In correction exercises spoken speech of

www.novateurpublication.com 
10 
I-BOB. NUQSONI BOR BOLALAR OG’ZAKI NUTQINI NING O`ZIGA 
XOSLIGINING ILMIY-AMALIY ASOSLARI. 
 
1.1
 
Eshitishida nuqsoni bor bolalar og’zaki nutqining o`ziga xosligini 
pedagogik, psixologik va metodik adabiyotlarda yoritilishi. 
 
Insonlargagina xos bo`lgan nutq faoliyati — murakkab ruhiy faoliyat 
bo`lib, u ruhiy jarayonlarning tarkib topishiga va bolaning barkamol bo‘lib 
voyaga yetishiga ta’sir ko‘rsatadi. Nutq eshituv organlari vositasi bilan idrok 
etishga asoslangan bo‘lib, atrofdagilarga taqlid etish yo‘li bilan rivojlanib 
boradi. Og‘zaki nutqning shakllanishida eshituv analizatori, nutqni-harakat
analizator ishtirok etadi. Nutqni harakatga keltiruvchi analizator eshituv 
analizatori bilan mahkam bog‘langan holda ishlaydi, eshituv analizatorining 
rivojlanish darajasi esa ko‘p jihatdan talaffuzga bog‘liq. Bola nutqining o‘sib 
borishi tovushlar talaffuzi, fiziologik va fonematik eshitishning kamol topib 
borish darajasi bilangina harakterlanib qolmay, balki eng muhimi — o‘z nutqi 
va atrofdagilar nutqidagi so‘zlarning tuzilishini, tovush tarkibini farqlay olish 
qobiliyati bilan ham harakterlanadi. So‘z tarkibini anglab olishdan iborat bu 
qobiliyat grammatik va leksik komponentlarning rivojlanishida ham muhim 
ahamiyat kasb etadi. Ikkala signal sistemasi, shuningdek, idrok bilan so‘zning 
o‘zaro aloqada bo‘lishi aqliy rivojlanishning asosini tashkil etadi.
T.A. Vlasova, R. M. Boskis
14
, D. V. Neyman va boshqalarning bergan 
ma’lumotlariga ko‘ra, eshitishida nuqsonlari bor bolalarning rivojlanish darajasi 
shu nuqsonning bola hayotining qaysi davrida paydo bo‘lganligiga va og‘irligiga 
bog‘liqdir. Surdopedagogikada eshitishida nuqsonlari bor bolalar 3 guruhga 
bo`linib o`rganiladi:
15
- karlar; 
- zaif eshituvchilar; 
14
Р М. Боскис Педагогическая классификация детей с нарушениями слуха  
https://www
. 
Logopedmaster.ru. 
15
Медицинская классификация лиц с нарушениями слуха Л. В. Нейман. 
htt://www.kspu.ru> upload 

---