46
İNVESTİSİYA STRATEGİYASI VƏ RİSKLƏRİN İDARƏ EDİLMƏSİ
İLL
İK HESABAT
2012
İLL
İK
HESABAT
2012
AZ
Ə
RBAYCAN RESPUBL
İKASI
DÖVL
Ə
T NEFT FONDU
AZ
Ə
RBAYCAN RESPUBL
İKASI
DÖVL
Ə
T NEFT FONDU
İNVESTİSİYA STRATEGİYASI VƏ RİSKLƏRİN İDARƏ EDİLMƏSİ
47
3.5. Risklərin idarə edilməsi
Risklərin idarə olunması Neft Fondunun fəaliyyətinin ən vacib istiqamətlərindən biridir. Fond
bu istiqamətdə dünya səviyyəsində tanınan, mütərəqqi modellərdən, proseduralardan və
göstəricilərdən istifadə edir. 2010-cu ilin fevral ayında satın alınmış RiskMetriks proqram təminatı
risklərin idarə olunması sahəsində Fondun imkanlarını xeyli artırmışdır. Fondda risklərin idarə
olunması iki istiqamətdə həyata keçirilir: maliyyə riskləri və əməliyyat riskləri.
Maliyyə riskləri
Bazar riski. Eyni zamanda sistematik risk kimi tanınan bazar riski bazar risk amillərinin dəyişməsi
ilə əlaqədar portfelin qiymətinin aşağı düşməsi riskidir. Bazar risk amilləri dedikdə qiymətli
kağızın qiymətləri, faiz dərəcələri, xarici valyuta məzənnələri və əmtəə qiymətləri başa düşülür.
Bazar riskləri investisiya fəaliyyəti ilə məşğul olan hər bir şirkət tərəfindən nəzarətdə saxlanılan
ən vacib risklərdən biridir və Neft Fondu da bu istiqamətdə öz səylərini artırmaqda davam edir.
Fondun investisiya portfelində qısamüddətli istiqrazlar üstünlük təşkil edir. Digər tərəfdən Fondun
aktivlərinin yerləşdirildiyi ölkələrin mərkəzi banklarının faiz dərəcələri daimi nəzarətdə saxlanılır və
faiz dərəcələrinin dəyişməsinə uyğun olaraq müvafiq sabit gəlirli qiymətli kağızlar üzrə dürasiyalar
nizamlanır.
Kredit riski. Bu risk növü ümumi olaraq borc götürənin borcun əsas hissəsini və onun faiz
ödənişlərini vaxtında ödəyə bilməməsi və ya müqavilə öhdəliklərini yerinə yetirə bilməməsi
riskidir. Kredit riski bir neçə mənbədən qaynaqlana bilər, məsələn borc götürən şirkətin iflas
olması, kredit reytinqinin aşağı salınması və s. Kredit riskləri artdıqca investorlar öz aktivlərini
daha yuxarı faiz dərəcəsi ilə borc verirlər. Kredit riski sabit gəlirli aktivlər üzrə investisiyalarda
çox mühüm əhəmiyyət daşıyır və əsas kredit təşkilatları minlərlə şirkətin, agentliyin və maliyyə
qurumlarının kredit reytinqini mütəmadi olaraq hesablayırlar. Fondun vəsaitlərinin qiymətli
kağızlara yerləşdirildiyi maliyyə qurumlarının, habelə qiymətli kağızların kredit reytinqi
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2001-ci il 19 iyun tarixli 511 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq
edilmiş “Fondun valyuta vəsaitinin saxlanılması, yerləşdirilməsi və idarə edilməsi haqqında
Qaydalar”la tənzimlənir.
Əməliyyat riskləri
Əməliyyat riski daxili proseslər, insan amili və xarici amillərlə əlaqədar gözlənilməyən maliyyə və
qeyri-maliyyə itkilərinə məruz qalma riskidir.
İnsan riski. Bu risklər işçi qüvvəsinin davranışının təşkilatın prosedur və qaydalarına uyğun
olan davranış normalarından kənarlaşması ilə bağlı olan risklərdir. Bu kənarlaşmalar məqsədli
və ya təsadüfi qaydada baş verə bilər. Neft Fondunda işçilərin Fondun prosedur və qaydalarına
əməl etməsi, qeyri-qanuni bazar əməliyyatları ilə məşğul olmasının qarşısının alınması və
korporativ sirrin qorunub saxlanması ciddi nəzarətdə saxlanılır. Digər tərəfdən Neft Fondunun
aidiyyəti bölmələrinin işçilərinin ixtisas səviyyəsinin artırılması məqsədi ilə onlar mütəmadi
olaraq Fondun əməkdaşlıq etdiyi investisiya banklarının təşkil etdiyi bir sıra tədris seminarları və
kurslara göndərilir.
Reputasiya riski. Reputasiya riski təşkilatın maraqlı olan tərəflərdən təşkilat haqqında mənfi
fikirlərin yaradılması nəticəsində keçmiş biznes əlaqələrinin qorunub saxlanılması və yaxud
yenilərinin yaradılması, eləcə də təşkilata yeni resursların cəlb edilməsində problemlərin yaranması
ilə bağlı olan risklərdir. Təşkilatın maraqlı olan tərəfləri onun müştəriləri, tərəf müqabilləri,
səhmdarları, tənzimləyiciləri və s. ola bilər. Təşkilat hər hansı qanun pozuntusu etmədən də
reputasiya riskinə məruz qala bilər. Fond tərəfindən reputasiya riskinə xüsusi diqqət yetirilir
və fəaliyyət göstərdiyi 12 il ərzində, xüsusən də, Mineral Ehtiyatların Hasilatı ilə Məşğul olan
Sənaye Sahələrində Şəffaflıq Təşəbbüsü (MHŞT) sahəsində əldə etdiyi uğurları sayəsində Fond
təkcə Azərbaycanda deyil, həmçinin beynəlxalq aləmdə öz nüfuzunu xeyli artırmış və müsbət
reputasiya qazanmışdır.
“Sûümazam”
qÿzÿlè
u qÿzÿl-fÿxriyyÿ Nÿsiminin ÿn mÿøhur ÿsÿrlÿri sûrasûnda
yer alûr. On altû beytlik bu ÿsÿrdÿ øair-mötÿfÿkkir ÷ox
lakonik øÿkildÿ insanûn kainatûn mÿhvÿri, sonsuz gþzÿllik
vÿ qödrÿt qaynaüû olmasû fikrini irÿli sörÿrÿk ÿsaslandûrûr.
Nÿsiminin lirik “mÿni” tÿkcÿ bir fÿrdi deyil, dilindÿn, dinindÿn, irqindÿn
asûlû olmayaraq bötön kamil insanlar toplumunu ehtiva edir. Ancaq
kamil insan obrazûnûn þzö dÿ Nÿsimidÿ sona qÿdÿr formalaømûø statik
bir anlayûø ifadÿ etmir. ßslindÿ insanûn kamala doüru yöksÿlmÿsi
prosesi nisbi sonsuzluq anlayûøû ilÿ tÿqdim edilÿ bilÿr ki, bunu da
øair, bilik vÿ qabiliyyÿtlÿrin tökÿnmÿzliyini ifadÿ edÿn “sûümazam”
rÿdifi ilÿ bÿdii bi÷imÿ salmûø olur. Elÿ buna gþrÿdir ki, þz zÿkasû ilÿ iki
dönyanûn mahiyyÿtini ehtiva edÿn insan maddi, ger÷ÿk dönyanûn dar
÷ÿr÷ivÿlÿrinÿ sûümûr vÿ mÿnÿvi dönya axtarûøûnda daim kamillÿømÿyÿ
can atûr. Mÿhz bu kamillÿømÿ insanlûüû zölm vÿ cÿhalÿtin, qÿtl vÿ
qûrüûnlarûn, ÿsarÿt vÿ al÷almalarûn pÿncÿsindÿn xilas etmÿli, yeni,
daha ÿdalÿtli, iøûqlû, bÿøÿri mÿhÿbbÿt qanunlarû ilÿ idarÿ olunan bir
dönyanûn ÿsasûnû qoymalûdûr.
Tÿbii ki, orta yözilliklÿrin mÿdÿni-mÿnÿvi möhitindÿ qÿlÿmÿ alûnmûø
qÿzÿldÿ möÿyyÿn dini-mistik obrazlar da yox deyildir. Bötön orta ÿsr
sÿnÿtkarlarû kimi Nÿsimi dÿ þz dþvrönön vÿ möhitinin oüludur. Ancaq
Nÿsiminin vÿ orta ÿsrlÿrin baøqa dahilÿrinin bþyöklöyö dÿ ondadûr
ki, onlar þz zamanlarûnû qabaqlamaüa, gÿlÿcÿk nÿsillÿr ö÷ön ÿbÿdi
dÿyÿrlÿrin mesa larûnû gþndÿrmÿyÿ nail olmuølar. Bu baxûmdan onlarûn
istifadÿ etdiyi dini-mistik obraz vÿ anlayûølar da bu gön baøqa mÿna vÿ
mÿzmun kÿsb edir, hÿyati vÿ dönyÿvi ideyalara xidmÿt gþstÿrir.
u
y
l
v