İlham Əliyevin “Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrinin
Yüklə 5,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
DÜNYA ƏDƏBİYYATI KLASSİKLƏRİ
Ejen öz-özünə: “Bəli, bəli, - deyirdi, - sərvət, nə olur-olsun, sər- vət! Heç bir cavahirat bu vəfalı məhəbbəti əvəz edə bilməz. Ah, mən onlara bütün dünyanın səadətini birdəfəlik vermək istərdim!” Bir az sükutdan sonra yenə dedi: “Min beş yüz frank! Bu pulun hər biri hədəfə dəyməlidir! Lora haqlıdır. Doğrudan da, köynəklərimin hamısı sadə kətandan tikil- mişdir. Başqasına səadət bəxş etmək üçün qız oğru kimi hiyləgər olur. Safürəkli bacım mənim qayğımı çəkir. O, bu dünyadakı günahları anlamayan, lakin bağışlayan bir mələkdir”. Artıq yüksək cəmiyyətə onun yolu açılmışdı. Dərhal dərzi çağı- rılmış, danışdırılmış, tabe edilmişdi. Rastinyak Maksim de Trayı görər-görməz gənclərin həyatında dərzinin necə böyük təsiri olduğunu anlamışdı. Əfsus! Dərzi haqqındakı məfhumların arasında orta hədd yoxdur. Dərzinin işindən məlum olur ki, o ya sənin dostundur, ya da qatı düşmənin. Ejenin tapdığı dərzi öz sənətinin qanun-qaydalarını bildiyindən, başa düşürdü ki, özünə, gənclərin bugünkü həyatı ilə gələcək həyatı arasında bir halqa kimi baxmalıdır. Minnətdar Rastinyak, sonralar məzəli sözlər söyləməkdə mahir olduğundan, bu dərzi haqqında söylədiyi sözlə onun karyerasını təmin etmişdi; Rastinyak demişdi: - Onun tikdiyi iki şalvar ildə iyirmi min mədaxil verən nişanlı tapmağa imkan vermişdi. Min beş yüz frank və ürəyin istədiyi qədər paltar! Bu dəqiqədə yoxsul cənublu heç nəyə şübhə etmirdi. Nahar etmək üçün aşağıya düşərkən, bir az pulu olan gənclərə məxsus görünüşü vardı. Tələbənin cibinə pul düşər-düşməz, dərhal kefi fantastik bir zirvəyə qalxar: dərhal yerişi yaxşılaşar, o, öz hərəkətləri üçün bir istinadgah tapar, hər şeyə açıq gözlə baxar, hərəkətlərində sürət əmələ gələr. Dünən o, qorxaq, miskin, hər təhqirə dözən bir gənc idi, bu gün isə lap baş naziri döyməyə qadirdir. O artıq fövqəladə hal keçirir: o, hər şeyi arzu edir və hər şeyi etmək iqtidarındadır; arzuları bir- birinə qarışır, şad, səxavətli, həyəcanlı görünür. Bir sözlə, qanadsız bir quş qanadlanıb fəzalarda uçurdu. Pulsuz tələbə, min bir təhlükədən keçərək sümük oğurlayan, gəmirə-gəmirə sümüyün iliyini soran və yenə yoluna davam edən bir it kimi, nəşədən bir zərrə götürüb, atüstü istifadə edər. Lakin cibində içi dolu kisəsi cingildəyən bir gənc nəşəni uzadar, özündən məmnun qalar, göylərdə 104 downloaded from KitabYurdu.org uçar, “yoxsulluq” sözünü belə unudar. Bütün Paris onun ixtiyarın- dadır. Bu elə bir dövrdür ki, bu dövrdə hər şey parlayır, qığılcım və alov saçır. Kişilərin və arvadların bihudə sərf etdikləri coşqun bir qüvvənin cövlan etdiyi dövr! Həyatın zövqlərini yalnız qat-qat artıran borclar, təhlükələr! Senanın Sen-Jak küçəsi ilə Sen-Pyer küçəsi arasındakı sol sahilini tanımayanlar insan həyatında heç şey başa düşməzlər. Rastinyak hərəsi bir liara olan bişmiş armudları Vokenin pan- sionunda yediyi zaman düşünürdü: -
Ah! Paris xanımları bilsəydilər, məhəbbət axtarmaq üçün buraya gələrdilər! Bu zaman “Kral poçt idarəsi”nin qasidi şəbəkəli bağ qapısının zəngini çalıb, yemək otağına daxil oldu. O, cənab Ejen de Rastin- yakı xəbər aldı, ona iki kisə verərək, imza atmaq üçün qəbz təqdim etdi. Votrenin gözləri parladı: Rastinyaka elə baxdı ki, elə bil, onu qamçı ilə vurdu. Votren:
-
İndi sizin şpaqa döyüşü və güllə atmaq dərslərinin haqqını vermək üçün pulunuz var, - dedi. Madam Voke, kisələri nəzərdən keçirib: -
Madmazel Mişono hərisliyini büruzə verməmək üçün pula tərəf baxmaqdan ehtiyat edirdi. Madam Kutür: -
Ananız səxavətlidir, - dedi. Puare təkrar etdi: -
Votren dedi: -
Bəli, anacığaz öz qanını vermişdir. İndi atınızı çapa bilərsiniz, cəmiyyətdə dolaşa bilərsiniz, qarmaqla varlı nişanlı tapa bilərsiniz, saçları şaftalı çiçəkləri ilə bəzənmiş qrafinyalarla rəqs edə bilərsiniz. Lakin mənim məsləhətimi unutmayın, cavan oğlan: güllə atmağa tez- tez gedin. Votren düşməni hədəfə alan adam kimi hərəkət etdi. Rastinyak qasidə bəxşiş vermək istədisə də, cibində bir şey tapmadı. Votren cibini yoxlayıb qasidə iyirmi su atdı. Tələbəyə baxaraq: -
105 downloaded from KitabYurdu.org DÜNYA ƏDƏBİYYATI KLASSİKLƏRİ
Rastinyak ona təşəkkür etməyə məcbur oldu. Halbuki Ejen, madam de Boseanın yanından gəldiyi gün Votrenlə toqquşduqdan sonra artıq bu adamdan zəhləsi gedirdi. Votrenlə Rastinyak bir həftə bir-birinə rast gələndə salamlaşmaz, ancaq bir-birinin hərəkətlərini izləyərdilər. Ejen nahaq yerə özlüyündə bunun səbəbini aydınlaş- dırmaq istəyirdi. Şübhəsiz, düşüncələr, onları doğuran qüvvəyə uyğun məsafədə təsir göstərir və mortiradan 1 çıxan bir mərmini idarə edən qüvvə kimi, riyaziyyat elminin müəyyən qanununa əsasən, beyinin göndərdiyi hədəfə vurur. Bunların təsiri müxtəlif ola bilər. Bəzi yumşaq təbiətli insanlarda yad fikirlər dərinləşdikdən sonra təxribat başlayır. Bununla belə, yaxşıca silahlanmış təbiətlərə - bürünclə zirehlənmiş kəllələrə rast gəlmək mümkündür ki, başqa bir adamın iradəsi onlara toxunduğu zaman əzilib məhv olur, daş divara dəyən güllə kimi yerə düşür. Bundan başqa, zəif və xəmir kimi yumşaq təbiətlər də var: yad fikirlər xəndəyin yumşaq torpağına girən mərmilər kimi taqətdən düşmüş halda bu təbiətlərə sancılır. Rastinyakın başı, içi barıtla dolu və bir qığılcımdan belə partlayacaq başlardan idi. Onun qəlbində gənclik çılğınlığı həddən çox idi; iradəmizdən asılı olmadan, bizi öz təsiri altına alan qəribə hadisələrlə qaynadığı halda, fikirlərin və hisslərin təsiri altına düşməmək qeyri- mümkün görünürdü. Rastinyakın mənalı gözləri vardı. Ağıl və hissin qüvvəsi ilə aldığı ikiqat təəssüratında, hər hansı bir zirehin zəif nöqtələrini bir an içində tapmaq iqtidarında olan mahir şpaqa döyüşçüləri kimi, xüsusi qabiliyyət sahibi olan insanlarda bizi heyrətləndirən çeviklik, genişlik duyulurdu. Son ay müddətində Rastinyak məziyyətlərlə bərabər, bir çox nöqsanlar da mənimsəmişdi. Nöqsanların artmağına səbəb cəmiyyətin tələbləri və getdikcə artan arzuları təmin etmək ehtiyacı idi. Cənub qızğınlığı, hər halda, onun məziyyətlərindən sayılırdı. Bu qızğınlıq onu Luara çayının o tayından gəlməyə, maneəni dəf etmək üçün mübarizəyə atılmağa, bir yerdə mütərəddid dayanmamağa vadar edirdi. Şimal əhalisi, adətən, bu xüsusiyyətə bir nöqsan kimi baxar. Şimallıların fikrinə görə, qızğınlıq Müratın* yüksəlişinə səbəb olsa da, onun məhvinə də səbəb olmuşdu. Buradan belə bir nəticə çıxarmaq mümkündür: cənublu şimallıların zirəkliyini və Luaranın o tayında yaşayan əhalinin cəsarətini özündə birləşdirdiyi zaman,
106
downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 5,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|