Innovatsiyalar vazirligi toshkent moliya instituti andijon fakuliteti

Korxona ishchilarining ish haqi bo‘yicha taqsimoti

Ishchilarning o‘rtacha oylik ish haqi bo‘yicha guruhlari (ming so‘m)	Ishchilar soni
120 gacha	50
120-140	250
140-160	400
160-180	200
160 va undan yuqori
Jami	1000

1-misol. Yakka birliklarni tasodifiy (takrorlanuvchi) tanlash usuli bilan 20000 ta ishchidan 1000 tasi tanlab olingan va o‘rtacha oylik ish haqisi bo‘yicha guruhlangan:
Berilgan ma’lumotlarga asoslanib:

1. 
   0,954 ehtimol bilan ishchilarning o‘rtacha oylik ish haqisi uchun ishonch oralig‘i aniqlansin.
   
2. 
   0,997 ehtimol bilan 140 ming so‘m va undan yuqori oylik ish haqisi oluvchi ishchilarning salmog‘i uchun ishonch oralig‘i aniqlansin.
   

Yechish. 1. Moment usuli bilan tanlanmadagi ishchilarning o‘rtacha oylik ish haqisi va uning dispersiyasini hisoblasak, ular quyidagilarga teng:
= 151 ming so‘m va ² =419.

o‘rtacha tanlanma xatosi ming so‘m.

p(t)= 0.954 bo‘lganda, jadvaldan t = 2 topiladi, u holda xatoning chegarasi
ming so‘m.
Ishchilarning o‘rtacha oylik ish haqisi ( ) uchun ishonch oralig‘ini aniqlaymiz:
151 - 1,29   151 + 1,29 ,
bundan
149,71 ming so‘m   152,29 ming so‘m.
Demak, ishchilarning o‘rtacha oylik ish haqisi 0,954 ehtimol bilan 149,71 ming so‘mdan 152,29 ming so‘mgacha oraliqda ekan yoki boshqacha qilib aytganda, ishchilarning o‘rtacha oylik ish haqisi 151 ming so‘m deb qaralsa, xato 1,29 ming so‘mdan oshmaydi.
2. Tanlanmada 140 ming so‘m va undan yuqori ish haqi oluvchi ishchilarning salmog‘i
yoki 70%.
Uning o‘rtacha xatosi
yoki 1,45%.
P(t)=0.997 bo‘lganda, ishonch koeffitsiyenti t = 3 bo‘lib, xatoning chegarasi _p = 3* 0,0145 = 0,0435 yoki 4,35%.
To‘plamda 140 ming so‘m va undan yuqori oylik ish haqi oluvchi ishchilarning salmog‘i (r) uchun ishonch oralig‘i quyidagicha aniqlanadi:
0,7 - 0,0435  r  0,7 + 0,0435 ,
bundan 0,6565  r  0,7435 yoki 65,65%  r%  74,35%.
Shunday qilib, 0,997 ehtimol bilan 140 ming so‘m va undan yuqori ish haqi oluvchi ishchilarning bosh to‘plamdagi salmog‘i 65,65% dan 74,35% gacha oraliqda ekanligini tasdiqlash mumkin.
2-misol. Yakka birliklarni mexanik tanlash usuli bilan aksioner birlashma ishchilaridan 500 tasi (5 foizi) tanlab olingan. Kuzatish ma’lumotlari ko‘rsatdiki, tanlamadagi ishchilarning o‘rtacha kvadratik tafovuti 4,1 yil va ish staji 15 yildan yuqori bo‘lgan ishchilarning salmog‘i 40 foiz ekan. Berilgan ma’lumotlarga asoslanib:

1. 
   0,683 ehtimol bilan ishchilarning o‘rtacha ish staji uchun ishonch oralig‘i aniqlansin;
   
2. 
   0,950 ehtimol bilan ish staji 15 yil yetmagan ishchilarning salmog‘i uchun ishonch oralig‘i aniqlansin.