorbaycan İnqilab k o m itə s in ə verilm əsi h aq q ın d a qorar
qobul etdi. P a r l a m e n t s ədrinin m üavini M .Y .C əfərov vo
işlor idarosinin d ir e k t o r u M .V okilov t ə rə fin d ə n imzalan-
mış sonoddo hakim iyyotin verilm əsi şərtləri göstərilirdi:
"Nozorinizo ç a td ır ır ıq ki, biz aşa ğıda kı şərtlərlə haki-
miyyoti tohvil veririk: 1) Sovet hakimiyyəti tərəfindon
idarə edilən A z ərb ay c an ın ta m müstəqilliyi saxlanılır;
2 )
A zərbaycan K o m m u n ist P artiyasım n yaratdığı hök u m ət
m üvəqqəti o r q a n olacaqdır; 3) H ə r cür xarici təzyiqlərdən
asılı
o lm ay araq ,
A zorbaycanın
qəti
id a rə
formasını
A zərbaycan fəhlə, kəndli və əsgər deputatları Soveti
sim asında A z ərbayc anın ali qanunvericilik orqam müəy-
yən ed ə c ə k d ir; 4) H ö k u m ə t idarolərinin bütün xidmət-
çiləri öz y e rlə rin d ə qalır və yalnız m ə ’sul vəzifə tutan
şəxslər dəyişdirilir; 5) Y eni təşkil olunan m üvəqqəti
k o m m unist h ö k u m ə ti v ə p a rla m e n t üzvlərinin həyatının
və om lakının toxunulm azlığına t ə ’m inat verir; 6) h ö kum ət
Qızıl O r d u n u n döyüşlə Bakıya girməsinin qarşısını alm aq
üçün
tə d b irlə r
görəcəkdir;
7) Y eni
h ö kum ət
kimin
t ə r ə fin d ə n təşkil edilm əsindən asılı olm ayaraq Azərbay-
canın m üstəqilliyinə son qoym aq m əqsədi güdən bütün
xarici q ü v v ə lə rə qarşı qəti təd b irlərlə və bü tü n vasitələrlə
m übarizə apa rac aq d ır". Q ə ra rın yekun hissəsində göstə-
rilirdi:
"A zərbaycan
p arla m en ti
özünün
fövqəl’a d ə
iclasında səs çoxluğu ilo bu şərtləri qəbul etm işdir və
onu Sizin n əz ərin izə çatdırırıq".60
1920-ci il aprelin 27-dən 28-ə keçən gecə p a rla m e n t
buraxıldı. N . N ə rim a n o v (sədr), A.A.A lim ov, D.H.B ün-
yatzadə,
M .D .H üseynov, Ə .Q arayev, Q.M .M usayev vo
H .S u ltan o v d a n ib a rə t olan M üvəqqəti İnqilabi K om itə
həm in gün A zərb ay c an ı Sovet Sosialist Respublikası e ’lan
etdi və əvvəlcədən razılaşdırıldığı kimi, radio vasitəsilə
R SF S R h ö k u m ə t in ə Qızıl O rd u hissələrini göndərm ək
yolu ilə d ə rh a l re a l köm ək göstərm ək" haqqında rosmi
xahişlə m ü ra c iə t etd i.61
L akin X I O rd u n u n ön d əstələ ri artıq aprelin 27-o
keç ən gecə, B akıdakı kom m unistlərin çıxışlarının baş-
lanm asına q ə d ə r, planı əvvəlcədən Q.K.O rconokidzenin
fəal iştirakı ilə M .Q .Tuxaçevski və qərargahın rəisi
S .A .P uqaçovun rəhbərliyi altın d a Q a fq az cəbhəsi qərar-
gahı t ə r ə f i n d ə n hazırlanm ış Bakı əməliyyatınm həyata
k eçirilm əsinə başladı. Q a fq az cəbhəsi kom andanlığının
490 No-ü 1921-ci il aprel tarixli direktivinə əsasən XI
O r d u n u n
k o m a n d a n ı
M .K .Levandovski
aprelin
27-də
Dostları ilə paylaş: |